حديث شريف:
1 - پيامبر خداصلى الله عليه وآله فرمود:
"اُعطيت خمساً لم يعطها أحد قبلي: جُعلت لي الأرض مسجداً وطهوراً،ونصرت بالرعب، وأحلّ لي المغنم، واُعطيتُ جوامع الکلم، واُعطيت‌الشفاعة"(194).
"به من پنج چيز داده شده که به هيچ کس قبل از من داده نشده است: زمين براى‌من سجده‌گاه وپاک وپاک کننده قرار داده شده است، باايجاد رعب ووحشت بردشمن، من يارى شدم، غنيمت براى من حلال شده است، جوامع الکلم به من داده‌شده وشفاعت براى من، عطا گرديده است."
2 - هشام بن حکم مى‌گويد:
أنّه قال للإمام الصادق‌عليه السلام: أخبرني عمّا يجوز السجود عليه وعمّالا يجوز؟ قال: "السجود لا يجوز إلّا على الأرض، أو على ما أنبتت الأرض‌إلّا ما اُکل أو لُبس".
فقال هشام: جُعلت فداک، ما العلّة في ذلک؟
قال: "لأنّ السجود خضوع للَّه عزّ وجلّ فلا ينبغي أن يکون على ما يؤکل‌ويلبس لأنّ أبناء الدنيا عبيد ما يأکلون ويلبسون، والساجد في سجوده في‌عبادة اللَّه عزّ وجلّ، فلا ينبغي أن يضع جبهته في سجوده على معبود أبناءالدنيا الذين اغترّوا بغرورها"(195).
وأضاف: "السجود على الأرض أفضل؛ لأنّه أبلغ في التواضع‌والخضوع للَّه عزّ وجلّ"(196).
به امام صادق‌عليه السلام گفتم: از چيزهايى که سجده برآنها جايز ياغير جايز است‌براى من خبر دهيد. امام فرمود: "سجده جايز نيست مگر برزمين وآنچه از زمين‌مى‌رويد، مگر خوردنيها وپوشيدنيها.
هشام گفت: فدايت شوم علت اين حکم چيست؟
امام فرمود: "چون سجده خضوع وفروتنى براى خداوند است پس شايسته‌نيست که برآنچه خورده ياپوشيده مى‌شود سجده شود زيرا مردم دنيا، بنده‌خوردنيها وپوشيدنيهاى خود هستند، وسجده گزار در سجده‌اش، مشغول عبادت‌خداوند است پس نبايد در سجده پيشانى بر معبود فرزندان دنيا، که فريب آن راخورده‌اند، نهد."
همچنين افزود: "سجده برزمين بهتر است چون براى تواضع وفروتنى وخضوع‌در برابر خداوند، مناسب‌تر ورساتر است."
3 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:
"... وکلّ شي‌ء يکون غذاء الإنسان في مطعمه أو مشربه أو ملبسه‌فلاتجوز الصلاة عليه ولا السجود إلّا ما کان من نبات الأرض من غير ثمر،قبل أن يصير مغزولاً، فإذا صار غزلاً فلا يجوز الصلاة عليه إلّا في حال‌ضرورة"(197).
"...هر چيزى که از خوردنيها، ياآشاميدنيها يا پوشيدنيهاى انسان باشد،نماز وسجده برآن جايز نيست مگر آنچه از گياهان زمين وغير از ميوه باشد وهنوزريسيده هم نشده باشد واگر ريسيده شده نماز برآن جايز نيست مگر در حال‌ضرورت."
4 - زراره مى‌گويد:
قلت لأبي جعفرعليه السلام: أأَسْجُدُ على الزفت يعني القير؟ فقال:"لا، ولاعلى الثوب الکرسف، ولا على الصوف، ولا على شي‌ء من‌الحيوان، ولاعلى طعام، ولا على شي‌ء من ثمار الأرض، ولا على شي‌ء من‌الرياش"(198).
به امام باقرعليه السلام عرض کردم: آيا مى‌توانم بر قير سجده کنم؟ فرمود: "نه، ونه‌برجامه پنبه‌اى، ونه برپشم، ونه برچيزى از حيوان، ونه برغذا، ونه بر چيزى ازميوه‌هاى زمين، ونه برچيزى از پرها."
5 - داود بن فرقد از امام ابوالحسن‌عليه السلام پرسيد که:
آيا سجده بر قرطاس وکاغذهايى که روى آنها نوشته شده است جايز است؟در پاسخ نوشت: "جايز است.(199)"
6 - از يکى از دو امام )امام باقر يا امام صادق‌عليهما السلام( روايت شده که‌فرمود:
"کان أبي يُصلّي على الخُمرة يجعلها على الطنفسة ويسجد عليها،فإذا لم تکن خمرة جعل حصى على الطنفسة حيث يسجد"(200).
"پدرم بر سجّاده )خُمره((201) نماز مى‌گزارد. سجاده را برروى فرش قرار مى‌دادوبرآن سجده مى‌کرد واگر سجاده )خمره( وجود نداشت، ريگهايى را روى فرش‌در محل سجده خود قرار مى‌داد."
7 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:
"لا تسجد على الذهب، ولا على الفضّة"(202).
"برطلا ونقره سجده نکن."
8 - على بن جعفر از برادرش امام موسى بن جعفرعليه السلام پرسيد:
عن الرجل يصلّي على الرطبة النابتة، فقال: "إذا ألصق جبهته بالأرض‌فلا بأس".
وعن الحشيش النابت الثيّل وهو يصيب أرضاً جدداً؟ قال: "لا بأس"(203).
درباره کسى که برروى علف روئيده در زمين نماز مى‌خواند. امام فرمود:"اگر پيشانى را برزمين بچسباند، اشکال ندارد".
وهمچنين پرسيد درباره نماز برروى گياهان خشک روى زمين و بر روى چمن‌در حاليکه به زمين خشک وبى گياه دسترسى دارد؟ امام‌عليه السلام فرمود: "اشکال‌ندارد."
9 - عبدالرحمن بن ابى عبداللَّه مى‌گويد:
سألت أبا عبداللَّه‌عليه السلام عن الرجل يسجد وعليه العمامة لا يصيب وجهه‌الأرض؟ قال: "لا يجزيه ذلک حتّى تصل جبهته إلى الأرض"(204).
از امام صادق‌عليه السلام پرسيدم که کسى سجده مى‌کند وبر سر عمامه دارد وپيشانى‌اش‌به زمين نمى‌رسد. فرمود: "کفايت نمى‌کند تا اينکه پيشانى‌اش به زمين برسد."
10 - به امام رضاعليه السلام گفته شد:
الرجل يصلّي على سرير من ساج ويسجد على الساج؟ قال: "نعم"(205).
شخصى برروى تختى که از چوب ساج ساخته شده نماز مى‌گزارد وبر ساج‌سجده مى‌کند؟ فرمود: "بلى، درست است."
11 - معاوية بن عمار مى‌گويد:
کان لأبي عبداللَّه الصادق‌عليه السلام خريطة ديباج صفراء فيها تربة أبي عبداللَّه)الحسين(عليه السلام فکان إذا حضرته الصلاة صبّه على سجّادته وسجد عليه.وقال‌عليه السلام: "إنّ السجود على تربة أبي عبداللَّه‌عليه السلام يخرق الحجب السبع"(206).
امام صادق‌عليه السلام کيسه ابريشمى زرد داشت که در آن تربت ابى عبد اللَّه‌الحسين‌عليه السلام قرار داشت، هر وقت که نماز فرا مى‌رسيد، از آن تربت بر سجاده‌خود مى‌ريخت وبرآن سجده مى‌کرد ومى فرمود: "سجده برتربت امام حسين‌عليه السلام‌حجابهاى هفتگانه را مى‌درد."
12 - اسحاق بن فضيل مى‌گويد:
سئل الإمام الصادق‌عليه السلام عن السجود على الحصر والبواري، فقال:"لا بأس، وإن تسجد على الأرض أحبّ إليَّ؛ فإنّ رسول اللَّه‌صلى الله عليه وآله کان يحبّ‌ذلک أن يمکّن جبهته من الأرض، فأنا أحبّ لک ما کان رسول اللَّه‌صلى الله عليه وآله‌يحبّه"(207).
از امام صادق‌عليه السلام پرسيدم درباره سجده برحصيرها وبورياها؟ فرمود:"اشکال ندارد، واگر برزمين سجده کنى براى من محبوب‌تر است زيرا پيامبرخداصلى الله عليه وآله دوست داشت که پيشانى خود را بر زمين بگذارد ومن براى تو همان رادوست دارم که پيامبر خداصلى الله عليه وآله دوست داشت."