أحکام نفقه
[مسائلى در نفقه]
سوال 1 :
- بعد از حکم قاضى به انفاق پدر نسبت به فرزندان اگر پدر انفاق ننمود، آيا مى‌توان مقدار نفقه‌اى را که هزينه شده از او گرفت؟ يا چون قاضى أمر به استدانه ننموده، نمى‌شود وصول کرد، و لو خرج کننده برايش مشکل و در مشقّت قرار گرفته باشد؟
جواب:
- وجوب انفاق پدر نسبت به فرزندان تکليف است، و مخالفت آن معصيت است، لکن دين نمى‌شود. و چنانچه خرج کننده به درخواست پدر خرج کرده باشد پدر ضامن است، و در غير اين صورت ضامن نيست.
سوال 2 :
- شخصى همسر و دو فرزند خود را مدّت هشت سال رها کرده و به مسافرت رفته، و در مدّت مذکور هيچ گونه خرجى براى آنان نفرستاده (فرد ديگرى مخارج اين عائله را داده است به اميد اينکه پدر بچّه‌ها بيايد و مخارجش را بدهد) آيا کسى که عائله‌اش را رها کرده و رفته است، نسبت به
استفتاءات، ج3، ص: 198
مخارج فرزندان خود بدهکار است يا نه؟ اگر نيست تکليف آن شخصى که خرجى اين فرزندان را داده (به اميد اينکه مخارجش را از پدر بچّه‌ها بگيرد) چيست؟
جواب:
- اگر زن استحقاق نفقه داشته نفقه او دين است بر عهده شوهر، و نفقه گذشته فرزند دين بر عهده پدر نيست، و اگر زن به أمر و إجازه حاکم شرع نفقه خود و فرزندش را از کسى بر عهده شوهر قرض کرده شخص قرض دهنده مى‌تواند به شوهر رجوع کند.
سوال 3 :
- شخصى زوجه‌اش را طلاق داده، و بعد از مدّتى زوجه مطلّقه او شوهر مى‌کند، و فرزندى را هم که داشته‌اند با خود به خانه شوهر دوّم مى‌برد، بعد از ازدواج با شوهر دوّم حقّ حضانت او ساقط مى‌شود، و پدر بچّه مى‌تواند بگويد مى‌خواهم فرزندم را ببرم. آيا تا وقتى که بچّه را نبرده مى‌شود بابت نفقه فرزند چيزى از پدرش گرفت يا خير؟
جواب:
- نسبت به زمان گذشته نفقه فرزند دين نيست، و حقّ مطالبه ندارند. و نسبت به زمان فعلى نفقه بر پدر واجب است، و اگر نمى‌پردازد مى‌توانند او را إجبار کنند با رجوع به حاکم شرع که نفقه او را بدهد.
سوال 4 :
- اينجانب و همسرم هر دو کارمند هستيم (و من يک خواهر و يک برادر صغير هم دارم، مادرم نيز در قيد حيات است) من و همسرم درآمدمان را
استفتاءات، ج3، ص: 199
روى هم مى‌ريختيم و خرج معاش زندگى مى‌کرديم، أمّا به علّت ناسازگارى مادر و خواهرم با همسرم، همسرم إظهار مى‌دارد من راضى نيستم از پولم به مادر و خواهرت کمک کنى، در اين صورت حکم شرعى در خصوص اين مطلب چيست؟
جواب:
- در مخارج واجب النفقه که بر عهده شما است بايد از مال خودتان بدهيد*، و از مال همسر يا مال مشترک نمى‌توانيد بپردازيد مگر با إذن او.
سوال 5 :
- ميزان کمک به افراد واجب النفقه چه مقدار است؟ و چه نوع کمکى بايد به آنان کرد (جنسى يا نقدى)؟
جواب:
- نفقه واجب النفقه خوراک و پوشاک و مسکن است به نحو متعارف.
سوال 6 :
- در صورت شکّ در نشوز و تمکين آيا نفقه به زوجه تعلّق مى‌گيرد؟ و آيا دادگاه مى‌تواند زوج را به دادن نفقات گذشته که مورد شکّ است إلزام نمايد؟
جواب:
- تا نشوز زن به وجه شرعى إثبات نشده استحقاق نفقه دارد.
سوال 7 :
- زن از خانه شوهر به خانه پدر يا جاى ديگر رفته، شوهر او را دعوت کرده که به خانه و زندگى برگردد و باز نگشته (و إظهار مى‌کند که شوهرم مرا زجر و شکنجه مى‌دهد، يا شوهرم مرا از خانه خارج کرده) و در نتيجه شوهر
استفتاءات، ج3، ص: 200
تمکين مى‌خواهد و زن نفقه أيّام گذشته را مطالبه مى‌کند، أمّا زن نمى‌تواند- به واسطه فقدان شهود- إثبات کند که شوهرش وى را زجر مى‌نموده و يا از خانه إخراج کرده، آيا همين مقدار که زن در خانه پدرش يا خانه ديگرى باشد و شوهر هم از وى دعوت مى‌کند برگردد و بر نمى‌گردد در نشوز کفايت مى‌کند که زن حقّ نفقه نداشته باشد؟ چون نمى‌تواند إثبات کند که شوهرش، او را زجر و شکنجه داده و يا از خانه إخراج نموده است.
جواب:
- در مفروض سوال مرد بايد نفقه زن را بدهد، و زن هم بايد برگردد به خانه شوهر، و نسبت به گذشته تا نشوز زن إثبات نشود حکم به ضمان مرد مى‌شود.
سوال 8 :
- اگر زنى مدّت ده سال يا بيشتر در هيچ أمرى از شوهر اطاعت ننموده در حالى که مرد در هر صورت با او حاضر است زندگى کند، تکليف مرد با زنش چيست؟
جواب:
- اگر از حقوق واجبه مرد سرپيچى نموده ناشزه است و استحقاق نفقه ندارد.
سوال 9 :
- اگر شخص واجب النفقه حاضر نباشد نزد منفق بماند آيا باز هم انفاق واجب است يا نه؟
جواب:
- ماندن نزد منفق شرط وجوب انفاق نيست مگر در زوجه در موردى که نشوز ثابت باشد.
سوال 10 :
- در بعضى جاها رسم است که زن وقتى عقد مى‌شود مدّتى در خانه
استفتاءات، ج3، ص: 201
پدرش مى‌ماند، و زوج گاهى استمتاعاتى را از زن مى‌برد، ليکن زن از مقاربت اباء مى‌کند، آيا در اين صورت مى‌تواند مطالبه نفقه هم بکند؟
جواب:
- اگر متعارف است و عقد مبنىّ بر آن است حقّ نفقه دارد.
سوال 11 :
- اگر زوجه غير مدخوله تمکين نکند و اصرار بر طلاق داشته باشد، و در أثر طلاق ندادن زوج، تمکين خود را معلّق به پرداخت تمام مهريّه نمايد (و معلوم باشد که اين تعليق بهانه است، چون زوج قادر به پرداخت نيست، و بر فرض پرداخت هم زوجه حاضر به تمکين نخواهد شد) آيا در اين صورت نفقه زوجه واجب است يا نه؟
جواب:
- اگر در ضمن عقد شرط مؤجّل بودن تمام يا قسمتى از مهر نشده حقّ دارد تا دريافت مهر تمکين نکند، و در اين مورد استحقاق نفقه به حال خود باقى است.
سوال 12 :
- اينجانب شوهرى دارم که در ضمن بد اخلاقى با من و چند دفعه کتک کارى سر انجام إجبارا مرا از خانه إخراج نموده، و مدّت سه ماه است که بدون نفقه در منزل پدرم بسر مى‌برم، نه حاضر است مرا به خانه‌اش ببرد و نه طلاق مى‌دهد، لذا تقاضامندم تکليف بنده را روشن فرمائيد؟
جواب:
- مى‌توانيد به دادگاه اسلامى شکايت کنيد تا شوهر را إجبار به انجام وظيفه شرعى نمايد.
استفتاءات، ج3، ص: 202
سوال 13 :
- در صورتى که زن درآمد کافى داشته باشد، آيا شوهر مى‌تواند از پرداختن نفقه به همسر خود امتناع ورزد؟
جواب:
- نفقه زن بر شوهر واجب است گرچه زن درآمد کافى داشته باشد.
سوال 14 :
- آيا نفقه زوجه از تاريخ إنعقاد عقد تا زمان زفاف و عروسى به عهده زوج مى‌باشد؟
جواب:
- زوجه اگر تمکين داشته باشد نفقه او بر زوج واجب است، هر چند او را به منزل خود نبرده باشد.
سوال 15 :
- آيا علاوه بر نفقه و نيازهاى ضرورى زن که بر شوهر مى‌باشد نيازهاى ديگر زن که جنبه معنوى دارد (از قبيل خريد کتاب، پول براى انفاق به فقراء، هديه دادن و غيره) نيز بر عهده شوهر است؟
جواب:
- رفع نيازهاى مورد سوال بر شوهر واجب نيست.
سوال 16 :
-
سوال 1 :
- اگر حاملگى زوجه مختلعه بعدا معلوم شود، آيا در زمان عدّه مستحقّ نفقه مى‌باشد يا خير؟ و نفقه براى حمل است يا حامل؟
جواب:
- در فرض سوال، حامل مستحقّ نفقه است تا زمانى که وضع حمل نمايد.
سوال 2 :
- زوجه ميّت در زمان حمل مستحقّ نفقه مى‌باشد يا خير؟ در صورت استحقاق آيا از ترکه ميّت است يا از سهميّه حمل؟
استفتاءات، ج3، ص: 203
استفتاءات ج3 207 س 30 ..... ص : 207
جواب:
: استحقاق نفقه ندارد، نه از ترکه ميّت و نه از نصيب حمل.