سجود
مسأله 869 :
نمازگزار بايد در هر رکعت از نمازهاى واجب و مستحب; بعد از رکوع دو سجده کند و سجده آن است که پيشانى را بر زمين بگذارد و گذاردن کف دو دست، و سر دو زانو، و سر دو انگشت بزرگ پاها، بر زمين از واجبات سجده است.
مسأله 870 :
دو سجده روى هم در يک رکعت يک رکن است که اگر کسى در نماز واجب عمداً يا از روى فراموشى هر دو را ترک کند، يا دو سجده ديگر به آنها اضافه نمايد، نمازش باطل است.
مسأله 871 :
اگر عمداً يک سجده کم يا زياد کند، نماز باطل مى شود. و اگر سهواً يک سجده کم کند حکم آن بعداً گفته خواهد شد.
مسأله 872 :
اگر پيشانى را عمداً يا سهواً به زمين نگذارد، سجده نکرده است. اگرچه جاهاى ديگر به زمين برسد. ولى اگر پيشانى را به زمين بگذارد و سهواً جاهاى ديگر را به زمين نرساند، يا سهواً ذکر نگويد سجده صحيح است.
مسأله 873 :
احتياط واجب آن است که مقدار ذکر از سه مرتبه سبحان الله يا يک مرتبه سُبْحانَ رَبِّىَ الأَعْلى وَ بِحَمْدِهِ کمتر نباشد و مستحب است سبحان ربى الأعلى و بحمده را سه يا پنج يا هفت مرتبه بگويد.
مسأله 874 :
در سجود بايد به مقدار ذکر واجب، بدن آرام باشد و موقع گفتن ذکر مستحب هم، اگر آن را به قصد ذکرى که براى سجده دستور داده اند بگويد، آرام بودن بدن
صفحه 253
لازم است. ولى در گفتن ذکر به قصد قربت مطلقه، آرام بودن بدن لازم نيست.
مسأله 875 :
اگر پيش از آنکه پيشانى به زمين برسد و بدن آرام بگيرد عمداً ذکر سجده را بگويد، يا پيش از تمام شدن ذکر عمداً سر از سجده بردارد، نماز باطل است.
مسأله 876 :
اگر پيش از آنکه پيشانى به زمين برسد و بدن آرام گيرد، سهواً ذکر سجده را بگويد و پيش از آنکه سر از سجده بردارد، بفهمد اشتباه کرده بايد دوباره در حال آرام بودن، ذکر را بگويد.
مسأله 877 :
اگر پيش از تمام شدن ذکر سجده سهواً پيشانى را از زمين بردارد نمى تواند دوباره به زمين بگذارد و بايد آن را يک سجده حساب کند. ولى اگر جاهاى ديگر را سهواً از زمين بردارد، بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذکر را بگويد.
مسأله 878 :
بعد از تمام شدن ذکر سجده اول بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.
مسأله 879 :
در سجده بايد کف دست را بر زمين بگذارد ولى در حال ناچارى پشت دست هم مانعى ندارد. و اگر پشت دست ممکن نباشد; بايد مچ دست را بگذارد و چنانچه آن را هم نتواند، بايد تا آرنج هر جا که مى تواند بر زمين بگذارد و اگر آن هم ممکن نيست، گذاشتن بازو کافى است.
مسأله 880 :
در سجده بايد سر دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد. و اگر انگشت هاى ديگر پا، يا روى پا را به زمين بگذارد، يا به واسطه بلند بودن ناخن، سر شست به زمين نرسد نماز باطل است. و کسى که به واسطه ندانستن مسأله نمازهاى خود را اينطور خوانده بنابر احتياط مستحب; بايد دوباره بخواند.
مسأله 881 :
کسى که نمى تواند پيشانى را به زمين برساند بايد به قدرى که مى تواند خم شود و مهر يا چيز ديگرى را که سجده بر آن صحيح است روى چيز بلندى گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بگذارد که بگويند سجده کرده است; ولى بايد کف دست ها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول بر زمين بگذارد.
صفحه 254
مسأله 882 :
کسى که هيچ نمى تواند خم شود بايد براى سجده بنشيندو با سر اشاره کند و اگر نتواند بايد با چشم ها اشاره نمايد يعنى چشم ها را به قصد سجده ببندد و به نيت سربرداشتن باز کند و در هر دو صورت احتياط واجب آن است که اگر مى تواند به قدرى مهر را بلند کند که پيشانى را بر آن بگذارد و اگر نمى تواند احتياط مستحب آن است که مهر را بلند کند و به پيشانى بگذارد، و اگر با سر يا چشم ها هم نمى تواند اشاره کند، بايد در قلب نيت سجده کند و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد.
مسأله 883 :
جايى که انسان بايد تقيه کند مى تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد و اگر بدون زحمت مى تواند در جاى ديگر نماز بخواند براى نماز به جاى ديگر برود.
مسأله 884 :
در رکعت اول و رکعت سومى که تشهد ندارد، مثل رکعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا بايد بعد از سجده دوم قدرى بى حرکت بنشيند و بعد برخيزد.
چيزهايى که سجده بر آنها صحيح است
مسأله 885 :
بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراکى که از زمين مى رويد، مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چيزهاى خوراکى و پوشاکى صحيح نيست و نيز سجده کردن بر چيزهاى معدنى مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است اما سجده کردن بر سنگ هاى معدنى مانند سنگ مرمر و سنگ هاى سياه اشکال ندارد.
مسأله 886 :
احتياط واجب آن است که بر برگ درخت مو اگر تازه باشد سجده نکنند.
مسأله 887 :
سجده بر چيزهايى که از زمين مى رويد و خوراک حيوان است مثل علف و کاه صحيح است.
مسأله 888 :
اگر چيزى که سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد به واسطه سرما يا گرماى زياد و مانند اينها نمى تواند بر آن سجده کند; بايد به لباسش اگر از کتان يا پنبه است، سجده کند و اگر از چيز ديگر است (مثلا از پشم است) بر همان چيز و يا فرش سجده کند و اگر آن هم نيست بر اشياى معدنى مانند عقيق و فيروزه سجده کند و اگر آن هم نيست بايد بر
صفحه 255
پشت دست سجده کند.
مسأله 889 :
اگر در بين نماز چيزى که بر آن سجده مى کند گم شود و چيزى که سجده بر آن صحيح است نداشته باشد چنانچه وقت وسعت دارد; بايد نماز را تمام کند و دوباره بخواند و اگر وقت تنگ است، بايد به ترتيبى که اکنون گفته شد عمل کند.
مسأله 890 :
مهر يا چيزى که بر آن سجده مى کند بايد پاک باشد ولى اگر مثلاً مهر را روى فرش نجس بگذارد، يا يک طرف مهر نجس باشد، و پيشانى را به طرف پاک آن بگذارد، اشکال ندارد.
مکروهات سجده
قرآن خواندن در سجده مکروه است. و نيز مکروه است براى برطرف کردن گرد و غبار، جاى سجده را فوت کند. و اگر در اثر فوت کردن، دو حرف از دهان بيرون آيد; نماز باطل است. و غير از اينها مکروهات ديگرى هم در کتاب هاى مفصل گفته شده است.
سجده واجب قرآن
مسأله 891 :
اگر انسان موقعى که آيه سجده را مى خواند و از ديگرى هم بشنود يک سجده کافى است.
مسأله 892 :
در غير نماز، اگر در حال سجده آيه سجده را بخواند يا به آن گوش بدهد بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده کند.
مسأله 893 :
اگر آيه سجده را از نوار و يا راديو بشنود لازم است سجده نمايد.
مسأله 894 :
در سجده واجب قرآن نمى شود بر چيزهاى خوراکى و پوشاکى سجده کرد ولى ساير شرايط سجده را که در نماز است لازم نيست مراعات کنند.
مسأله 895 :
در سجده واجب قرآن بايد طورى عمل کند که بگويند سجده کرد.
مسأله 896 :
هر گاه در سجده واجب قرآن پيشانى را به قصد سجده بر زمين بگذارد; اگر
صفحه 256
چه ذکر نگويد کافيست و گفتن ذکر، مستحب است و بهتر است بگويد:
«لا اِلَهَ اِلاَّ اللهُ حَقّاً حَقّاً لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ اِيماناً وَ تَصْدِيقاً لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عُبُودِيَّةً وَ رِقاً سَجَدْتُ لَکَ يَا رَبِّ تَعَبُّداً وَرِقّاً لا مُسْتَنْکِفاً وَ لا مُسْتَکْبِراً بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَلِيلٌ ضَعِيفٌ خَائِفٌ مُسْتَجِيرٌ».