احکام اوقات نماز (آیت الله محمد تقی بهجت (ره))

احکام وقت نماز

مسأله 747 :

هنگامي انسان مي تواند مشغول نماز شود که يقين کند وقت داخل شده است يا دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند، مشروط بر آنکه خبر و شهادت آنها حسّي باشد مثل اينکه شهادت بدهند که سايه شاخص بعد از کم شدن شروع به زياد شدن نموده است. اذان شخص وقت شناس و مورد اطمينان نيز کافي است.

مسأله 748 :

نابينا و کسي که در زندان گرفتار است و مانند اينها بنابر احتياط واجب بايد تا به داخل شدن وقت يقين نکنند مشغول نماز نشوند. ولي اگر انسان به واسطه وجود مانع در آسمان (مانند ابر و غبار و مانند اينها) که براي همه مانع از يقين کردن است نتواند در اوّل وقت نماز به داخل شدن وقت يقين کند چنانچه گمان داشته باشد که وقت داخل شده، مي تواند مشغول نماز شود.

ـ بنابراين تقريباً يازده ساعت و يک ربع بعدازظهر شرعي آخر وقت نماز مغرب و عشا است.

[132]

مسأله 749 :

اگر انسان يقين کند که وقت نماز شده يا دو مرد عادل از روي حسّ به داخل شدن وقت خبر دهند و مشغول نماز شود و در بين نماز بفهمد که هنوز وقت داخل نشده است نماز او باطل است. و همچنين اگر بعد از نماز بفهمد که تمام نماز را پيش از وقت خوانده نمازش باطل است و بايد اعاده کند. ولي اگر در بين نماز بفهمد وقت داخل شد، يا بعد از نماز بفهمد که در بين نماز وقت داخل شده نماز او صحيح است.

مسأله 750 :

اگر انسان بر اثر غفلت و فراموشي توجّه نداشته باشد که بايد با يقين به داخل شدن وقت مشغول نماز شود، چنانچه بعد از نماز بفهمد که تمام نماز را در وقت خوانده نماز او صحيح است و اگر بفهمد تمام نماز را پيش از وقت خوانده يا نفهمد که در وقت خوانده يا پيش از وقت، نمازش باطل است بلکه اگر بعد از نماز بفهمد که در بين نماز وقت داخل شده است احتياط واجب آن است که دوباره آن نماز را بخواند.

مسأله 751 :

اگر يقين کند وقت داخل شده و مشغول نماز شود و در بين نماز شک کند که وقت داخل شده يا نه، نماز او باطل است. ولي اگر در بين نماز يقين داشته باشد که وقت شده و شک کند که آنچه از نماز خوانده در وقت بوده يا نه نمازش صحيح است.

مسأله 752 :

اگر وقت نماز به قدري تنگ است که انجام بعض از مستحبّات نماز باعث شود مقداري از واجبات در خارج وقت خوانده شود بايد آن مستحبّات را ترک کند مثلاً اگر به واسطه خواندن قنوت، مقداري از نماز بعد از وقت خوانده مي شود نبايد قنوت را بخواند و اگر بخواند معصيت کرده ولي نمازش صحيح است.

مسأله 753 :

کسي که به اندازه خواندن يک رکعت نماز وقت دارد، بايد نماز را به نيّت ادا بخواند ولي نبايد عمداً نماز را تا اين وقت تأخير بيندازد.

مسأله 754 :

کسي که مسافر نيست اگر تا مغرب به اندازه خواندن پنج رکعت نماز وقت دارد بايد نماز ظهر و عصر هردو را بخواند، ولي اگر کمتر وقت دارد بايد فقط نماز عصر را بخواند و بعداً نماز ظهر را قضا کند، و اگر تا نصف شب به اندازه خواندن پنج رکعت نماز وقت دارد بايد نماز مغرب و عشا را بخواند، ولي اگر کمتر وقت دارد بايد فقط عشا را بخواند و بعداً بايد نماز مغرب را بخواند و بنابر احتياط واجب نيت اداء و قضا ننمايد.

[133]

مسأله 755 :

کسي که مسافر است اگر تا مغرب به اندازه خواندن سه رکعت نماز وقت دارد بايد نماز ظهر و عصر را بخواند، ولي اگر کمتر وقت دارد بايد فقط عصر را بخواند و بعداً نماز ظهر را قضا کند، و اگر تا نصف شب به اندازه خواندن چهار رکعت نماز وقت دارد بايد نماز مغرب و عشا را بخواند ولي اگر کمتر وقت دارد بايد فقط عشا را بخواند و بعداً مغرب را بدون نيّت اداء و قضا بجا آورد، و چنانچه بعد از خواندن عشا معلوم شود که به مقدار يک رکعت يا بيشتر وقت به نصف شب مانده است بايد فوراً نماز مغرب را به نيّت ادا به جا آورد.

مسأله 756 :

مستحب است انسان نماز را در اوّل وقت آن بخواند و راجع به آن خيلي سفارش شده است و هرچه به اوّل وقت نزديکتر باشد بهتر است، مگر آنکه تأخير آن از جهتي بهتر باشد، مثلاً صبر کند که نماز را به جماعت بخواند.

مسأله 757 :

هرگاه انسان عذري دارد که اگر بخواهد در اوّل وقت نماز بخواند ناچار است با تيمّم نماز بخواند چنانچه بداند يا احتمال دهد که عذر او تا آخر وقت باقي است، مي تواند در اوّل وقت نماز بخواند، ولي اگر مثلاً لباسش نجس باشد يا عذر ديگري داشته باشد و احتمال بدهد که عذر او از بين مي رود بنابر احتياط واجب بايد صبر کند تا عذرش برطرف شود و چنانچه عذر او برطرف نشد در آخر وقت نماز بخواند. و لازم نيست به قدري صبر کند که فقط بتواند کارهاي واجب نماز را انجام دهد. بلکه اگر براي مستحبّات نماز مانند اذان و اقامه و قنوت هم وقت دارد مي تواند با لباس نجس مثلاً نماز را با آن مستحبّات بجا آورد.

مسأله 758 :

کسي که مسائل نماز و شکيات و سهويّات را نمي داند و احتمال مي دهد که يکي از اينها در نماز پيش آيد بنابر احتياط واجب بايد براي ياد گرفتن آنها نماز را از اول وقت تأخير بيندازد. ولي اگر اطمينان دارد که نماز را به طور صحيح تمام مي کند، مي تواند در اوّل وقت مشغول نماز شود، ولي اگر در نماز مسأله اي که حکم آن را نمي داند پيش آيد مي تواند به يکي از دو طرفي که احتمال مي دهد عمل نمايد و نماز را تمام کند. ولي بعد از نماز بايد مسأله را بپرسد که اگر نمازش باطل بوده دوباره بخواند.

مسأله 759 :

اگر وقت نماز وسعت دارد و طلبکار هم طلب خود را مطالبه مي کند در صورتي که ممکن است بايد اوّل قرض خود را بدهد بعد نماز بخواند. و همچنين است اگر کار واجب ديگري که بايد فوراً آن را بجا آورد پيش آمد کند، مثلاً

[134]

ببيند مسجد نجس است که بايد اوّل مسجد را تطهير کند بعد نماز بخواند و چنانچه اوّل نماز بخواند معصيت کرده ولي نماز او صحيح است.

نمازهايي که بايد به ترتيب خوانده شود

مسأله 760 :

انسان بايد نماز عصر را بعد از نماز ظهر و نماز عشا را بعد از نماز مغرب بخواند و اگر عمداً نماز عصر را پيش از نماز ظهر و نماز عشا را پيش از نماز مغرب بخواند باطل است.

مسأله 761 :

اگر به نيّت نماز ظهر مشغول نماز شود و در بين نماز يادش بيايد که نماز ظهر را خوانده است نمي تواند نيّت را به نماز عصر برگرداند بلکه بايد نماز را بشکند و نماز عصر را بخواند و همين طور است در نماز مغرب و عشا.

مسأله 762 :

اگر در بين نماز عصر يقين کند که نماز ظهر را نخوانده است و نيّت را به نماز ظهر برگرداند و داخل در رکن شود و بعد يادش بيايد که نماز ظهر را خوانده بوده بنابر احتياط واجب بايد نيّت را به نماز عصر برگرداند و بعد از تمام کردن نماز، دوباره نماز عصر را بخواند. ولي اگر پيش از داخل شدن در رکن يادش بيايد بايد نيّت را به نماز عصر برگرداند و آنچه به نيّت ظهر خوانده دوباره به نيّت عصر بخواند و نمازش صحيح است گرچه احتياط مستحب آن است که نماز عصر را اعاده کند.

مسأله 763 :

اگر در بين نماز عصر شک کند که نماز ظهر را خوانده است يا نه، بايد نيّت را به نماز ظهر برگرداند، ولي اگر وقت به قدري کم است که بعد از تمام شدن نماز، مغرب مي شود بايد به نيّت نماز عصر نماز را تمام کند و نماز ظهرش قضا ندارد.

مسأله 764 :

اگر در نماز عشا، پيش از رکوع رکعت چهارم شک کند که نماز مغرب را خوانده يا نه چنانچه وقت به قدري کم است که بعد از تمام شدن نماز نصف شب مي شود، بايد به نيّت عشا نماز را تمام کند، و اگر بيشتر وقت دارد، بايد نيّت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را سه رکعتي تمام کند بعد نماز عشا را بخواند.

مسأله 765 :

اگر در نماز عشا بعد از رسيدن به رکوع رکعت چهارم شک کند که نماز مغرب را خوانده يا نه بايد نماز را تمام کند بعد نماز مغرب را بخواند. ولي اگر اين شک در وقت مخصوص به نماز عشا باشد خواندن نماز مغرب لازم نيست.

مسأله 766 :

اگر انسان نمازي را که خوانده احتياطاً دوباره بخواند و در بين نماز يادش بيايد نمازي را که بايد پيش از آن بخواند نخوانده است، نمي تواند نيّت را به

[135]

آن نماز برگرداند. مثلاً موقعي که نماز عصر را احتياطاً مي خواند اگر يادش بيايد نماز ظهر را نخوانده است نمي تواند نيّت را به نماز ظهر برگرداند.

مسأله 767 :

برگرداندن نيّت از نماز قضا به نماز ادا و از نماز مستحب به نماز واجب جايز نيست.

مسأله 768 :

اگر وقت نماز ادا وسعت داشته باشد، انسان مي تواند در بين نماز نيّت را به نماز قضا برگرداند، ولي بايد برگرداندن نيّت به نماز قضا ممکن باشد، مثلاً اگر مشغول نماز ظهر است در صورتي مي تواند نيّت را به قضاي صبح برگرداند که داخل رکعت سوّم نشده است.