معاشرت ستوده‌

معاشرت ستوده‌

چه زمانى بايد با ديگران معاشرت داشته باشى و چه زمان از آنان عزلت‌گزينى؟ با چه کسى و چگونه معاشرت نمايى؟ و روابط خود را چگونه‌تنظيم کنى؟ اين محورها در احاديث شريف به تفصيل بيان شده است که‌اگر درا نها انديشه و عمل کنى، به اذن خداوند، از مهلکه نجات مى‌يابى. دردستورات دينى، مؤمنان از معاشرت با اهل دنيا منع شده، ونشستن درخانه را از معاشرت با دنياپرستان، برتر دانسته، و تنها ديدار بابرادران‌مؤمن مورد تشويق قرار گرفته است، و همچنين در مورد حسد هشدارداده شده است زيرا دين را تباه مى‌کند، و همچنين از تعصّب ناحق بر حذرداشته و تکبّر بر مردم را از عوامل هلاکت انسان دانسته است. پاره‌اى از اين‌احاديث ذيلاً بيان مى‌شود:

1 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:

"إن قدرتم أن لا تُعرفوا فافعلوا، وما عليک إن لم يثن الناس عليک، وما عليک أن‌تکون مذموماً عند الناس إذا کنت عند اللَّه محموداً." إلى أن قال: "إن قدرت على أن‌لاتخرج من بيتک فافعل، فإنّ عليک في خروجک أن لا تغتاب ولا تکذب ولا تحسدولاترائي ولا تتصنّع ولا تداهن." ثمّ قال: "نِعْمَ صومعة المسلم بيته يکفّ فيه بصره‌ولسانه ونفسه وفرجه"(150).

"اگر بتوانيد شناخته نشويد، چنين کنيد. چه ضرر دارد براى تو اگر مردم تو راستايش نکنند، و چه ضرر دارد که نزد مردم نکوهيده باشى اگر در نزد خدا ستوده‌باشى." تا اينکه فرمود: "اگر بتوانى از خانه‌ات بيرون نروى، بيرون نرو، چون ازخانه که بيرون مى‌روى، بر تو واجب است که غيبت نکنى، دروغ نگويى، حسدننمايى، ريا، خودنمايى و چاپلوسى نکنى." سپس فرمود: "بهترين صومعه‌وعبادتگاه مسلمان، خانه او است که در آن چشمش را، زبانش را، نفسش را و فرجش)شهوتش( را از حرام باز مى‌دارد."

2 - امام موسى بن جعفرعليه السلام در يک حديث طولانى فرمود:

"يا هشام، الصبر على الوحدة علامة قوّة العقل، فمن عقل عن اللَّه اعتزل أهل الدنياوالراغبين فيها، ورغب فيما عند اللَّه، وکان اللَّه اُنسه في الوحشة وصاحبه في الوحدةوغناه في العيلة، ومعزّه من غير عشيرة"(151).

"اى هشام! صبر بر تنهايى علامت قوّت عقل است، پس هرکه درباره خدا تعقّل‌وانديشه کند، از اهل دنيا و رغبت کنندگان به دنيا کناره‌گيرى کرده و به آنچه در نزدخداست، رغبت مى‌کند، و خدا انيس او در وحشت، و رفيق و همراه او در تنهايى،وبى‌نيازى او در تنگدستى، و عزّت دهنده او بدون داشتن قوم و عشيره خواهد بود."

3 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:

"إنّما المؤمن الذي إذا غضب لم يخرجه غضبه من حق، وإذا رضي لم يدخله رضاه في‌باطل، وإذا قدر لم يأخذ أکثر ممّا له"(152).

"مؤمن کسى است که اگر غصب کند، غضبش او را از حق خارج نمى‌کند. و اگرراضى شود، رضايش او را در باطل وارد نمى‌کند. و زمانى که قدرت پيدا کند، بيش‌از حق خود را نمى‌گيرد."

4 - امام صادق‌عليه السلام روايت مى‌کند که پيامبر خداصلى الله عليه وآله فرمود:

"الغضب يفسد الإيمان کما يفسد الخلّ العسل"(153).

"غضب ايمان را فاسد و تباه مى‌کند همانطور که سرکه، عسل را تباه مى‌سازد."

5 - امام باقرعليه السلام فرمود:

"مکتوب في التوراة فيما ناجى اللَّه به موسى‌عليه السلام: يا موسى، امسک غضبک عمّن‌ملّکتک عليه، اکفّ عنک غضبي"(154).

"در تورات، آنجا که خداوند با موسى‌عليه السلام مناجات کرده، نوشته شده است: اى‌موسى! غضب خود را از کسى که من تو را بر او قدرت دادم، باز دار تا من هم غضب‌خود را از تو باز دارم."

6 - محمّد بن على بن الحسين روايت مى‌کند که:

"إنّ رسول اللَّه‌صلى الله عليه وآله مرّ بقوم يتشايلون حجراً، فقال: ما هذا؟ فقالوا: نختبر أشدّناوأقوانا، فقال: ألا اُخبرکم بأشدّکم وأقواکم؟ قالوا: بلى يا رسول اللَّه، قال: أشدّکم وأقواکم‌الذي إذا رضي لم يدخله رضاه في إثم ولا باطل، وإذا سخط لم يخرجه سخطه من قول‌الحقّ، وإذا ملک لم يتعاط ما ليس له بحقّ"(155).

پيامبر خداصلى الله عليه وآله از نزد قومى عبور کرد که سنگى را بلند مى‌کردند، حضرت‌فرمود: اين چه کارى است؟ گفتند: سرسخت‌ترين و قوى‌ترين خودمان را آزمايش‌مى‌کنيم. پس فرمود: آيا شما را به سرسخت‌ترين و قوى‌ترين خودتان آگاه کنم؟گفتند: بلى يا رسول اللَّه! فرمود: قوى‌ترين شما کسى است که اگر راضى شود،رضايش او را در گناه وارد نمى‌کند و اگر خشم کند، خشمش او را از قول حق خارج‌نمى‌کند، و اگر چيزى را بدست آورد، فرانمى‌گيرد آنچه را حق او نيست."

7 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:

"يابن آدم، اذکرني في غضبک أذکرک في غضبي، لا أمحقک فيمن أمحق، وارضَ بي‌منتصراً، فإن انتصاري لک خير من انتصارک لنفسک"(156).

"خداوند به برخى از پيامبرانش وحى فرمود که‌اى فرزند آدم! مرا در هنگام‌غضبت ياد کن من هم تو را به هنگام غضبم ياد مى‌کنم و تو را نابود نمى‌کنم در ميان‌کسانى که نابود مى‌کنم، و به يارى من راضى باش زيرا يارى کردن من براى تو بهتراست از اينکه خودت، خودت را يارى کنى."

8 - امام باقرعليه السلام فرمود:

"إنّ الرجل ليأتي بأدنى بادرة فيکفر، وإنّ الحسد ليأکل الإيمان کما تأکل النارالحطب"(157).

"ممکن است انسان مرتکب کمترين عمل شتابزده‌اى شود و کافر گردد. به يقين‌حسد، ايمان را مى‌خورد همانسان که آتش هيزم را مى‌خورد."

9 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:

"آفة الدين الحسد والعجب والفخر"(158).

"حسادت، خودپسندى و فخر فروشى، آفت دين هستند."

10 - باز هم امام صادق‌عليه السلام فرمود:

"إنّ المؤمن يغبط ولا يحسد، والمنافق يحسد ولا يغبط"(159).

"شخص مؤمن بر کار ديگران غبطه مى‌خورد امّا حسادت نمى‌ورزد، ولى منافق،حسادت مى‌کند و غبطه نمى‌خورد."

11 - امام على‌عليه السلام فرمود:

"صحّة الجسد من قلّة الحسد"(160).

"سلامتى بدن از کمى حسادت است."

12 - از امام صادق‌عليه السلام نقل شده است:

"من تَعصّب أو تُعصّب له فقد خلع ربقة الإيمان من عنقه"(161).

"هرکه تعصّب ورزد يا براى او تعصّب ورزيده شود، پيمان ايمان را از گرده‌اش‌گسسته است."

13 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:

"من کان في قلبه حبّة من خردل من عصبية بعثه‌اللَّه يوم‌القيامة مع أعراب‌الجاهليّة"(162).

"پيامبر خداصلى الله عليه وآله فرمود: هر کسى که در دل او به اندازه دانه‌اى از ارزن تعصّب‌وجود داشته باشد خداوند او را در روز قيامت با اعراب جاهليت برخواهد انگيخت."

14 - زهرى مى‌گويد: از على بن الحسين‌عليه السلام درباره تعصّب سوال شد.ايشان فرمود:

"العصبية التي يأثم عليها صاحبها أن يرى الرجل شرار قومه خيراً من خيار قوم‌آخرين، وليس من العصبية أن يحبّ الرجل قومه، ولکن من العصبية أن يعين الرجل قومه‌على الظلم"(163).

"تعصبّى که صاحبش به خاطر آن به گناه مى‌افتد اين است که کسى بدترين‌شخص قوم خود را بهتر از بهترين‌هاى قوم ديگرى بداند. و تعصّب اين نيست که کسى‌قوم خود را دوست داشته باشد بلکه تعصّب اين است که کسى قوم خود را بر ستم‌يارى رساند."

15 - حکيم مى‌گويد: از امام صادق‌عليه السلام درباره پائين‌ترين مرحله الحادپرسيدم. امام فرمود:

"إنّ الکبر أدناه"(164).

"تکبّر پايين‌ترين مرتبه الحاد است."

16 - از امام صادق‌عليه السلام روايت شده که امام باقرعليه السلام فرمود:

"العزّ رداء اللَّه، والکبر إزاره، فمن تناول شيئاً منه أکبّه اللَّه في جهنّم"(165).

"عزّت رداى خداوند است و کبر ازار خداوند است پس هرکه چيزى از آن رافراگيرد، خدا او را به رو در دوزخ مى‌افکند."

17 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:

"إنّ في جهنّم لوادياً للمتکبّرين يقال له سقر، شکى إلى اللَّه عزّ وجلّ شدّة حرّه،وسأله عزّ وجلّ أن يأذن له أن يتنفّس فتنفّس فأحرق جهنّم"(166).

"در دوزخ، درّه‌اى براى متکبرّان است که به آن "سقر" گويند. سقر از شدّت‌گرمايش به خدا شکايت کرد و از خداوند درخواست کرد که به او اجازه دهد نفس‌بکشد، پس نفس کشيد و دوزخ را سوزانيد."

18 - داود بن فرقد از برادرش روايت مى‌کند که از امام صادق‌عليه السلام شنيدم‌که مى‌فرمود:

"إنّ المتکبّرين يجعلون في صور الذرّ تتوطاهم الناس حتى يفرغ اللَّه من الحساب"(167).

"متکبّران در روز قيامت به صورت ذرّه‌هاى کوچک قرار داده مى‌شوند و مردم‌آنان را لگدمال مى‌کنند تا خدا حساب را پايان دهد."

19 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:

"ما من عبد إلّا وفي رأسه حکمة وملک يمسکها، فإذا تکبّر قال له: إتَّضع وضعک اللَّه،فلا يزال أعظم الناس في نفسه وأصغر الناس في أعين الناس، وإذا تواضع رفعه اللَّه عزّ وجلّ‌ثمّ قال: انتعش نعشک اللَّه فلا يزال أصغر الناس في نفسه وأرفع الناس في أعين الناس"(168).

"هيچ بنده‌اى نيست مگر که در سرش حکمتى است و فرشته‌اى که آن حکمت را نگه‌مى‌دارد. پس اگر تکبّر کند فرشته به او مى‌گويد: خوار شو، خداوند تو را پست‌گرداند. پس همواره در پيش خودش از همه مردم بالاتر بوده و در چشم مردم‌کوچکترين مردم باشد. و اگر او تواضع کند خداوند او را بالا مى‌برد و سپس به اومى‌گويد: با نشاط و شاداب باش خداوند تو را شاداب و سرزنده سازد، پس همواره‌او پيش خودش کوچکترين مردم و در چشم مردم از بالاترين مردمان مى‌باشد."

20 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:

"ما من رجل تکبّر أو تجبّر إلّا لذلّة يجدها في نفسه"(169).

"هيچ کسى نيست که تکبّر و تجبّر مى‌ورزد مگر بخاطر ذلّتى که در خويشتن‌مى‌يابد."

21 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:

"الجبّارون أبعد الناس من اللَّه عزّ وجلّ يوم القيامة"(170).

"جبّاران و گردن فرازان در روز قيامت نسبت به همه مردم، از خدا دورترهستند."