قرائت
مسأله 987 :
در رکعت اول و دوم نمازهاى واجب يوميه ، انسان بايد اول حمد و بعد از آن يک سوره ء تمام بخواند ، و در نماز سوره ء والضحى والم نشرح ، و همچنين سوره ء فيل ولأيلاف ، يک سوره حساب مى شود .
مسأله 988 :
اگر وقت نماز تنگ باشد ، يا انسان ناچار شود که سوره را نخواند ، مثلا بترسد که اگر سوره را بخواند دزد يا درنده يا چيز ديگرى به او صدمه بزند ، نبايد سوره را بخواند ، و از مريض و کسى که در حاجتى عجله دارد سوره ساقط است ، و اگر خواند نبايد به قصد جزئيت نماز بخواند ، بلکه مى تواند به قصد قرائت قرآن بخواند .
مسأله 989 :
اگر عمدا سوره را پيش از حمد به قصد جزئيت بخواند نمازش باطل است ، و اگر اشتباها بخواند و در بين آن يادش بيايد ، بايد سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد ، سوره را از اول بخواند .
مسأله 990 :
اگر حمد و سوره يا يکى از آنها را فراموش کند و بعد از رسيدن به رکوع بفهمد ، نمازش صحيح است .
مسأله 991 :
اگر پيش از آن که براى رکوع خم شود بفهمد که حمد و سوره را نخوانده ، بايد بخواند ، و اگر بفهمد سوره را نخوانده ، بايد فقط سوره را بخواند ، ولى اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده ، بايد اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند ، و نيز اگر خم شود و پيش از آن که به رکوع برسد بفهمد حمد و سوره ، يا سوره ء تنها ، يا حمد تنها را نخوانده ، بايد بايستد و به همين دستور عمل نمايد .
مسأله 992 :
اگر در نماز واجب يکى از چهار سوره اى را که آيهء سجده دارد و در مسألهء " 361 " گذشت ، عمدا بخواند ، واجب است بعد از قرائت آيهء سجده سجده ء تلاوت را به جا آورد ، و در اين صورت بنابر احتياط واجب نماز را تمام کند و اعاده نمايد ، و همچنين است اگر معصيت کرد و به جا نياورد .
مسأله 993 :
اگر اشتباها مشغول خواندن سوره اى شود که سجده ء واجب دارد ، چنانچه پيش از رسيدن به آيهء سجده بفهمد ، بايد آن سوره را رها کند و سوره ء ديگر بخواند ، و اگر بعد از خواندن آيهء سجده بفهمد ، احتياطا به سجده اشاره نموده و سوره را تمام کند ، و سوره ء ديگرى هم به قصد قربت مطلقه - يعنى اگر وظيفه اش سوره ء ديگرى است اين همان باشد و اگر نه به عنوان قرائت قرآن باشد - بخواند ، و بعد از نماز بايد سجده ء آن را به جا آورد .
مسأله 994 :
اگر در نماز آيهء سجده را گوش دهد ، نمازش صحيح است ، و به قصد سجده ء تلاوت اشاره کند ، و بنابر احتياط مستحب بعد از نماز به نحو متعارف هم سجده ء آن را به جا آورد .
مسأله 995 :
در نماز مستحبى خواندن سوره لازم نيست ، اگر چه آن نماز به واسطهء نذر کردن و مانند آن واجب شده باشد ، ولى در بعضى از نمازهاى مستحبى ، مثل نماز وحشت که سوره ء مخصوصى دارد ، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد ، بايد همان سوره را بخواند .
مسأله 996 :
در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه ، مستحب است در رکعت اول بعد از حمد سوره ء جمعه ، و در رکعت دوم بعد از حمد سوره ء منافقون را بخواند ، و اگر مشغول يکى از اينها شود ، بنابر احتياط مستحب نمى تواند آن را رها کند و سوره ء ديگر بخواند .
مسأله 997 :
اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره ء ( قل هو الله احد ) يا سوره ء ( قل يا أيها الکافرون ) شود ، نمى تواند آن را رها کند و سوره ء ديگر بخواند ، ولى در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه ، اگر از روى فراموشى به جاى سوره ء جمعه و منافقون ، يکى از آن دو سوره را بخواند ، مى تواند آن را رها کند و سوره ء جمعه و منافقون را بخواند ، و احتياط مستحب اين است که بعد از تجاوز نصف رها ننمايد .
مسأله 998 :
اگر در نماز جمعه يا نماز ظهر روز جمعه عمدا سوره ء ( قل هو الله احد ) يا سوره ء ( قل يا أيها الکافرون ) را بخواند ، اگر چه به نصف آن نرسيده باشد ، بنابر احتياط واجب نمى تواند آن را رها کند و سوره ء جمعه و منافقون را بخواند .
مسأله 999 :
اگر در نماز غير سوره ء ( قل هو الله احد ) و ( قل يا أيها الکافرون ) سوره ء ديگرى بخواند تا از نصف تجاوز نکرده مى تواند رها کند و سوره ء ديگر بخواند ، و بنابر احتياط واجب بعد از تجاوز از نصف تا دو ثلث رها نکند ، و پس از اينکه به دو ثلث رسيد رها کردن آن و عدول به سوره ء ديگر جايز نيست .
مسأله 1000 :
اگر مقدارى از سوره را فراموش کند ، يا از روى ناچارى - مثلا به واسطهء تنگى وقت ، يا جهت ديگر - نشود آن را تمام نمايد ، مى تواند آن سوره را رها کند و سوره ء ديگر بخواند اگر چه از دو ثلث گذشته باشد ، يا سوره اى را که مى خوانده ( قل هو الله احد ) يا ( قل يا أيها الکافرون ) باشد .
مسأله 1001 :
بر مرد واجب است حمد و سوره ء نماز صبح و مغرب و عشاء را بلند بخواند ، و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره ء نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند .
مسأله 1002 :
مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشاء مواظب باشد که تمام کلمات حمد و سوره حتى حرف آخر آنها را بلند بخواند .
مسأله 1003 :
زن مى تواند حمد و سوره ء نماز صبح و مغرب و عشاء را بلند يا آهسته بخواند ، و اگر نامحرم صدايش را بشنود - بنابر احتياط واجب - آهسته بخواند ، ولى در صورتى که شنواندن بر زن حرام باشد - مثل اين که قرائت را با خضوع در قول و صداى ظريف بخواند و نامحرم بشنود - جايز نيست بلند بخواند ، و اگر خواند نمازش باطل است .
مسأله 1004 :
اگر در جايى که بايد نماز را بلند بخواند عمدا آهسته بخواند ، يا در جايى که بايد آهسته بخواند عمدا بلند بخواند ، نمازش باطل است ، ولى اگر از روى فراموشى يا ندانستن مسأله باشد صحيح است ، و اگر در بين خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه کرده ، لازم نيست مقدارى را که خوانده دوباره بخواند .
مسأله 1005 :
اگر کسى در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند کند - مثل اين که آنها را با فرياد بخواند - نمازش باطل است .
مسأله 1006 :
انسان بايد نماز را ياد بگيرد که صحيح به جا آورد ، و کسى که به هيچ وجه نمى تواند صحيح آن را ياد بگيرد ، بايد به هر طور که مى تواند بخواند ، و احتياط مستحب آن است که آنچه را که امام از مأموم تحمل مى کند ، اگر نتواند ياد بگيرد ، نماز را به جماعت به جا آورد . مسأله 1007 - کسى که حمد و سوره و چيزهاى ديگر نماز را به خوبى نمى داند و مى تواند ياد بگيرد ، چنانچه وقت نماز وسعت دارد بايد ياد بگيرد ، و اگر وقت تنگ است ، در صورتى که ممکن باشد بايد نمازش را به جماعت بخواند .
مسأله 1008 :
مزد گرفتن براى ياد دادن مستحبات نماز جايز است و احتياط مستحب مؤکد آن است که براى ياد دادن واجبات نماز مزد نگيرد .
مسأله 1009 :
اگر يکى از کلمات حمد يا سوره را نداند و مقصر باشد ، يا عمدا آن را نگويد ، يا به جاى حرفى حرف ديگر بگويد ، مثلا به جاى ( ض ) ، ( ظ ) بگويد ، يا جايى که بايد بدون زير وزبر خوانده شود ، زير وزبر بدهد ، يا تشديد را نگويد ، نماز او باطل است .
مسأله 1010 :
اگر انسان کلمه اى را صحيح بداند ، و در نماز همان طور بخواند ، و بعد بفهمد غلط خوانده ، در صورتى که در اعتقاد به صحت قاصر بوده ، نمازش صحيح است ، و احتياط مستحب آن است که دوباره نماز را بخواند ، و اگر وقت گذشته قضا نمايد ، و در صورتى که مقصر بوده بايد دوباره بخواند ، و اگر وقت گذشته قضا نمايد .
مسأله 1011 :
اگر نداند مثلا کلمه اى به ( س ) است يا به ( ص ) بايد ياد بگيرد ، و چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند ، در صورتى که قصد جزئيت داشته باشد به آنچه که صحيح است و به غير آن هم عرفا ذکر غلط يا قرآن غلط گفته شود - مثل آن که در ( اهدنا الصراط المستقيم ) مستقيم را يک مرتبه با ( س ) و يک مرتبه با ( ص ) بخواند - نمازش صحيح است ، و در صورتى که کلام آدمى گفته شود ، نمازش باطل است ، و همچنين است اگر مثلا زير وزبر کلمه اى را نداند ، ولى اگر در آخر کلمه اى باشد که وقف بر آن جايز است و هميشه وقف کند يا وصل به سکون نمايد ، ياد گرفتن حرکت آخر آن کلمه واجب نيست ، و نمازش صحيح است .
مسأله 1012 :
اگر در کلمه اى و او باشد و حرف قبل از واو در آن کلمه پيش داشته باشد ، و حرف بعد از واو در آن کلمه همزه باشد ، مثل کلمهء ( سوء ) و همچنين اگر در کلمه اى الف باشد و حرف قبل از الف در آن کلمه زبر داشته باشد و حرف بعد از الف در آن کلمه همزه باشد ، مثل ( جآء ) و نيز اگر در کلمه اى ياء باشد و حرف پيش از ياء در آن کلمه زير داشته باشد و حرف بعد از ياء در آن کلمه همزه باشد مثل ( جئ ) بنابر احتياط مستحب اين سه حرف را با مد - يعنى با کشيدن - بخواند . و اگر بعد از اين حروف - واو و الف وياء - به جاى همزه حرفى باشد که ساکن است - يعنى زير وزبر و پيش ندارد - بايد اين سه حرف را مد بدهد ، مثلا در ( ولا الضآلين ) که بعد از الف حرف لام ساکن است ، بايد الف آن را با مد بخواند ، و چنانچه به دستورى که در اين صورت بيان شد رفتار نکند ، نمازش باطل است .
مسأله 1013 :
احتياط واجب آن است که در نماز وقف به حرکت ننمايد ، و معناى وقف به حرکت آن است که زير يا زبر يا پيش آخر کلمه اى را بگويد و بين آن کلمه و کلمهء بعدش فاصله دهد ، مثلا بگويد : ( الرحمن الرحيم ) و ميم ( الرحيم ) را زير بدهد و بعد قدرى فاصله دهد و بگويد : ( مالک يوم الدين ) . و احتياط مستحب آن است که وصل به سکون ننمايد ، و معناى وصل به سکون آن است که زير يا زبر يا پيش آخر کلمه اى را نگويد ، و آن کلمه را به کلمهء بعد بچسباند ، مثل آن که بگويد : ( الرحمن الرحيم ) و ميم ( الرحيم ) را زير ندهد ، و بدون فاصله ( مالک يوم الدين ) را بگويد .
مسأله 1014 :
در رکعت سوم و چهارم نماز مى تواند فقط يک حمد بخواند ، يا يک مرتبه تسبيحات اربعه بگويد ، يعنى يک مرتبه بگويد : ( سبحان الله والحمد لله ولا إله الا الله والله اکبر ) و بهتر آن است که سه مرتبه بگويد ، و مى تواند در يک رکعت حمد و در رکعت ديگر تسبيحات بگويد ، و بهتر است در هر دو رکعت تسبيحات بخواند .
مسأله 1015 :
در تنگى وقت بايد تسبيحات اربعه را يک مرتبه بگويد .
مسأله 1016 :
بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند .
مسأله 1017 :
اگر در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند ، بنابر احتياط واجب بايد ( بسم الله ) آن را هم آهسته بخواند .
مسأله 1018 :
کسى که نمى تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند ولى مى تواند حمد را درست بخواند ، بايد در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند .
مسأله 1019 :
اگر در دو رکعت اول نماز به خيال اين که دو رکعت آخر است تسبيحات بگويد ، چنانچه پيش از رکوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند ، و اگر در رکوع يا بعد از آن بفهمد ، نمازش صحيح است .
مسأله 1020 :
اگر در دو رکعت آخر نماز به خيال اين که در دو رکعت اول است حمد بخواند ، يا در دو رکعت اول نماز با اين که گمان مى کرده در دو رکعت آخر است حمد بخواند - چه پيش از رکوع بفهمد و چه بعد از آن - نمازش صحيح است .
مسأله 1021 :
اگر در رکعت سوم يا چهارم مى خواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد ، يا مى خواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد ، بايد آن را رها کند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند ، ولى اگر عادتش خواندن چيزى بوده که به زبانش آمده ، مى تواند همان را تمام کند و نمازش صحيح است .
مسأله 1022 :
کسى که عادت دارد در رکعت سوم و چهارم تسبيحات بخواند ، اگر بدون قصد - حتى قصد انجام آنچه که بر او واجب است - مشغول خواندن حمد شود ، بايد آن را رها کند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند .
مسأله 1023 :
در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات استغفار کند ، مثلا بگويد : ( استغفر الله ربى واتوب اليه ) يا بگويد : " اللهم اغفر لى " . و اگر نمازگزار پيش از خم شدن براى رکوع - اگر چه مشغول گفتن استغفار يا بعد از فراغ از آن باشد - شک کند که حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه ، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند .
مسأله 1024 :
اگر در رکوع رکعت سوم يا چهارم شک کند که حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه ، بايد به شک خود اعتنا نکند ، و اگر پيش از رسيدن به حد رکوع شک کند ، لازم است برگردد و حمد يا تسبيحات را بخواند .
مسأله 1025 :
هرگاه بعد از فراغ از آيه اى شک کند که آيه يا کلمه اى از آن را درست گفته يا نه ، به شک خود اعتنا نکند ، چه داخل در غير آن شده يا نشده باشد ، و اگر قبل از فراغ از آيه شک کند که کلمه اى از آيه را درست گفته يا نه ، بايد به شک خود اعتنا کند و دوباره آن کلمه و ما بعد آن را به طور صحيح بگويد ، اگر چه به تکرار ما قبل آن کلمه باشد ، و در هر دو صورت تکرار آن آيه يا کلمه و ما بعد آن براى احراز صحت اشکال ندارد تا به حد وسواس نرسد ، که در اين صورت دوباره گفتن حرام است ، ولى مبطل نماز نيست ، هر چند احتياط مستحب اين است که نمازش را دوباره بخواند
. مسأله 1026 - مستحب است در رکعت اول پيش از خواندن حمد بگويد : ( اعوذ بالله من الشيطان الرجيم ) و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر ( بسم الله ) را بلند بگويد ، و حمد و سوره را شمرده بخواند ، و در آخر هر آيه وقف کند ، يعنى آن را به آيهء بعد نچسباند ، و در حال خواندن حمد و سوره به معناى آيه توجه داشته باشد ، و اگر نماز را به جماعت مى خواند بعد از تمام شدن حمد امام ، و اگر فرادى مى خواند بعد از آن که حمد خودش تمام شد بگويد : ( الحمد لله رب العالمين ) و بعد از خواندن سوره ء ( قل هو الله احد ) يک يا دو يا سه مرتبه ( کذلک الله ربي ) يا سه مرتبه ( کذلک الله ربنا ) بگويد ، و بعد از خواندن سوره کمى صبر کند ، بعد تکبير پيش از رکوع را بگويد يا قنوت را بخواند .
مسأله 1027 :
مستحب است در تمام نمازها در رکعت اول ، سوره ء ( انا انزلناه ) و در رکعت دوم سوره ء ( قل هو الله احد ) را بخواند .
مسأله 1028 :
مکروه است انسان در تمام نمازهاى يک شبانه روز ، سوره ء ( قل هو الله احد ) را نخواند .
مسأله 1029 :
خواندن سوره ء ( قل هو الله احد ) به يک نفس مکروه است .
مسأله 1030 :
سوره اى را که در رکعت اول خوانده مکروه است در رکعت دوم بخواند ، ولى اگر سوره ء ( قل هو الله احد ) را در هر دو رکعت بخواند مکروه نيست .