احکام مهريّه
[مسائلى در مهريه]
سوال 1 :
- مسأله‌اى که اکثر جوانان در موقع ازدواج با آن رو به رو هستند گرفتن مهريّه زياد از طرف والدين دختر مى‌باشد، با توجّه به اينکه کرارا از وعّاظ و سخنرانان مذهبى شنيده‌ايم که گفته‌اند "گرفتن مهريّه زياد بر خلاف اصول اسلامى است" نظر حضرت عالى در مورد زياد بودن مهريّه چيست؟
جواب:
- در إسلام حدى براى مهريّه به نحو لزوم معيّن نشده، ولى مستحبّ مى‌باشد که مخارج ازدواج و همچنين مهريّه را کم کنند. و نيز مستحبّ است مقدار مهريّه از مهر السنّة که پانصد درهم است زيادتر نباشد.
سوال 2 :
- آيا مرد مى‌تواند به قولى که به همسرش داده (على رغم توانائى بر
استفتاءات، ج3، ص: 178
انجام آن) عمل نکند؟ البتّه با استناد به اين مسأله که "اگر مرد در عقد نکاح قصد داشته باشد مهريّه را ندهد عقد صحيح است".
جواب:
- از صفات مؤمن وفاء به وعده است، و در هر صورت شوهر نمى‌تواند از أصل پرداخت مهريّه امتناع ورزد.
سوال 3 :
- اينجانب به علّت ناسازگارى همسرم جدا زندگى مى‌کنم ولى او را طلاق نداده‌ام، وى براى جدا شدن از من مبلغى ده برابر مهر مطالبه مى‌کند تا راضى به طلاق گردد، آيا مى‌توان زوج را در هنگام طلاق محکوم و مجبور نمود که بيش از مبلغ صداقيّه به زوجه پرداخت نمايد؟ و آيا إمکان دارد حقّ طلاق زوج را با عواملى از قبيل پرداخت فى المجلس صداقيّه و يا پرداخت چندين برابر صداقيّه محدود و يا دچار تزلزل نمود؟
جواب:
- اختيار طلاق در دست شوهر است، و زن بيش از صداق خود نمى‌تواند مطالبه کند.
سوال 4 :
- اگر به زور و تزوير و ضرب و شتم طلاق زنى را از شوهرش بگيرند آيا اين طلاق صحيح است؟
جواب:
- طلاقى که با وکالت از طرف شوهر يا با إذن حاکم شرع نباشد باطل است.
سوال 5 :
- شخصى حدود سى سال قبل با زنى ازدواج کرده و مبلغ دويست تومان مهر قرار داده الآن مى‌خواهد طلاق بدهد، در مدّت مزبور زن به خيال
استفتاءات، ج3، ص: 179
اينکه خانه مال خود و شوهرش مى‌باشد زحمت فراوانى را متحمّل شده، آيا زوج مى‌تواند بدون حقّ الزحمه با پرداخت مهر تعيين شده زنش را مطلّقه نمايد يا بايد حقّ الزحمه زوجه را بپردازد؟
جواب:
- زن بيش از مهر تعيين شده حقّ ندارد، و در مقابل خدمات که انجام داده چنانچه با دستور زوج بوده و قصد تبرّع نداشته اجرة المثل را مى‌تواند مطالبه کند.
سوال 6 :
- طبق فتواى حضرت عالى زن در ابتداء أمر حقّ دارد تمکين نکند تا مهر خود را بگيرد، آيا بعد از تمکين هم زن اين حقّ را دارد که تمکين نکند تا مهر خود را بگيرد يا خير؟
جواب:
- بعد از تمکين، حقّ امتناع ندارد.
سوال 7 :
- در مهرنامه زنى نوشته شده است که زوج مبلغ هفتاد تومان پول بابت ملک و خانه به عنوان مهريّه به زوجه خود بدهکار است، اکنون- بعد از گذشتن سالهاى متمادى- آيا همان هفتاد تومان را بدهکار است يا ملک و خانه را؟
جواب:
- با فرض اينکه پول خانه و ملک، مهريّه شده همان پول را حقّ دارد، ولى اگر ملک و خانه مهر شده و به مبلغ مذکور تقويم نموده‌اند بايد ملک و خانه داده شود.
سوال 8 :
- پدر اينجانب موقعى که براى من مجلس عقد برگزار کرده، مقدارى اراضى و مجارى و خانه به عنوان صداقيّه همسرم قرار داده است، و عيال اينجانب در ازاء ارقام مذکور إقرارى داده و راضى به ازدواج شده است. اکنون
استفتاءات، ج3، ص: 180
پدرم ندامت حاصل نموده و إظهار مى‌دارد که زوجه شما فقط پول مى‌خواهد.
استدعا دارم مقرّر فرمائيد چنانچه شرعا زوجه اينجانب حقّ پول دارد قبول کنيم، و اگر شرعا در مجارى و اراضى و خانه حقّ دارد بفرمائيد تا جواب مثبت به نامبرده داده شود.
جواب:
- آنچه عقد بر آن واقع شده همان صداق و ملک زن است.
سوال 9 :
- اينجانب هفده سال پيش با مردى ازدواج کردم که زن أوّلش فوت کرده و پنج فرزند داشت (دو پسر و سه دختر که همگى ازدواج کرده‌اند) و ثمره هفده سال زندگى ما هم دو پسر به سنّ ده و هشت ساله است. ضمنا او زنى هم قبلا داشته که طلاق داده و يک فرزند پسر هم از او باقى مانده که دوازده سال دارد. هم اکنون حدود بيست روز است که او فوت کرده و يک ماشين بنز ده چرخ و يک خانه شش دانگى از او باقى مانده است (دو دانگ از آن خانه که از او باقى مانده به إسم من است) در اين مدّت ورثه بالغ او مشغول فروش و تقسيم أموال او هستند، ولى اسمى از مهريّه من به ميان نيامده، آيا من نمى‌توانم ادّعاء مهريّه کنم؟
جواب:
- اگر مهريّه را طلب داريد مى‌توانيد مطالبه کنيد.
سوال 10 :
- اينجانب تصميم به ازدواج گرفته‌ام، ولى پدر و مادرم مى‌گويند که بايد زياد خرج کنى و مهريّه را هم بالاى صد هزار تومان قرار دهى، خواهشمند است نظر خود را در اين مورد بفرمائيد؟
جواب:
- زياد قرار دادن مهريّه إشکال ندارد، ولى هر چه کمتر باشد بهتر است.
استفتاءات، ج3، ص: 181
سوال 11 :
- اينجانب مى‌خواهم با پسرى ازدواج کنم، به او گفتم فقط يک جلد قرآن به عنوان مهريّه بياور و ديگر چيزى نمى‌خواهم، آيا چنين ازدواجى إشکال دارد؟
جواب:
- اختيار مهريّه با طرفين است، و به هر طور دختر و پسر با هم قرارداد کنند حلال است، و هر چه کمتر باشد بهتر است، و مستحبّ است از مقدار مهر السنّة بيشتر نباشد.
سوال 12 :
- من زنى هستم که شوهرم فوت نموده، و داراى قطعه زمينى هستم- که در صداقم قرار داشته- و فعلا متصرّف و از طريق کشت و زرع با آن امرار معاش مى‌نمايم. از طرفى فاقد محلّ سکونت بوده و از حيث مسکن در مضيقه قرار گرفته‌ام. آيا جائز است در زمين مزبور دو اطاق براى سکونت خود بسازم يا خير؟
جواب:
- إشکال ندارد.
سوال 13 :
- در صداقنامه مى‌نويسند که مرد بايد زمينى بخرد يا يک خانه بسازد و قيمت مى‌شود مثلا به هزار تومان. آيا چون زوج در حال حاضر زمين و خانه را نداشته مهر باطل است و مبدّل به مهر المثل مى‌شود؟ و اگر صحيح است ليکن تا به حال نخريده، آيا قيمت نوشته شده همان وقت را بدهکار است يا بايد زمين به قيمت فعلى محاسبه شود؟ و اگر زمينها مختلف باشند آيا بايد قيمت حدّ وسط را در نظر گرفت يا خير؟
جواب:
- مهر باطل نيست، و بايد زمين يا خانه تهيّه کند، و در خصوص قيمت اگر تعارفى در بين نيست مصالحه نمايند.
استفتاءات، ج3، ص: 182
سوال 14 :
- مهريّه زنى از قرار ذيل است: 1- يک جلد کلام اللّه مجيد 2- آئينه و شمعدان 3- پنجاه مثقال طلا و پانصد عدد سکّه طلا (يک پهلوى) که حسب الإقرار کلام اللّه و آئينه و شمعدان و مقدار پنجاه مثقال طلا وصول شده، فقط مقدار پانصد عدد سکّه طلا (يک پهلوى) بر ذمّه زوج است که به ارزش يک ميليون و دويست و پنجاه هزار ريال تعيين گرديده و قرار شده عند المطالبه تسليم کند. حالا آيا زوج بايد قيمت تعيين شده را بدهد يا خود سکّه‌ها را؟ با توجّه به اينکه قيمت فعلى طلا بيش از اينهاست.
جواب:
- در فرض مرقوم سکّه‌هاى ياد شده بر عهده زوج است، و در صورت تعذّر تسليم عين سکّه‌ها، ميزان "قيمت روز پرداخت بدهى" است، مگر آنکه زوجه راضى به قيمت کمتر شود.
سوال 15 :
- چند سال قبل ازدواج نمودم، زمان عقد معادل مهريّه همسرم را به تعدادى سکّه طلا تبديل نموده و چون توان پرداخت آن را داشتم قبول کردم و بر ذمّه خود گرفتم. اکنون پس از پنج سال قيمت سکّه حدود چهارده برابر شده و تهيّه آن در حال و آينده نيز برايم غير ممکن و محال است، لذا بفرمائيد ذمّه من به چه چيز مشغول است؟
جواب:
- اگر تعدادى سکّه در قرار داد مهريّه در ضمن عقد ذکر شده همان را بدهکار هستيد، هر چند قيمت آن اضافه شده باشد.
استفتاءات، ج3، ص: 183
سوال 16 :
- آيا پدر و يا مادر پسر مى‌توانند مهريّه را بنويسند يا اين که بايد خود پسر براى همسرش مهريّه بنويسد؟ و اگر پسر مى‌نويسد آيا همان وقت بايد آن مقدار پول يا طلا يا ملک را داشته باشد؟ چون بعضى گفته‌اند: "موقعى که خطبه عقد جارى مى‌شود، اگر پسر مهريّه‌اى را که نوشته موجود نداشته باشد زن و مرد بر هم حرام هستند" ضمنا بفرمائيد: از نظر إسلام بهترين مهريّه چقدر است و از چه مقدارى که تجاوز کرد گناه محسوب مى‌شود؟
جواب:
- مالک بودن مقدار مهريّه در حين عقد لازم نيست، و مى‌تواند پدر يا مادر و يا خود پسر مهريّه را به ذمّه بگيرد، و مهريّه هر مقدار باشد مانع ندارد، ولى بهتر است از مقدار مهر السنّة تجاوز نکند.
سوال 17 :
- در مورد مهريّه آيا همان مقدار که موقع ازدواج ذکر شده معتبر است، يا بايد به ميزان ارزش روز داده شود؟
جواب:
- مقدار مهريّه همان است که در عقد قرارداد شده، و با اختلاف ارزش پول و قدرت خريد تغيير پيدا نمى‌کند.
سوال 18 :
- قبل از صيغه عقد، زوج متعهّد و ملتزم مى‌گردد که 150 متر زمين مشاع در دفتر خانه اسناد رسمى بابت مهريّه ما فى القباله واگذار نمايد، ولى بعد از يک ماه از جريان فوق- با حضور زوج و زوجه و خويشاوندان- طرفين موافقت مى‌کنند که مهريّه به مبلغ وجه عند المطالبه تبديل گردد، و طبق همان
استفتاءات، ج3، ص: 184
استفتاءات ج3 190 س 34 ..... ص : 189
صورت جلسه صيغه عقد خوانده شده و در دفتر ازدواج به ثبت و امضاء طرفين رسيده است. مستدعى است مقرّر فرمائيد زوج تعهّد زمين نامبرده را مديون است يا تعهّد جديدى که قائم مقام آن مى‌شود و در قباله نکاحيّه نوشته شده است و يا هر دو تعهّد را؟
جواب:
- چيزى که عقد بر آن واقع شده مهريّه است، و بايد همان داده شود.
سوال 19 :
- آيا پدر داماد مى‌تواند از اعيان ملک خود چيزى را به صداق عروس خود در آورد بدون اينکه ابتداء آن را به فرزند خود ببخشد؟ يا نمى‌تواند اين کار را بکند؟
جواب:
- مى‌تواند، اگر چه احتياط غير واجب اين است که ابتداء به فرزند ببخشد.
سوال 20 :
- در کشور ما مرسوم است که أولياء دختر مبلغى در حدود سى الى چهل هزار تومان پول را به نام "گله" از داماد مى‌گيرند، و اين مبلغ را پدر و مادر دختر تصرّف مى‌کنند. البتّه مهريّه‌اى هم على حده براى دختر معيّن مى‌شود، آيا تصرّف مبلغ مزبور مجوّز شرعى دارد؟
جواب:
- اگر با رضايت داماد گرفته شود مانع ندارد.
سوال 21 :
- جوان 22 سالهاى در أثر تصادف با ماشين فوت کرده، زن او از پدر شوهرش مطالبه مهريّه مى‌نمايد (در صورتى که از متوفّى مالى به جا نمانده، پدر شوهر هم فقير و بى چيز است) آيا اين زن مى‌تواند از پدر شوهرش مهريّه بستاند؟
جواب:
- پدر شوهر ضامن مهريّه نيست.
استفتاءات، ج3، ص: 185
سوال 22 :
- اگر پولى داشته باشم، نخست بايد يک باب منزل بخرم يا أوّل مهريّه زنم را بپردازم؟
جواب:
- اگر طلبکار مطالبه مى‌نمايد اداء بدهى مقدّم است.
سوال 23 :
- اگر چنانچه نقص يا عدم کمال در زوجه پس از عقد نکاح ديده شود- قبل از عقد، شرطى و لو به نحو مقاوله در اين باب نشده- آيا موجب کسر مهر مى‌شود؟
جواب:
- از مهر چيزى کسر نمى‌شود.
سوال 24 :
- دوشيزه دوازده سالهاى را با مهر يک دانگ خانه و مبلغى وجه نقد به عقد ديگرى در مى‌آورند، به علّت إشکال قانونى (کمى سنّ دختر) صاحب خانه (پدر داماد) سندى به مبلغ دو هزار تومان به پدر دختر مى‌دهد تا وقتى که سنّ دختر به هيجده سال رسيد يک دانگ خانه را به دختر واگذار نمايد و سند مذکور را از پدر دختر گرفته و باطل کند، اکنون سالها گذشته و به علّت بى‌توجّهى طرفين خانه به دختر منتقل نگرديده و پدر داماد فوت کرده است.
خواهشمند است بفرمائيد که اين بانو يک دانگ خانه را طلبکار است يا دو هزار تومان را؟
جواب:
- اگر مهريّه- در ضمن عقد- خانه معيّن شده بايد خانه را به او بدهند، مگر در صورتى که با رضايت دختر معامله و تبديل به پول شده باشد.
سوال 25 :
- آيا در تعيين مقدار مهريّه توافق دختر و پسر کافي است يا آنکه والدين آنان هم حقّ إعمال نظر دارند؟
جواب:
- بستگى به توافق دختر و پسر دارد.
استفتاءات، ج3، ص: 186
سوال 26 :
- در بلاد کشمير مرسوم است که براى ازدواج يک ورقه به نام وکالت نامه مى‌نويسند، و بر آن إسم ناکح و منکوح و وجه مهريّه و إسم وکيل عقد را درج مى‌کنند، و از منکوح و ناکح امضاء مى‌گيرند، و چند شهود امضاء نموده نزد وکيل مى‌برند، و او صيغه عقد را جارى مى‌کند.
در يک وکالت نامه وجه مهريّه مثلا يکهزار و چهار صد و يک روپيه نوشته شده ولى براى شهود و منکوحه چهارده هزار و يک روپيه خوانده شد، و چون منکوحه سواد نداشته مهريّه مقرّره را که شنيده امضاء نموده، و وکيل هم صيغه را از روى نوشته‌اى که کمتر از مقرّره لسانى بوده جارى نموده، و چون دختر از اين ماجرا مطّلع شده، منکر ازدواج گرديده است. بيان فرمائيد شرعا تکليف چيست؟ آيا صيغه عقد صحيح است يا خير؟ و آيا اين دختر احتياج به طلاق دارد يا نه؟
جواب:
- عقد صحيح است، و اگر مهر مورد توافق طرفين نبوده و زن آن را إجازه نکند مهر المثل ثابت مى‌شود.
سوال 27 :
- اگر مردى با زنى ازدواج کند که باکره باشد، ولى قبل از نزديکى زن مقدارى مال (که قبلا از طرف شوهر به وى بخشيده شده) و مهريّه خود را به شوهر ببخشد تا شوهر وى را طلاق بدهد- و شوهر غير از نزديکى لذّتهاى ديگر از او برده باشد- اگر شوهر بعد از گرفتن آن مال و ندادن مهريّه زن را طلاق بدهد آيا زن مى‌تواند بعد از عدّه طلاق، مهريّه خود را از شوهر طلب کند؟ اگر مرد غائب باشد و يا اگر مالى نداشته باشد چطور؟ اگر زن با مرد ديگر ازدواج کند چطور؟ خواه نزديکى کند يا فقط به عقد وى درآيد؟
جواب:
- با فرض اينکه زن مهريّه خود را بخشيده حقّ مطالبه آن را ندارد.
استفتاءات، ج3، ص: 187
سوال 28 :
- اينجانب دامادى داشتم که قبل از پيروزى انقلاب به علّت شرکت در تظاهرات شهيد گرديد و أولادى هم نداشت، نامبرده در آموزش و پرورش ساوه به عنوان دبير مدرسه راهنمائى استخدام بوده است، بعد از شهادت ايشان- طبق قرارى که وزارت آموزش و پرورش دارد- مبلغ يک صد هزار ريال به وارث نامبرده پرداخته‌اند و حقوقش را هم مى‌دهند، ولى همه اينها را پدر و مادر او مى‌گيرند و چيزى به دختر من نمى‌دهند، با توجّه به اينکه مهريّه دخترم دويست هزار تومان مى‌باشد که به صورت دين بر ذمّه شهيد مى‌باشد، آيا از مبلغ ده هزار تومان و حقوق او که ابوينش دريافت مى‌دارند نبايد مهريّه او را بدهند؟
جواب:
- مهريّه را بايد از ترکه متوفّى أداء کنند، و پولى که دولت مى‌دهد اگر کسرى حقوق متوفّى در حال حيات است از ترکه محسوب است که مهريّه از آن خارج مى‌شود و اگر پولى است که دولت به ورثه مى‌پردازد از ترکه نيست و دائر مدار مقرّرات دولت است.
سوال 29 :
- مدّت سه ماه با شوهرم زندگى کردم، چون اينجانب مبتلى به بيمارى (جلدى) برص بودم دادگاه حکم فسخ نکاح را داده است. نظر حضرت عالى در مورد مهريّه، نفقه أيّام عدّه شرعيّه چه مى‌باشد؟
جواب:
- فسخ نکاح اگر بعد از دخول واقع شده زن حقّ مطالبه تمام مهر را دارد، ولى در مورد فسخ، نفقه أيّام عدّه بر عهده شوهر نيست.
استفتاءات، ج3، ص: 188
سوال 30 :
- اگر کسى زن ثيّبه‌اى را به عقد خود در آورد و قبل از دخول طلاق دهد آيا بايد تمام مهر را بپردازد يا نصف مهر را؟
جواب:
- در فرض مسأله نصف مهر را بايد بپردازد.