احکام سجود
مسأله 947 :
در سجده بايد بدن به مقدار گفتن ذکر واجب آرام باشد، در موقع ذکر مستحب نيز اگر آن را به قصد ذکرى که براى سجده دستور داده شده بگويد آرام بودن بدن لازم است و امّا اگر به قصد ذکر مطلق باشدکه در هر جاى نماز جايز است حرکت مانعى ندارد.
مسأله 948 :
هرگاه پيش از آن که بدن آرام گيرد ذکر سجده را شروع کند، نماز باطل است، همچنين اگر قسمتى از آن را هنگام بلند شدن از سجده بگويد، امّا اگر سهواً باشد مانعى ندارد و اگر قبل از برداشتن سر از سجده متوجّه شود بايد ذکر را اعاده کند.
مسأله 949 :
هنگامى که مشغول ذکر نيست مى تواند بعضى از اعضاى هفتگانه را جز پيشانى از زمين بردارد، يا جا به جا کند، ولى در موقع ذکر جايز نيست.
مسأله 950 :
بعد از سجده اوّل بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد، سپس به سجده رود.
مسأله 951 :
بنابر احتياط واجب جاى پيشانى نمازگزار بايد از جاى زانوهايش بيش از چهار انگشت بسته، بالاتر و پايين تر نباشد، همچنين جاى پيشانى نسبت به جاى انگشتان پاى او، خواه زمين سراشيبى باشد يا نباشد.
مسأله 952 :
هرگاه پيشانى را سهواً بر جايى بگذارد که از محلّ زانوها يا انگشتان پا بيش از چهار انگشت بسته، پست تر و بلند تر باشد، اگر بلندى به حدّى است که به آن سجده نمى گويند بايد سر را بردارد و روى چيزى بگذارد که بلندى آن از چهار انگشت بسته کمتر است، امّا اگر بقدرى است که سجده به آن مى گويند واجب است پيشانى را از روى آن به روى چيزى بکشد که به اندازه چهار انگشت بسته يا کمتر است و اگر کشيدن پيشانى ممکن نيست، احتياط آن است که نماز را تمام کند و
[179]
دوباره بخواند.
مسأله 953 :
پيشانى بايد روى چيزى قرار گيرد که سجده بر آن صحيح است و شرح آن به خواست خدا در مسائل آينده ذکر مى شود و اگر حايلى در اين وسط باشد مانند موى سر يا چرک بودن مهر به حدّى که پيشانى به خود مهر نرسد سجده باطل است، ولى تغيير رنگ مهر اشکالى ندارد.
مسأله 954 :
هرگاه نتواند کف دستها را بر زمين بگذارد بايد پشت دستها را به زمين بگذارد و اگر آن هم ممکن نيست مچ دستها را بر زمين بگذارد و چنانچه آن هم ممکن نباشد بنابر احتياط واجب هر جاى دست تا آرنج ممکن شود روى زمين مى گذارد و در صورتى که نتواند، بازو را بگذارد.
مسأله 955 :
بنابر احتياط واجب بايد هنگام سجده سر دو انگشت پاها بر زمين باشد و انگشتهاى ديگر کافى نيست، حتّى اگر ناخن انگشت بزرگ پا طورى بلند باشد که سر انگشت به زمين نرسد اشکال دارد.
مسأله 956 :
کسى که مقدارى از شست پايش بريده شده بايد بقيّه را بر زمين بگذارد و اگر چيزى نمانده بقيّه انگشتان را بگذارد و اگر انگشت ندارد ، مقدارى از پا که باقيمانده بر زمين مى گذارد.
مسأله 957 :
هرگاه بطور غير معمول سجده کند مثلاً بخوابد و هفت عضو بدن را بر زمين بچسباند سجده اش باطل است.
مسأله 958 :
هرگاه در پيشانى دمل و مانند آن باشد و نتواند آن را بر مهر و مانند آن بگذارد مى تواند مهر را درکنار پيشانى يا در هر دو طرف قرار دهد و مهر را در هر دو طرف آن قدر از زمين بلند کند که دمل در وسط آن قرار گيرد به شرط اين که از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد و هرگاه دمل يا زخم تمام پيشانى را گرفته باشد بايد به يکى از دو طرف بيرون پيشانى سجده کند و اگر ممکن نيست چانه را بر مهر مى گذارد و اگر آن هم ممکن نيست هر جاى از صورت که ممکن شود بر مهر بگذارد و اگر به هيچ جاى از صورت ممکن نشود بايد به اندازه اى که مى تواند خم شود.
[180]
مسأله 959 :
کسى که نمى تواند پيشانى را بر زمين بگذارد بايد به اندازه اى که مى تواند خم شود و مهر ياچيزديگرى که سجده بر آن صحيح است بر محلّ بلندترى قرار دهد که پيشانى به آن برسد و کف دستها و زانوها و انگشتان را بطور معمول بر زمين بگذارد هرگاه نتواند خم شود بايد با سر اشاره کند و الاّ با چشمها اشاره مى نمايد، يعنى آن را به قصد سجده مى بندد و به نيّت سر برداشتن باز مى کند و در هر صورت احتياط واجب آن است که مهر را بلند کند و بر پيشانى بگذارد، اگر هيچ يک از اينها را نتواند احتياط اين است که در قلبش نيّت سجده کند.
مسأله 960 :
هرگاه پيشانى بى اختيار از جاى سجده بلند شود و برگردد، يک سجده حساب مى شود، چه ذکر سجده را گفته باشد يا نه، ولى اگر اختياراً آن را بردارد اگر قبل از ذکر و از روى عمد باشد نمازش باطل است و الاّ اشکال ندارد.
مسأله 961 :
در مورد تقيّه مى تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد و لازم نيست براى نماز به جاى ديگرى رود تا روى مهر سجده کند، ولى اگر در همان جا بتواند روى سنگ يا بوريا و مانند آن سجده کند واجب است.
مسأله 962 :
سجده کردن روى چيزى که بدن روى آن آرام نمى گيرد اشکال دارد، ولى چنان که قبلاً نيز گفتيم اگر در کشتى و قطار و مانند آن بتواند واجبات نماز را در حال حرکت رعايت کند نمازش صحيح است، اگر انسان روى تشک يا چيز ديگرى سجده کند که بدن در اوّل آرام نيست و بعد آرام مى گيرد مانعى ندارد.
مسأله 963 :
هرگاه زمين گِل باشد که اگر بخواهد سجده کند بدن و لباس او آلوده مى شود مى تواند ايستاده نماز بخواند و براى سجده با سر اشاره کند.
مسأله 964 :
بعد از سجده دوم در جايى که تشهّد واجب نيست بهتر است لحظه اى بنشيند سپس براى رکعت بعد برخيزد.