قصد در خمس
سوال 1 :
آيا در خمس، نيّت و قصد قربت لازم است يا خير ؟
جواب :
بنا بر احتياط واجب، قصد قربت لازم است .
سوال 2 :
فردى صد هزار تومان پول خمس داده شده در بانک دارد و صد هزار تومان هم پول خمس نداده شده دارد، سر سال اين فرد از پولش بر مى‌دارد و نيّت مى‌کند از خمس نداده بگيرد، حکمش چيست ؟
جواب :
اگر در يک بانک باشد، نيّت مميّز نيست و لذا هر مقدار که از مؤونه سال اضافه بيايد، بايد خمس آن پرداخت شود، بلى اگر در دو بانک باشد خود به خود معيّن است و احتياج به تعيين ندارد .
سال خمسى
سوال 1 :
کشاورزى مبدأ سال خود را اوّل محصول و درو قرار داده است و حال آن که هر يک از پنبه و برنج و جو و گندم وقت جداگانه دارد، بايد مبدأ سال را چگونه قرار دهد ؟
جواب :
مى‌تواند براى هر يک، سال جداگانه قرار دهد، خصوصاً اگر فاصله هر يک زياد باشد .
سوال 2 :
آيا بايد سال خمس را ماه قمرى قرار داد يا طبق ماههاى شمسى نيز جايز است ؟
جواب :
بنظر ما، هر کدام باشد جايز است .
سوال 3 :
کشاورزى که وقت شروع کار او بهار، و سه ماه بعد محصول را جمع‌آورى مى‌کند، آيا مبدأ سال هنگام شروع به کار است يا زمان جمع‌آورى مجصول ؟
جواب :
اگر به ملاحظه حصول ربح باشد، اوّل سال وقت جمع‌آورى محصول است و مى‌تواند آن را مبدأ سال خود قرار دهد .
سوال 4 :
اگر کشاورز در فصل بهار شروع به کشت و زراعت کند و در پائيز برداشت نمايد، اول سال خمس او کدام است ؟
جواب :
مى‌تواند سال خمسى را اوّل بهار قرار دهد، يعنى مؤونه سال را تا اوّل بهار در نظر بگيرد، اگر چيزى از محصول سال اضافه آورد، چه با اموال ديگر يا خصوص محصول باشد، آن گاه خمس آن زيادى و ربح را مى‌پردازد .
سوال 5 :
کاسبى کالايى را نسيه فروخته و قرار بوده ظرف مدّت دو ماه پرداخت نمايد، بدهکار سر موعد آمده و با فروشنده به توافق رسيدند که چند ماه ديگر پرداخت نمايد، لذا سال خمسى فروشنده فرا رسيده، آيا فروشنده بايد خمس اين طلب را محاسبه نمايد يا متعلّق به سال خمسى بعد است يا اين که هر زمان طلب را وصول کرد بايد خمس آن را پرداخت کند ؟
جواب :
تا قبل از وصول، واجب نيست خمس پرداخت گردد .
سوال 6 :
آيا تغيير زمان حساب سال جايز است ؟
جواب :
تغييز زمان جايز است با شرايط، که مابه التفاوت دو زمان را حساب کند و خمس آن را بپردازد .
درآمد مازاد بر مؤونه
سوال 1 :
اگر کسى سال ندارد و الان بوسيله تجارت سودى بدست آورده است، آيا به آن سود خمس تعلّق مى‌گيرد يا خير ؟
جواب :
پس از کسر مؤونه و خرجى سال، خمس به سود تعلّق مى‌گيرد .
سوال 2 :
فردى، کتابى را به مبلغ چهارصد تومان خريدارى کرد، بعد از يکسال آن را به مبلغ هزار و پانصد تومان فروخت آيا بايد خمس بدهد ؟
جواب :
اگر پولش در ضمن اموال و ربح سال زياد بيايد و جزء مؤونه نشده باشد، بايد خمس بدهد .
سوال 3 :
فردى که حساب سال دارد، مبلغى از پس انداز خود را قبل از رسيدن سال، به عنوان امانت نزد کسى گذاشت و لکن بعد از مدتى که به آن نياز داشت نتوانست از فرد امانتدار، پول خود را بگيرد تا اين که بعد از گذشت سر سال به پول خود رسيد، آيا بايد خمس آن را بدهد ؟
جواب :
اگر اضافه از خرج سال باشد و سال بر او گذشته، بايد پس از وصول خمس آن را بدهد .
سوال 4 :
آنهائى که در بانک پول مى‌گذارند و بانک با پول آنان کار مى‌کند اگر از سال بگذرد، آيا خمس تعلّق مى‌گيرد و على فرض تعلّق خمس اگر به نيّت خودش، پولى که مى‌گذارد پول سابق را بردارد، آيا باز هم خمس دارد ؟
جواب :
برداشتن پول از بانک با بودن در دست و خرج نکردن، حکم تعلّق خمس را عوض نمى‌کند، ولى اگر مصرف کند و سر سال چيزى نداشته باشد، مجدّداً بعد از گذشتن سال پول بدستش بيايد، خمس ندارد و لو آن را در بانک بگذارد .
سوال 5 :
آيا به ديه خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
بعد از گذشتن سال، مازاد بر مؤونه خمس دارد .
سوال 6 :
کاسبى معاملات فروش کالا را بصورت نقدى انجام مى‌دهد لذا معامله نقدى انجام گرفته، ولى فروشنده مهلت مى‌دهد براى سال بعد، آيا موقع فرا رسيدن سال خمسى، بايد آن را حساب کند يا خير ؟
جواب :
تا زمانى که پول را دريافت نکرده، پرداخت خمس واجب نيست و مى‌تواند، قبل از وصول هم پرداخت کند .
سوال 7 :
شخصى که به چند رشته از کسب مشغول است و سرمايه همه رشته‌ها يکى است، مى‌تواند اگر در رشته‌اى از کسب ضرر کرد از فوائد رشته ديگر برداشت کند و در آخر سال سود و زيان همگى را محاسبه و در صورت فوائد، خمس آن را پرداخت نمايد يا خير ؟
جواب :
مؤونه را خارج کند و خمس تتمه از درآمد را بپردازد، به مسئله 1782 رساله توضيح المسائل مراجعه شود .
سوال 8 :
شخصى قبرى آماده، براى خود خريدارى مى‌کند که پس از فوت در آنجا دفن شود، آيا بر آن قبر خمس واجب است ؟
جواب :
بايد خمس آن را بپردازد .
سوال 9 :
کسانى که براى حج پول واريز مى‌کنند و بعد از چند سال مشرّف مى‌شوند، آيا به پول آنها خمس تعلّق مى‌گيرد يا خير ؟
جواب :
بايد خمس آن را بپردازد .
سوال 10 :
آيا پولى که بچّه نابالغ از راه کسب جمع‌آورى مى‌کند، مشمول خمس است ؟
جواب :
بايد خمس آن پرداخت شود يا ولىّ آنرا پرداخت کند يا هنگامى که به بلوغ رسيد، خود پرداخت نمايد .
سوال 11 :
شخصى 20 رأس گوسفند دارد که خمس آنها را داده، سال آينده تعداد همين است لکن قيمت دو برابر شده آيا به ترقّى قيمت خمس واجب مى‌شود ؟
جواب :
تا زمانى که نفروخته است، لازم نيست خمس ترقّى قيمت را بپردازد .
سوال 12 :
کسى که از اول متمکّن بر اداى خمس بوده، لکن سهل‌انگارى و مسامحه کرده و نداده تا اين که فقير شده، تکليف او چيست ؟
جواب :
بر ذمّه او خمس آمده و بايد از حاکم شرع اجازه بگيرد تا عند القدره، پرداخت کند .
سوال 13 :
فرزندى با پدر خود سر هم زندگى مى‌کنند و کار و تلاش آنها مشترک است، چگونه بايد حساب سال داشته باشد ؟
جواب :
حساب سال هم، بصورت مشترک بايد انجام شود .
سوال 14 :
من همسر شهيدى هستم که امسال از طرف بنياد شهيد مى‌خواهم به مکّه بروم، آيا پولى که به اين جانبه داده‌اند، به آن خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
در صورتى که قبل از سال خمسى به مکّه برود و آن پول خرج گردد، خمس ندارد و اگر بعد از سال خمسى است، بايد خمس آن را بدهد .
سوال 15 :
اگر برنجى را خريدارى کنيم با قيمت مثلاً شصت تومان و سال بر آن بگذرد و قيمت برنج از سال فعلى افزايش يابد، ولکن مقدار افزايش نامعلوم باشد، آيا مى‌شود خمس را بر اساس قيمت خريد داد ؟ چگونه ؟
جواب :
اگر برنج را از درآمد سال خريدارى کرده بايد قيمت وقت دادن خمس را حساب کند و تعيين قيمت بايد از طرف کارشناس باشد ولى اگر از مال خمس داده خريدارى نموده تا نفروخته و قيمت بازار بالا نرفته خمس ندارد و در صورت بالا رفتن قيمت بازار و فروش آن خمس مابه التفاوت از قيمت خريد و فروش را بايد بپردازد، زيرا جزء سرمايه قرار گرفته .
سوال 16 :
آيا خرج عروسى پسر خمس دارد يا خير ؟
جواب :
اگر از درآمد آن سال باشد، خمس ندارد و اگر از درآمد سال قبل باشد و خمس به آن تعلّق گرفته باشد، بايد خمس آن ادا شود .
مصرف خمس
سوال 1 :
آيا نظر مبارک شما با حضرات آيات ديگر در مصرف سهمين يکى است ؟
جواب :
در سهم سادات که مشخّص است، در غير سيد مستحقّ نمى‌توان مصرف نمود ولى در سهم مبارک امام )ع(، بايد در مصارفى باشد مانند حوزه‌هاى علميه و جاهايى که مجتهد تشخيص ضرورت دهد که مصرف در آن مورد لازم است و اين دو مورد هم اتّفاق نظر بين آنان مى‌باشد در غير اين صورت، بايد مورد معيّن شود تا حکمش بيان گردد .
سوال 2 :
آيا کسى که مقلّد ديگران است يا باقى بر ميّت است، مى‌تواند سهمين را به حضرتعالى يا آيات ديگر بدهد ؟
جواب :
حکم اين سوال بنظر اکثر آيات در مسئله 1843 مصرف خمس رساله‌هاى فارسى بيان شده، پس کسى که مقلّد مجتهد ديگرى است، بايد در وقت دادن سهم امام )ع( تذکّر بدهد، تا به مصرفى رسانده شود که مرجعش موافقت دارد.
سوال 3 :
آيا مصرف خمس و زکاة در جاهايى مثل مسجد، حسينيه، راه، مدرسه و درمانگاه جايز است ؟
جواب :
در زکاة جايز است ولى در خمس بايد با نظر فقيه و حاکم شرع باشد .
سوال 4 :
آيا مردم بايد وجوهات شرعيّه خود را به مرجع تقليد خود يا وکلاى او بدهند، يا مى‌توانند به مجتهد ديگرى هم برسانند ؟
جواب :
مى‌توانند به مجتهد ديگر هم بدهند، در صورتى که جهت مصرف موافق با نظر مرجع او باشد .
سوال 5 :
خمسى که مردم به مراجع مى‌دهند، نصف آن سهم سادات است مراجع همه را يا اکثر خمس را به طلاّب مى‌دهند، آيا اين از شئون ولايت است که سهم سادات صرف طلاّب غير سادات گردد يا خير ؟
جواب :
اين بستگى به نظر مجتهدى دارد، که آن را مى‌دهد، گرچه اگر گيرنده بداند که سهم سادات است و خودش هم سادات نيست، نگيرد بهتر است .
سوال 6 :
شخصى از مجتهدى که از او تقليد کرده، در حال حياتش اجازه گرفته مقدارى از سهم امام )ع( را خودش به مصرف شرعى برساند، آيا بعد از فوت مجتهد، نياز به اجازه از مجتهد زنده مى‌باشد ؟
جواب :
بلى، بايد از مجتهد زنده اجازه بگيرد .
سوال 7 :
وامى که از بانک گرفته شده، آيا جزء کسب به حساب مى‌آيد و به آن خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
پول قرضى که اضافى از مخارج سال باقى بماند، در صورتى که قرض در مقابل مؤونه نباشد، بايد خمس آن را بدهد .
سرمايه
سوال 1 :
شخصى ماشينى براى کسب خريده و خمس آن را نداده تا اين که سال خمسى گذشته، حالا مى‌خواهد خمس آن را بدهد آيا به قيمت خريد بايد حساب کند يا به قيمت فعلى و در صورتى که قيمت فعلى کاهش پيدا نموده، چگونه محاسبه نمايد ؟
جواب :
به قيمت فعلى بايد محاسبه گردد و در اين فرض چون به قيمت بيشتر خمس تعلّق گرفته بوده است، گرچه هم تنزّل قيمت کرده باشد، بايد به قيمت بيشتر محاسبه گردد و خمس پرداخت شود .
سوال 2 :
شخصى مغازه خود را در وسط سال تعمير و تزئين مى‌کند، آيا اين مخارج جزء سرمايه حساب مى‌شود و خمس دارد يا جزء مخارج و هزينه‌هاى کسب ؟ اگر موجب افزايش قيمت مغازه گردد، آيا خمس اين مقدار افزايش را بايد سر سال پرداخت نمايد، يا زمانى که مغازه را بفروش مى‌رساند ؟
جواب :
در صورتى که از پول خمس داده مغازه را تعمير کرده خمس ندارد و اگر از پول غير مخمّس باشد بايد خمس آن را بپردازد، زيرا جزء سرمايه است و سرمايه خمس دارد .
سوال 3 :
خمس قالى که بافتن آن ممکن است چند سال طول بکشد چگونه است ؟
جواب :
به هر مقدار که در سر سال خمس، بافته شده خمس تعلّق مى‌گيرد و اگر خواسته باشند که بعد از اتمام کار خمس آن را بدهند، بايد از حاکم شرع اجازه بگيرند .
سوال 4 :
آيا مال الاجاره نيز مشمول خمس است ؟
جواب :
بلى اگر مازاد بر مؤونه سال باشد، خمس دارد .
سوال 5 :
آيا تلفن منزل و محلّ کار خمس دارد ؟
جواب :
تلفن منزل در صورتى که به آن نياز دارد، خمس ندارد، ولى تلفن محلّ کار جزء سرمايه است و خمس دارد .
سوال 6 :
آيا به باغ که از درآمد سال خريدارى شده باشد خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
در صورتى که باغ جزء مؤونه اوست، خمس ندارد ولى در صورتى که سرمايه او محسوب مى‌شود، خمس دارد .
سوال 7 :
خانه‌اى که بخشى از آن را براى امرار معاش اجاره داده، آيا قسمت مورد اجاره خمس دارد ؟
جواب :
بلى جزء سرمايه است و خمس دارد .
لوازم ضرورى زندگى
سوال 1 :
آيا بنظر مبارک راديو و تلويزيون و ضبط صوت جزء مايحتاج و ضروريّات زندگى است يا خير و چنانچه از درآمد بين سال تهيّه شود، آيا خمس به آنها تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
در صورتى که نيازمند به آن باشد و از حرام آن استفاده نکنند، مى‌توان در حدّ نياز جزء مؤونه حساب کند و خمس ندهد .
سوال 2 :
کسى که حساب سالش، ماه رجب است مثلاً در سه ماه قبل از آن، لوازمى براى منزل تهيّه مى‌نمايد و مأکولاتى مى‌خرد و تا ماه رجب آن لوازم مى‌ماند، آيا بايد خمس آنها را حساب کند ؟
جواب :
اگر لوازمى که تهيّه مى‌شود، از قبيل کالاهاى اساسى مثل يخچال و فرش باشد و مورد استفاده قرار بگيرد، خمس ندارد و اگر از قبيل مأکولات باشد، هر چه از سال زياد بيايد، بايد خمس آن را بدهد .
سوال 3 :
آيا بر تمام اثاثيه منزل، حتّى چيزهاى نقدى و خوردنى خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
هرگونه لوازم منزل که احتياج به آن هست و خمس به وجه آن، تعلّق نگرفته است خمس ندارد، ولى در مأکولات هر مقدار که از سال خمس اضافه بيايد، بايد خمس آن را بدهد .
سوال 4 :
بفرمائيد چه خرجهائى، بعنوان مؤونه به حساب مى‌آيد که خمس ندارد ؟
جواب :
هر چه که جزء ضرورت زندگى است و از شئونات خارج نباشد، مؤونه محسوب مى‌شود .
سوال 5 :
شخصى اتومبيل را از درآمد سال خريدارى کرده و چون در شأن او هم هست، خمس آن را نمى‌دهد و دو سال بعد آن را فروخته و تبديل به احسن مى‌نمايد، آيا اتومبيلى را که فروخته، بايد خمس آن را پرداخت کند ؟
جواب :
در صورتى که بين سال خمسى فروخته و هنوز سال خمسى او فرا نرسيده، ماشينى مطابق شأن خريدارى نمايد، خمس ندارد، مگر آن که به پول آن خمس تعلّق گرفته باشد که در آن صورت به هر مقدار از پول، که خمس به آن تعلّق گرفته، بايد خمس آن پرداخت شود .
اراضى و املاک
سوال 1 :
زمينهائى که موات بوده و احياء شده يا خريده شده يا هبه شده و يا به ارث رسيده، آيا بايد قيمت همان موقع را، حساب خمس قرار دهد يا قيمت فعلى را ؟
جواب :
بستگى دارد به اين که زمين چه حالتى داشته، از اين که مورد تعلّق خمس بوده و نداده، بايد خمس قيمت الان را بدهد و اگر مورد خمس نبوده، بايد مابه التفاوت را خمس بدهد .
سوال 2 :
به کداميک از صور زير خمس تعلّق مى‌گيرد :
الف - شخصى زمينى خريده و اصلاً حساب سال ندارد و يا حساب دارد ولى نمى‌داند پولى که بابت زمين داده، خمس به او تعلّق گرفته يا خير ؟
ب - زمينى که آباد کرده و حساب سال ندارد و يا اگر دارد مثل بند الف ؟
جواب :
زمينى که زمان اصلاحات اراضى به افراد داده‌اند، با توضيحات بند الف و ب ؟
د - زمينى که به ارث رسيده، از پدر و مادرى که خمس آن را نداده‌اند، با احتمالات بند الف ؟
م - زمينى که هبه شده و نمى‌داند، واهب خمس آن را داده يا نه ؟
جواب :
الف - اگر حساب سال نداشته، بايد خمس بدهد ولى اگر نمى‌داند خمس داده يا نه اگر تعلّق وجوب خمس را يقين دارد و شکّ در اداء داشته باشد، بايد خمس بدهد ولى اگر شکّ در اصل وجوب دارد، خمس واجب نمى‌شود .
ب - بايد خمس بدهد، مانند بند الف .
جواب :
اگر ملکش باشد، حکم سابق را دارد .
د - اگر بداند خمس نداده‌اند، بايد خمس بدهد .
م - در صورت شکّ خمس ندارد .
سوال 3 :
شخصى حساب سال دارد، در بين سال زمينى خريد و در آن خانه مسکونى ساخت، پس از ده سال مى‌خواهد بفروشد پنج ميليون تومان، آيا بايد بعد از فروش، خمس را بدهد يا اين که يکسال پس از فروش چنانچه پول بماند و سال بگذرد ؟
جواب :
اگر در همان سال پول را براى خريد خانه ديگر مصرف کند، خمس ندارد ولى اگر نگهدارد تا سال بگذرد، بايد خمس آن را بدهد .
سوال 3 :
فردى بوسيله پول پس انداز شده خودش که خمس آن را داده و مقدارى از پول کمکى پدر زمينى را خريدارى نموده، آيا اين زمين خمس دارد ؟
جواب :
اگر پول پس انداز شده و مرحمتى پدرش را که در وسط سال زمينى خريده، جهت خانه سازى براى خودش که نياز دارد باشد، خمس ندارد ولى اگر فعلاً قصد خانه سازى ندارد، بلکه زمين خريده که بعداً آن را بفروشد و صرف زندگى و خانه سازى کند، بايد خمس آن را بدهد .
سوال 4 :
شخصى زمينى خريده براى ساختن منزل مسکونى، لکن زمين را فروخته و ماشينى براى امرار معاش خريده، آيا به پول زمين خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
بله خمس دارد .
سوال 5 :
کسى منزلى را خريده چون سند آماده نبوده، مبلغى را بعنوان گرو نزد خود نگهداشته تا سند آماده شود، سال خمسى فرا رسيده، آيا به اين مقدار خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
اگر پول را که نزد خود نگهداشته بصورتى است که ملک فروشنده است، ولى بعنوان امانت يا گرو نگهدارى مى‌کند، خمس ندارد و اما اگر از ملک خريدار خارج نشده است، بايد خمس آن را بپردازد .
سوال 6 :
آيا پس از فروختن منزل، ماشين و مغازه، پرداختن خمس واجب فورى است ؟
جواب :
اگر از مال خمس نداده باشد، يا در وسط سال فروخت و وجه آن را تا سر سال نگهداشت، بايد خمس آن را بدهد ولى اگر وسط سال وجه را صرف مؤونه کرد، خمس آن مال واجب نيست .
سوال 7 :
زمينى خريدارى کردم که قيمت فعلى آن نصف قيمت زمان خريدارى است، خمس کدام بايد حساب شود ؟
جواب :
در صورتى که خمس به آن در زمان ترقّى تعلّق گرفته باشد، خمس زمان ترقّى را بايد بدهد و الاّ خمس زمان اداء بايد داده شود .
مسائل بانکى خمس
سوال 1 :
والدين براى فرزندان خودشان در بانک حساب پس انداز افتتاح نموده‌اند و ماهانه مبلغى را به حساب فرزندان خود واريز مى‌کنند، آيا به اين نوع حساب پس انداز خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
در صورتى که واقعاً تمليک به فرزند نشده باشد، بايد خود والدين خمس آن را بدهند و اگر تمليک کرده باشند، خمس به عين مال تعلّق مى‌گيرد و لذا والدين مى‌توانند، خمس آن را خارج کنند و يا اين که هر وقت فرزند به بلوغ رسيد، خمس آن را بپردازد .
سوال 2 :
آيا خريد تاج گل براى مجالس ترحيم، که پس از مدّتى از بين مى‌رود، جزء هزينه سال محسوب مى‌شود، يا به آن خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
در صورتى که اسراف محسوب شود، جزء هزينه سال نيست و بايد خمس آن پرداخت گردد .
سوال 3 :
شخصى دو ميليون تومان در بانک دولتى گذاشته و به او سود نيز مى‌دهند و مقلّد مرجعى است که اين عمل را جايز نمى‌داند، آيا بايد با حاکم شرع در چنين موارد مصالحه شود ؟
جواب :
اگر بتواند اضافى را به خزينه دولت واريز نمايد، چنين کند در غير اين صورت بايد در اختيار حاکم شرع قرار دهد و تذکّر داده شود، هر چه مجتهد صلاح دانست عمل مى‌کند .
سوال 4 :
سودى که بانک مى‌دهد چون موجب جبران کمى از کاهش ارزش پول نزد مردم مى‌گردد آيا به آن خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
به نظر ما مسئله جبران کاهش ارزش قيمت تمام نيست و سود صدق مى‌کند و ملاک نقدينگى است، که عرف صدق سود و زيان آن را مى‌فهمد و عرف سود بانکى را سود مى‌داند و لذا خمس واجب است .
مسائل طلاّب
سوال 1 :
شخصى مقدارى کتابهاى درسى حوزوى خريدارى نمود و فعلاً براى او قابل استفاده نيست و پولى هم ندارد که خمس آن را بدهد، آيا واجب است بعضى از کتابهاى ديگر را بفروشد، تا اين که خمس آنها را بدهد با فرض آن که اگر فروخت، ديگر توانايى خريدارى مجدّد را نخواهد داشت ؟
جواب :
اگر به کتابها در طول سال و لو براى يکبار نياز دارد، خمس به آنها تعلّق نمى‌گيرد و الاّ بايد خمس بدهد بنابر احوط و براى پرداخت خمس مى‌تواند بفروشد و يا از حاکم شرع اجازه بگيرد که بعداً بدهد .
سوال 2 :
سهم امام )ع( که طلبه‌ها مى‌گيرند، در چه مواردى بايد مصرف کنند ؟
جواب :
در راهى که بداند حضرت صاحب الامر )ع( راضى هستند، مصرف نمايند .
سوال 3 :
آيا به شهريه طلاّب، خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
اگر از سهم امام )ع( و سادات و زکواة واجبه باشد، خمس ندارد بلى اگر از صدقات مستحبّه باشد، خمس دارد .
سوال 4 :
آيا به کتب اهل علم، که در هنگام نياز از آنها استفاده مى‌شود، خمس واجب است ؟
جواب :
مادامى که به آنها نياز دارد، جزء مؤونه است و خمس ندارد .
سوال 5 :
آيا درآمد منبر خمس دارد ؟
جواب :
درآمد منبر اگر زيادتر از مؤونه باشد، خمس دارد .
جهيزيّه
سوال 1 :
اگر پدرى براى دخترش بيش از اندازه و شأن او جهيزيّه خريد، خمس مازاد به عهده کيست ؟
جواب :
در مقدارى که خارج از شأن است، جزء مؤونه پدر نيست پس خمس او را بايد پدر بدهد .
سوال 2 :
جهيزيّه‌اى که براى دختران کنار گذاشته مى‌شود، آيا خمس به آن تعلّق مى‌گيرد يا خير ؟
جواب :
در جنس و اثاثيّه خمس تعلّق نمى‌گيرد، ولى در نقدينه بايد خمس آن را پرداخت .
سوال 3 :
پول کنار گذاشتن براى تهيّه جهيزيّه، آيا خمس دارد ؟
جواب :
اگر سال خمسى بر آن بگذرد، بايد خمس آن را بدهد مگر آن که قبل از سال خمسى، لوازم جهيزيّه تهيّه گردد .
سوال 4 :
حال که جهيزيّه با شرايط مذکوره، خمس ندارد چه دختر صلبى و چه دخترى که انسان از پرورشگاه آورده باشد و يا مقدار جهيزيّه يا پولش را داده باشد به کميته امداد، آيا اين موارد هم خمس ندارد ؟
جواب :
دختر صلبى جهيزيّه‌اش خمس ندارد ولى غير صلبى حکم اخراج هديه را دارد اگر به مقدار شأنش باشد، جزء مؤونه است و خمس ندارد در غير اين صورت، بايد خمس بدهد .
سوال 5 :
زنى که خمس جهيزيّه‌اش را نداده آيا شوهرش مى‌تواند در آن تصرّف کند ؟
جواب :
جهيزيّه خمس ندارد .
سوال 6 :
شخصى براى فرزند نابالغ خود، از هم اکنون وسايل مى‌خرد براى اين که اگر بچّه‌اش بزرگ شد و تشکيل خانه داد وسايل داشه باشد، مثل يخچال، قالى، ماشين لباسشوئى و هم اکنون اينها را ملک بچّه نموده، آيا به آنها خمس تعلّق مى‌گيرد و آيا بعد از بلوغ، بچّه بايد خمس آنها را بدهد ؟
جواب :
اگر چيزهايى که پدر براى دختر مى‌خرد، بعنوان جهيزيّه اوست خمس ندارد ولى در مورد پسر، اگر بصورتى است که عرف اين وسايل را براى پسر لازم مى‌داند، خمس ندارد و الاّ بايد خمس آن را پرداخت کند .
سوال 7 :
آيا جهيزيّه دختر که خمس ندارد، بايد از مال مخمّس تهيّه شده باشد يا اگر از غير مخمّس هم باشد، باز خمس ندارد در فرض دوّم اگر خمس داشته باشد، دادن آن بعهده کيست ؟
جواب :
در صورتى که از مالى تهيّه شده که خمس به آن تعلّق گرفته شده باشد، بايد خمس آن را پرداخت کند و الاّ خمس ندارد و در صورتى که به دختر تحويل شده و ملک دختر گرديده، بايد دختر خمس آن را بپردازد و الاّ وظيفه پدر است که، خمس آن را پرداخت کند .
هدايا و نذورات
سوال 1 :
اگر فردى قطعه زمينى، را براى فرزند يک ساله‌اش خريده و حساب سال ندارد و معمولاً مازاد بر مؤونه ندارد و يا اين که، پول زمين را جدّ آن بچّه داده است، آيا اين قطعه زمين خمس دارد يا خير ؟
جواب :
اين مسئله دو صورت دارد در فرض اوّل اگر پولى را که داده و زمين خريده، خمس به او تعلّق نگرفته باشد و هديه کردن يک قطعه زمين به فرزندش، خارج از شأنش هم نباشد، خمس ندارد و در غير اين صورت، بايد خمسش را بدهد و در صورت دوّم که جدّ بچّه، پول را هديه به او کرده، خمس به بچّه تعلّق نمى‌گيرد در صورتى که بالغ نشده باشد ولى بعد از بلوغ اگر مورد استفاده قرار نگرفته باشد و سال هم گذشته باشد، بايد خمسش را بدهد .
سوال 2 :
اينجانب فردى دامدار هستم، پدرم تعدادى گوسفند به عنوان معيشت به بنده داده است و آن را ملک تامّ بنده قرار داده، امّا معلوم نيست، اينها را بعنوان سهم الارثى داده يا حقّ الزحمه و يا بخشش، آيا خمس اصل اين گوسفندان به ذمّه اينجانب است يا نه ؟
جواب :
اگر تعداد گوسفندان کم باشند و پدر خمس آن را داده باشد و در طى سال در مؤونه قرار گيرد، خمس به آن تعلّق نمى‌گيرد ولى در غير اين صورت چه آنکه بخشش باشد و يا بابت حقّ الزحمه، بايد خمس مازاد بر خرجى را، بعد از سال بدهد اما سهم الارث در حال حيات پدر مشروعيّت ندارد، مگر بصورت بخشش باشد .
سوال 3 :
شخصى گوسفندى را نذر کرد و آن گوسفند را خريده و از آن نگهدارى مى‌کند، تا دهم محرم ذبح کند، قبل از محرّم سال خمسى او آمده آيا به گوسفند، خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
با فرض مذکور خمس ندارد .
سوال 4 :
اگر به عنوان پاداش از زحمات انسان در رابطه با مسابقات قرآن، سکّه بهار آزادى بدهند، آيا به اين سکّه خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
حکم هديه را دارد و در صورتى که در طىّ سال مصرف مؤونه زندگى کند، خمس ندارد و الاّ بايد خمس آن را بپردازد .
سوال 5 :
اگر انسان براى فرزند خود، که در شهر ديگرى است خانه‌اى خريدارى کند، آيا خمس به آن تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
در صورتى که شأن پدر طورى است که، بايد همچون خانه‌اى براى فرزند خود بخرد، خمس ندارد و امّا اگر از شأن پدر نيست که خانه بخرد، بايد خمس آن را بپردازد .
سوال 6 :
بنياد شهيد به فرزندان شهداء که صغيرند، ماهانه مبلغى را به حساب آنان واريز تا بعد از بلوغ به آنها بدهد آيا بعد از گرفتن وجه، به آن خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
بعد از بلوغ، بايد خمس آنها را پرداخت کنند .
سوال 7 :
آيا به جوايزى که از سوى بانکها داده مى‌شود، مثل خانه و ماشين، خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
بنظر ما اگر در مؤونه مصرف گردد، خمس ندارد .
سوال 8 :
کسانى که قبل از رسيدن سال، اموال خود را مى‌بخشد براى فرار از خمس، آيا اين عمل صحيح است ؟
جواب :
اينگونه بخششها پذيرفته نيست و بايد خمس زائد از مؤونه را بپردازد، مگر آن که بخششها واقعى و مطابق شأن او باشد .
مصالحه در خمس
سوال 1 :
آيا مرجع و يا وکيل او، مى‌تواند خمس را بعد از حساب کردن، به مقلّد خود ببخشد و نگيرد ؟
جواب :
خمس مسلّم قابل بخشش نيست، مگر آن که مجتهد جهت خاصّى را در نظر بگيرد و موضوع أهمّ باشد .
سوال 2 :
آيا براى وکلاى حضرتعالى، جايز است در هنگام تخميس اموال مردم، مقدارى از خمس را به صاحب مال ببخشد، زيرا در بسيارى موارد موجب دلگرمى مؤمنين و ادامه پرداخت خمس مى‌گردد ؟
جواب :
مصالحه جايز نيست، مگر در مشکوکات .
سوال 3 :
در بعضى موارد شبهه، در دريافت خمس از طرف روحانيون مأذون، به مصالحه عمل مى‌شود و زمانى که مکلّف قادر به اداء آن نباشد، چنانچه مستحقّ خمس راضى شود که به عنوان خمس بگيرد و دوباره ببخشد، آيا اين عمل جايز است يا خير ؟
جواب :
جايز نيست، زيرا در سهم سادات استحقاق شرط است و اگر مستحقّ باشد، مقدار وجهى را که مى‌گيرد از براى خود مستحقّ است و اگر مستحقّ نيست، نمى‌تواند خمس بگيرد .
مهريّه
سوال 1 :
شوهرى مهريّه زنش را مى‌دهد، در حالى که اصلاً حساب سال ندارد و يقين دارد، به مال او خمس تعلّق گرفته است، خمس اين مال بر عهده کيست ؟
جواب :
اگر از عين مال خمس نداده، مهريّه را بدهد يک پنجم آن را بايد زن، بابت خمس بدهد و از شوهرش بگيرد و اگر از عين مال خمس نداده به زنش پرداخت نکرده، دادن خمس به ذمّه شوهر مى‌باشد .
سوال 2 :
چنانچه زن مهريّه خود را از شوهر بگيرد، آيا خمس دارد ؟
جواب :
خمس ندارد .
درآمد زن
سوال 1 :
کسانى که همسرشان معلّم است يا اشتغال به کارهاى ديگر دارند و از اين طريق درآمدى دارند که خرج منزل مى‌شود، آيا مرد موقع حساب سال، بايد اين درآمد را جزء مخارج خود قرار دهد، يا اين که هر کدام جداگانه حساب کنند ؟
جواب :
در صورتى که درآمد مرد براى زندگى مطابق شأن کافى نباشد و زن از درآمد خود به مخارج خانواده کمک مى‌کند مازاد بر مؤونه بر خود زن خمس واجب است و مازاد بر مؤونه مرد هم، بر خود مرد واجب است و اگر مرد درآمد کافى براى زندگى داشته باشد، تمام درآمد زن خمس دارد .
سوال 2 :
اگر زنى درآمدش را به شوهرش داد تا خرج زندگى کند، آيا خمس دارد يا خير ؟
جواب :
اگر ضرورت ايجاب کند که کمک به هزينه نمايد، در مقدار صرف شده، خمس واجب نيست .
سوال 3 :
اگر زن شوهردار داراى درآمد باشد، بايد خمسش را بدهد يا نه ؟
جواب :
بايد زن خمس تمامى درآمدش را بدهد، در صورتى که واجب النفقه همسرش باشد و او هم نفقه او را کاملاً بدهد .
خمس مال قرض گرفته شده
سوال 1 :
آيا مبلغى که از طرف مستأجر، نزد موجر بعنوان امانت يا قرض الحسنه يا رهن به مدّت يکسال مى‌ماند، خمس آن بعهده کداميک از آنهاست ؟
جواب :
اگر به رسم امانت باشد، خمس بعهده صاحب مال است ولى اگر بصورت قرض بوده، بعهده وام گيرنده است اگر از سال بگذرد و مصرف ننمايد .
سوال 2 :
شخصى مبلغ چهارصد هزار تومان وام گرفته که سالى صد هزار تومان پرداخت کند، از طرفى اداى دين که صد هزار تومان است جزء مؤونه، است در سال دوّم دو ماه مانده به حساب سال، سيصد هزار تومان پول اضافه بر مؤونه دارد، آيا مى‌تواند سيصد هزار تومان وام را يکجا بدهد و جزء مؤونه قرار دهد، با اين که قبول مى‌کنند همه را يکجا بگيرند يا بايد خمس سيصد هزار تومان را بدهد ؟
جواب :
ملاک در مؤونه فعليّت آن است، پس اگر يکجا سيصد هزار تومان را داد، جزء مؤونه حساب شده و نسبت به آن مقدار از ربح کسر مى‌گردد، پس وجهى براى دادن خمس آن سيصد هزار تومان نيست .
سوال 3 :
شخصى به مردم بدهکار است، چنانچه هنگام فرا رسيدن سال خمسى از مال او زياد بيايد، پرداخت بدهى لازم است يا پرداخت خمس و آيا کلاًّ بر چنين شخصى، خمس واجب است يا خير ؟
جواب :
اگر قرض در مقابل مؤونه باشد، خمس به او تعلّق نمى‌گيرد و الاّ بايد خمس بدهد در صورتى که نخواهد قرض را اداء کند .
سوال 4 :
مبلغى بعنوان رهن پرداخت مى‌شود که مورد نياز هم مى‌باشد، مثلاً خانه‌اى رهن کرده، آيا با گذشت سال، خمس به آن تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
با تذکّر به اين که، خانه رهن گرفتن جهت اجاره، شرعاً جايز نيست، به هر حال مبلغى که قرض داده مى‌شود، تا بدست قرض دهنده نرسد، خمس ندارد ولى اگر پس گرفتنش بعد از سال شرعى خمس باشد، بايد خمس آن را بدهد .
سوال 5 :
شخصى مبلغى قرض نموده براى خريد ماشين يا تعمير خانه و سال خمسى فرا رسيده، آيا خمس دارد ؟
جواب :
خمس آن را بايد بپردازد، مگر آن که مثلاً اثاثى خريده باشد که در مقابل قرض مؤونه واقع شود .
سوال 6 :
کسانى که در بانک مسکن پول مى‌گذارند تا بعد از يکسال به آنها وام دهند، با رسيدن سال خمسى، آيا به پول آنها خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
در صورتى که بتوانند هرگاه خواسته باشند پول را از بانک بگيرند، در اين صورت خمس تعلّق مى‌گيرد .
سوال 7 :
اگر کسى از بانک وام بگيرد، آيا مى‌تواند در وقت حساب سال مبلغ بدهکارى را بعنوان قرض کسر نمايد ؟
جواب :
نمى‌تواند کسر نمايد، مگر مقدارى را که در همان سال بايد بپردازد، زيرا همه بدهکارى صدق مؤونه آن سال را نمى‌کند .
درآمد کارکنان
سوال 1 :
کارمندى که تازه شروع بکار کرده، تا چند ماه اداره به عللى حقوق او را تأخير انداخت، بعد آنها را مجموعاً پرداخت کردند، خمس اين پول را چگونه بايد داد ؟
جواب :
آن مقدار از حقوقى که قبل از سال خمسى قرار گرفته و مکلّف در آن هنگام براى خرج زندگى قرض نکرده، بايد خمس آن را بدهد و بقيّه جزو درآمد سال بعد خواهد بود، که اگر در پايان سال اضافه داشت، خمس آن را بايد بدهد .
سوال 2 :
آيا بايد خمس حقوق بازنشستگى را پس از دريافت از دولت، بلافاصله پرداخت کرد ؟
جواب :
به محض وصول، خمس تعلّق نمى‌گيرد و اگر سال خمسى بر مقدار وصول شده بگذرد، بايد خمس آن را داد .
مال ميّت و ميراث
سوال 1 :
اگر کارمند دولت بميرد و دولت بعنوان حقوق بازنشستگى، مبلغى را به خانواده مرحوم بدهد، آيا اين مبلغ ميراث خواهد بود، در صورتى که در زندگانى ميّت از حقوق ماهيانه او اين مبلغ کسر نشده است، آيا بين ورّاث تقسيم خواهد شد و آيا چنين مبلغى خمس دارد ؟
جواب :
حکم ارث ندارد بلکه متعلّق به کسى است که دولت به او مى‌دهد و اگر سال بر او بگذرد و مصرف نشود، خمس به آن تعلّق مى‌گيرد .
سوال 2 :
آيا چنانچه از ثلث ماترک متوفّى، پس از مصارف و خيرات و غيره مبلغى اضافه ماند، خمس به آن تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
اگر مال متعلّق به ميّت باشد، خمس به آن تعلّق نمى‌گيرد .
سوال 3 :
اموال ميّت را اگر حساب سال نداشته، آيا از کلّ تخميس مى‌کنند يا از ثلث ؟
جواب :
کلّ اموال بايد تخميس شود .
طلا
سوال 1 :
آيا طلايى که شوهر براى همسر خود مى‌خرد، خمس دارد ؟
جواب :
در صورتى که به آن احتياج دارد، خمس ندارد .
سوال 2 :
شخصى که از درآمد سال براى همسرش طلا و جواهراتى که در شأن او مى‌باشد، مى‌خرد و آنها را فروخته و مجدّداً مى‌خرد، آيا خمس دارد ؟
جواب :
با فرض سوال خمس ندارد .
سوال 3 :
آيا طلايى که زن بصورت هديه از پدر و مادر و فاميل دريافت کرده، خمس دارد ؟
جواب :
به نظر ما اگر مورد استفاده قرار مى‌دهد، از حاکم شرع اجازه بگيرد و اگر استفاده نمى‌کند، بايد خمس آن را بپردازد .
سادات
سوال 1 :
فردى تا مدّتى فکر مى‌کرده سيّد است، بعد از طريق علم انساب متوجّه شده سيّد نيست و حال آن که در آن مدّت از سهم سادات استفاده نموده، آيا بابت سهم سادات ضامن است يا خير ؟ و اگر هست بايد به چه کسى بدهد ؟
جواب :
در صورتى که براى او اطمينان حاصل شود که سيّد نبوده، بايد هر مقدار که متيقّن است از سهم سادات برداشته به حاکم شرع يا سيّد مستحقّ برساند .
سوال 2 :
آيا براى اثبات سيادت، شياع مفيد علم و اطمينان و شهرت کافى است ؟
جواب :
اگر شياع موجب علم و اطمينان عقلائى باشد، صحّت ترتيب اثر بر آن بعيد نيست، ولى در شهرت بايد طريق احتياط را اختيار کرد، که احتياط در ترک اخذ سهم سادات است .
سوال 3 :
آيا سادات فقير، مى‌توانند از کميته امداد مستمرى دريافت کنند ؟
جواب :
اگر بداند چيزهايى که به او مى‌دهند، از اموالى است که گرفتن آن براى او جايز است، اشکالى ندارد و الاّ محلّ اشکال است .
سوال 4 :
کسى که سيّد است، آيا لازم است شجره‌نامه خود را بداند و آيا کسى يا طريقه‌اى وجود دارد که بتوان از آن طريق سيادت را فهميد يا خير ؟
جواب :
همين که در بين مردم به سيادت معروف باشد، کافى است و احتياجى به داشتن شجره‌نامه ندارد و شايد باشند کسانى که در اين کار مهارت داشته باشند .
سوال 5 :
آيا جدا کردن خمس احتياج به اذن فقيه دارد ؟
جواب :
بعضى قائل به لزوم اذنند و لذا در صورت امکان، اجازه گرفتن به احتياط نزديکتر است .
بيمه
سوال 1 :
آيا به پولى که بعنوان بيمه عمر، از طرف شرکت بيمه به وارث پرداخت مى‌شود، خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
مانند باقى درآمدهاست، هر مقدار که از مؤونه سال اضافه آمد، بايد خمس آن پرداخت شود .
سوال 2 :
آيا به پولى که به عنوان بيمه عمر به شرکت بيمه داده مى‌شود، خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
خمس ندارد .
دست گردان
سوال 1 :
دست گردان در خمس چه مفهومى دارد و ثمره‌اش چيست ؟
جواب :
در حقيقت دست گردان، پرداخت خمس است به حاکم شرع و قرض گرفتن از او و لذا تصرّفات در اموال او بلامانع است .
سوال 2 :
افرادى که توان پرداخت خمس را ندارند و دست گردان مى‌کنند، آيا دست گردان نمودن با چک مدّت دار يا چکى که وعده آن رسيده، صحيح است يا خير ؟
جواب :
در صورتى که چک پشتوانه داشته باشد که عرفاً دارى بهاء باشد، اشکال ندارد .
متفرّقات
سوال 1 :
اشخاصى پول مى‌دهند به روحانى و مى‌گويند به فلان مرجع دينى بدهيد، آيا مى‌توان به مرجع ديگر بدهند ؟
جواب :
بهتر آن است که نظر دهنده خمس تأمين گردد و امّا اگر جهت مصرف هر دو مرجع يک مورد باشد، اشکال ندارد .
سوال 2 :
من مقلّد امام خمينى )ره( بودم و با اجازه حضرتعالى باقى هستم، اگر خودم بخواهم سهم سادات عظام را پرداخت نمايم، آيا بايد اجازه داشته باشم ؟
جواب :
پرداخت سهم سادات بنظر ما اجازه لازم ندارد، مگر آن که از جانب ما نهى گردد که با نهى جايز نيست خود پرداخت کند و اگر اين مسئله را خواسته باشيد از امام )ره( تقليد کنيد، بايد از ما اجازه بگيريد .
سوال 3 :
آيا سهم سادات را بدون اجازه حضرتعالى مى‌توان به سادات داد يا نه ؟
جواب :
اشکال ندارد، مگر نهى شده باشد .
سوال 4 :
آيا مستخرجين نمک شامل احکام معدن هستند و بايد يک پنجم توليدات خود را بعنوان خمس پرداخت کنند يا خير ؟
جواب :
اگر نمک بصورت معدن است، بايد خمس آن پرداخت شود ولى اگر از مثل کناره‌هاى رودخانه‌ها و درياچه‌ها و درياى شور نمک جمع‌آورى مى‌کنند، صدق معدن نمى‌کنند و خمس ندارد .
سوال 5 :
شخصى مبلغى را به فردى مى‌دهد و سفارش مى‌کند آن را به مرجع تقليد برساند، امّا آن فرد پول مذکور را مصرف نموده و به جاى آن پول ديگرى مى‌دهد، چه حکمى دارد ؟
جواب :
در مثل پول که از نقود است نوعاً ماليّت آن ملاک است نه شخص آن وجه، پس دادن پول ديگر غير عين آن پول اشکال ندارد، گرچه احتياط در دادن عين آن پول است .
سوال 6 :
مراد از مؤونه سال چيست ؟
جواب :
خرجهائى که در طىّ سال در زندگى لازم است اعمّ از لباس و غذا و هبه‌هاى لازمه و مسکن .
سوال 7 :
مال حلال مخلوط به حرام، در چه صورتى بايد دوبار تخميس شود ؟
جواب :
مال حلال مخلوط به حرام بوسيله تخميس پاک مى‌شود و سپس در صورتى که از مؤونه سال اضافه بيايد، بايد خمس آن را بعنوان ارباح مکاسب پرداخت نمايد .
سوال 8 :
آيا سهم امام )ع(، سهم سادات، زکات، ردّ مظالم، کفّارات و ساير چيزهائى که بايد بدست مجتهد برسد پس از رسيدن به دست او، مى‌تواند قرض بدهد يا خير ؟
جواب :
قرض دادن وجوهات محلّ اشکال است، مگر خود مجتهد قائل به جواز آن باشد، به جهت ضرورتى که مشاهده مى‌کند .
سوال 9 :
آيا بر غنائم جنگى خمس تعلّق مى‌گيرد ؟
جواب :
بلى خمس تعلّق مى‌گيرد .
سوال 10 :
شخصى که با مال غير مخمّس به حجّ رفته، آيا حجّش صحيح است ؟
جواب :
در صورتى که لباس احرام و قربانى او از عين پول خمس نداده نباشد، حجّ او صحيح است و الاّ محلّ اشکال است .
سوال 11 :
بعضى اظهار مى‌کنند ما عشريه پرداخت مى‌کنيم و خيلى هم دقّت دارند بر اداى آن، آيا عشريه ريشه اسلامى دارد و کفايت از خمس مى‌کند ؟
جواب :
عشريه در اسلام مأخذ صحيحى ندارد و فقط زکاة مثل جو و گندم که بوسيله باران آبيارى مى‌شود، بايد ده يک بعنوان زکاة پرداخت شود و به هر صورت از خمس، کفايت نمى‌کند .
سوال 12 :
با توجّه به اين که خمس از ضروريّات دين است و منکر آن مرتدّ محسوب مى‌شود، آيا اگر شخصى اعلام نمايد پرداخت سهم امام )ع( که يک دوّم سهم خمس است در زمان غيبت امام )ع( نبايد پرداخت شود، آيا اين شخص منکر ضروريّات دين محسوب مى‌شود و حکم کافر بر او جارى است ؟
جواب :
با فرض مذکور، منکر ضرورى دين نيست و حکم کافر را ندارد و امّا اگر به نحوى سخن مى‌گويد که برگردد به انکار اين سهم، مرتدّ است و حکم کافر را دارد .
سوال 13 :
آيا دادن خمس واجب فورى است يا خير ؟
جواب :
پس از سر رسيدن سال خمسى بايد فوراً خمس را بدهد، مگر از حاکم شرع اجازه بگيرد و تأخير بياندازد .
سوال 14 :
طلاّبى که جهت تبليغ در روستاها به منزل افرادى مى‌روند که مى‌دانند اهل خمس نمى‌باشند و از غذاى آنها استفاده مى‌کنند يا در خانه آنها نماز مى‌خوانند، وظيفه چيست ؟
جواب :
بايد از حاکم شرع استيذان کنند و يا مقدارى را جهت خمس اخراج کنند .
سوال 15 :
اگر پول تخميس شده، با غير مخمّس مخلوط شود، نحوه استفاده چگونه بايد باشد ؟
جواب :
چون در پول ملاک مالکيّت است که به آن خمس تعلّق مى‌گيرد و لذا استفاده از آن به مقدارى که خمس آن داده شده، بلامانع است .
سوال 16 :
اگر کسى سهمين و يا زکات مالش را نداده و با آن براى خودش و خانواده‌اش منزل و لباس مى‌خرد و با آن نماز مى‌خواند، اعمالش چه حکمى دارد ؟
جواب :
بنظر ما مرتکب گناه شده و مديون است، ولى خواندن نماز در آن لباس و منزل اشکال ندارد .
سوال 17 :
کسى که اصلاً حساب سال ندارد و مى‌داند به اموال او خمس تعلّق گرفته است و الان مى‌خواهد غسل کند و پول حمّامى را بدهد ولى يقين ندارد که به اين پول پرداختى، خمس تعلّق گرفته است، غسل او چه صورتى دارد ؟
جواب :
بايد احتياطاً دوباره غسل کند، گرچه اعمال گذشته آن لازم به اعاده نيست، البتّه اگر توجّه به اين شکّ، بعد از غسل باشد .
سوال 18 :
فردى از دنيا رفته و ما يقين داريم که اهل خمس و زکات نبوده، اکنون فرزندان او اطعام مى‌دهند، آيا از آن غذا مى‌توان استفاده کرد ؟ در صورت عدم جواز به چه نحو مى‌توان تصرّف کرد ؟
جواب :
اگر از حاکم شرع اجازه گرفته شود و بعد بقدر متيقّن چيزى بعنوان خمس، عوض غذاى خورده شده بدهند، بهتر است .
سوال 19 :
مردى اهل خمس دادن نيست، آيا زنش مى‌تواند بدون اجازه شوهر خمس مال را بدهد ؟
جواب :
جايز نيست بدون اجازه شوهر، خمس مال را بدهد، مگر آن که از براى خود درآمدى داشته باشد که بتواند از مال خود، خمس آن مقدار که خود استفاده مى‌کند بپردازد .