راه تقوا و پرهيزکارى
براى اينکه تقواى الهى داشته باشى و از محارم او پرهيز نمايى، بايد ازخواسته‌هاى نامشروع شکم و شهوت دورى بجويى و در طول عمرت به‌حرام نزديک نشوى، و نفس خود را از حرص و شکم پرستى و ميل به‌آنچه که خداوند حرام کرده، بازدارى و در هنگام معصيت، خدا رابيادآورى و از گناه دور شوى و رضاى خداوند را بر رضاى خود مقدّم‌بدارى، اين سفارشهاى پيامبرصلى الله عليه وآله و ائمّه دين‌عليهم السلام است:
1 - امام باقرعليه السلام فرمود:
"افضل العبادة عفّة البطن والفرج"(67).
"بهترين عبادت، عفّت شکم و شهوت است."
2 - پيامبر خداصلى الله عليه وآله فرمود:
"ثلاث أخافهنّ بعدي على اُمّتي: الضلالة بعد المعرفة، ومضلّات الفتن، وشهوة البطن‌والفرج"(68).
"بعداز خود از سه چيز بر امّت خود بيمناکم: گمراهى بعداز شناخت، فتنه‌هاى‌گمراه کننده، و شهوت شکم و شرمگاه."
3 - ابوبصير مى‌گويد: مردى به امام باقرعليه السلام گفت: عمل من ضعيف‌وروزه من اندک است ولى اميدوارم جز حلال، نخورم. امام‌عليه السلام فرمود:
"أي الاجتهاد أفضل من عفّة بطن وفرج"(69).
"چه کوششى بهتر از عفّت شکم و شهوت است."
4 - پيامبر خداصلى الله عليه وآله فرمود:
"من ضمن لي اثنتين ضمنت له على اللَّه الجنّة: من ضمن لي ما بين لحييه وما بين‌رجليه ضمنت له على اللَّه الجنّة ]يعني ضمن لي لسانه وفرجه["(70).
"هرکه دو چيز را براى من ضمانت کند من از طرف خدا بهشت را براى او تضمين‌مى‌کنم: هرکه ميان دو فکّش )زبانش( و ميان دو پايش )فرجش( را ضامن شود که ازگناه نگهدارد من از طرف خدا بهشت را براى او ضامن مى‌شوم."
5 - حضرت على‌عليه السلام فرمود:
"قدر الرجل على قدر نعمته، وصدقه على قدر مروّته، وشجاعته على قدر أنفته،وعفّته على قدر غيرته"(71).
"ارزش مرد به اندازه نعمت و بخشش او، و راستى او به اندازه مروت و مردانگى‌او، و شجاعت او به اندازه بلند نظرى او، و عفّت او به اندازه غيرت اوست."
6 - امام صادق‌عليه السلام فرمود:
"من أشدّ ما فرض اللَّه على خلقه ذکر اللَّه کثيراً. ثمّ قال: لا أعني سبحان اللَّه والحمد للَّه‌ولا إله إلّا اللَّه واللَّه اکبر وإن کان منه، ولکن ذکر اللَّه عند ما أحلّ وحرّم، فإن کان طاعةعمل بها وإن کان معصية ترکها"(72).
"از شديدترين چيزهايى که خداوند فرض کرده است، زياد ياد خدا کردن است."
سپس فرمود:
"مقصودم )سبحان اللَّه والحمد للَّه ولا اِله إلّا اللَّه و اللَّه اکبر( نيست، اگرچه اين‌کلمات از ذکر و ياد خداست، لکن مقصود به ياد خدا بودن هنگام روبرو شدن با آنچه‌حلال و حرام کرده است، اگر طاعت باشد به آن عمل نمايد و اگر معصيت باشد آن راترک گويد."
7 - امام جعفر صادق‌عليه السلام از پدرش، از جدّش، از على‌عليه السلام روايت‌مى‌کند که رسول خدا فرمود:
"يقول اللَّه تبارک وتعالى لابن آدم: إن نازعک بصرک إلى بعض ما حرّمتُ عليک فقدأعنتک عليه بطبقين فاطبق ولا تنظر، وإن نازعک لسانک إلى بعض ما حرّمت عليک فقدأعنتک عليه بطبقين فاطبق فلا تتکلّم، وإن نازعک فرجک إلى بعض ما حرّمت عليک فقدأعنتک عليه بطبقين فاطبق ولا تأت حراماً"(73).
"خداوند متعال مى‌فرمايد: اى فرزند آدم اگر چشمت تو را به سوى برخى از آنچه‌بر تو حرام کرده‌ام سوق دهد، هر آينه تو را بر آن به دو پرده يارى داده‌ام، پس آن دورابهم ببند و نگاه نکن، و اگر زبانت تو را به سوى برخى از آنچه بر تو حرام کرده‌ام سوق‌دهد، هر آينه تو را يارى کرده‌ام به دو لب، پس آن دورا بهم ببند و سخن نگو، و اگرشرمگاهت تو را به سوى برخى از آنچه بر تو حرام کرده‌ام سوق دهد، پس تو را بر اويارى کرده‌ام به دو پوشش پس بهم ببند و حرام انجام نده."
8 - امام صادق‌عليه السلام از پدرانش روايت کرده است که رسول خداصلى الله عليه وآله دروصيّت خود به حضرت على فرمود:
"يا عليّ، ثلاث لا تطيقها هذه الاُمّة: المواساة للأخ في ماله، وانصاف الناس من‌نفسه، وذکر اللَّه على کلّ حال، وليس هو سبحان اللَّه والحمد للَّه ولا إله إلّا اللَّه واللَّه اکبر،ولکن إذا ورد على ما يحرم عليه خاف اللَّه عزّ وجلّ عنده وترکه"(74).
"سه چيز است که اين امّت طاقت آنها را ندارد: يارى دادن برادران دينى با مال‌خود، و از طرف خود با مردم انصاف کردن، و ذکر کردن خدا در هر حال، و ذکر خدا)سبحان اللَّه والحمد للَّه ولا اِله الّا اللَّهُ واللَّه اکبر( نيست ولى منظور اين است که چون‌شخص در برابر حرامى قرار گيرد، از خدا بترسد و آن را ترک کند."
9 - امام صادق‌عليه السلام از پدرانش روايت کرده است که رسول خداصلى الله عليه وآله‌فرمود:
"من أطاع اللَّه فقد ذکر اللَّه وإن قلّت صلاته وصيامه وتلاوته للقرآن، ومن عصى اللَّه‌فقد نسي اللَّه وإن کثرت صلاته وصيامه وتلاوته للقرآن"(75).
"هرکه خدا را اطاعت کند، هر آينه در ياد و ذکر خدا بوده است اگرچه نماز و روزه‌و تلاوت قرآنش کم باشد، و هرکه خدا را معصيت کند، خدا را فراموش کرده است،اگرچه نماز و روزه و تلاوت قرآنش زياد باشد."
10 - امام صادق‌عليه السلام درباره اين سخن خداوند که مى‌فرمايد: )اصْبِرُواوَصَابِرُوا وَرَابِطُوا( فرمود:
"اصبروا على الفرائض، وصابروا على المصائب، ورابطوا على الأئمّةعليهم السلام"(76).
"يعنى در انجام واجبات صبر کنيد، و در برابر مصيبتها پايدار باشيد، و از )راه‌وروش( امامان مراقبت کنيد."
11 - حضرت على‌عليه السلام فرمود:
"إنّ اللَّه فرض عليکم فرائض فلا تضيّعوها، وحدّ لکم حدوداً فلا تعتدوها، ونهاکم عن‌أشياء فلا تنتهکوها، وسکت لکم عن أشياء ولم يدعها نسياناً فلا تتکلّفوها"(77).
"خداوند بر شما واجباتى را قرار داده است پس در انجام آنها سهل‌انگارى نکنيد،و حدودى را براى شما مقرّر فرموده است، پس از آنها تجاوز نکنيد، و شما را ازچيزهايى نهى کرده است پس آنها را مرتکب نشويد، و براى شما از چيزهايى ساکت‌شده است، و آنها را از روى فراموشى فرونگذاشته است، پس خود را در مورد آنها به‌سختى نيندازيد."
12 - امام باقرعليه السلام فرمود:
"إنّ اللَّه عزّ وجلّ يقول: وعزّتي وعظمتي وعلوّي وارتفاع مکاني لا يؤثر عبد هواي‌على هوى نفسه إلّا کففت عليه صنعته، وضمنت السماوات والأرض رزقه، وکنت له من‌وراء تجارة کلّ تاجر"(78).
"خداوند متعال فرمود: سوگند به عزّت و جلال و عظمت و شکوه و نور و برترى‌ورفعت جايگاهم که هيچ بنده مؤمنى خواست مرا بر هواى خود برترى ندهد مگر اينکه کارهاى او را به انجام رسانده، و آسمانها و زمين را ضامن روزى او نموده، و به‌سود او از پس تجارت هر تاجرى باشم."
13 - امام باقرعليه السلام از رسول خداصلى الله عليه وآله روايت مى‌کند که:
"وعزّتي وجلالي وکبريائي ونوري وعلوّي وارتفاع مکاني لا يؤثر عبد هواه على‌هواي إلّا شتّتُّ عليه أمره، ولبَّست عليه دنياه، وشغلت قلبه بها، ولم آته منها إلّا ماقدّرت له. وعزّتي وجلالي وعظمتي ونوري وعلوّي وارتفاع مکاني لا يؤثر عبد هواي على‌هواه إلّا استحفظته ملائکتي، وکفّلت السماوات والأرضين رزقه، وکنت له من وراءتجارة کلّ تاجر، وأتته الدنيا وهي راغمة"(79).
"قسم به عزّت و جلال و کبريا و نور و برترى و بالائى جايگاهم، هيچ بنده‌اى‌خواسته خود را برخواسته من مقدّم ندارد مگر اينکه امرش را بر او پراکنده کنم، ودنيارا برايش مشکل گردانم، و قلبش را به دنيا مشغول سازم، و از دنيا چيزى به او ندهم‌مگر آنچه برايش مقدّر کرده‌ام، و قسم به عزّت و عظمت و نور و برتى و رفعت‌جايگاهم، هيچ بنده‌اى خواسته من را بر خواسته خود مقدّم ندارد مگر اينکه بوسيله‌فرشتگانم حفظش کنم، و آسمانها و زمين را در روزيش کفالت دهم، و از پس تجارت‌هر تاجرى به سود او باشم، و دنيا -اِجباراً- به او رو کند."