احکام خمس
سوال 257 :
باغي دارم که در بين درختان آن، نهال خودرو عمل مي‌آيد و بنده سال به سال آنها را مي‌فروشم، اين عايدي جزو دآمد سال حساب مي‌شود يا بايد فوري تا مي‌فروشم خمس آنها را بدهم؟
جواب :
لازم است هر سال نموّ درختان و ارزش آنها را و درخت هايي را که قطع مي‌کنيد همه را جزء درآمد سال حساب کنيد.
سوال 258 :
شخصي است شاغل که در ضمن شغل خويش، داراي 60 عدد کندوي زنبور عسل مي‌باشد، ارزش هرکدام از کندوها بين 5 تا 10 هزار تومان مي‌باشد. که فعلاً آنها را از او به اين قيمت مي‌خرند. آيا در سر سال خمس خود، خمس به اين کندوها تعلّق مي‌گيرد يا خير؟
جواب :
کندوي زنبور عس مانند سائر اموال است در صورتي که آنها را با تلاش و زحمت (نه از راه ارث و يا هبه) تهيه کرده است اگر پيش از آنکه سال خمسي او برسد همه آنها يا مقداري از آنها با عسلي که از آنها به دست مي‌آيد را بفروشد و قيمت آنها را در راه تهيّه مؤنه زندگي خود خرج کند خمس ندارد ولي اگر بماند تا سال خمسي او برسد اموالي است که از مؤنه زندگي او اضافه آمده است و خمس بر آن تعلق مي‌گيرد. البته با استفاده از عسل آنها در بين سال براي خوردن خود و عائله و مهمانهايش به اندازه متعارف خمس بردارد.
سوال 259 :
شخصي ماشين سواري برايش ضروري است آيا مي‌تواند از طريق جمع کردن درآمد در طول چند سال اين ماشين را تهيه کند و در صورت جمع کردن، آيا خمس تعلّق مي‌گيرد يا خير؟
جواب :
در فرض مسأله فقط درآمد سال آخر براي خريدن ماشين از خمس مستثني است ولي بايد خمس درآمدهاي سالهاي قبل را بپردازد.
سوال 260 :
شخصي است هم کشاورزي دارد و هم چند رأس دام دارد دامها به حدّ نصاب نمي‌رسند که زکات آنها را بدهد و دامها نيز معلوفه هستند و حال اگر اين شخص بخواهد، خمس مالش را بدهد چه کار بايد بکند، آيا به درآمد کشاورزي و درآمد و منفعت دامها خمس تعلّق مي‌گيرد و اگر سال اول خمس داد و سال دوم تعداد دامها تغيير نکرد از نظر عدد ولي از نظر قيمت، آنها بالا رفت آيا بازهم خمس به اضافه قيمت آنها تعلّق مي‌گيرد يا خير؟
جواب :
در صورتي که عائدات از هر راهي که مشروع بوده و از مخارج سالانه اضافه باشد بايد خمس بدهد و اضافه قيمت نيز در سالهاي بعد خمس دارد.
سوال 261 :
من باغي دارم و سالانه تعدادي نهال ميوه در آن مي‌رويد و سه ساله که بشوند آنها را مي‌فروشم آيا خمس آن را سر سالم بپردازم يا همان وقتي که فروختم؟
جواب :
در آخر سال خمسي خود بايد قيمت آنرا در نظر بگيريد و خمس آنرا بپردازيد.
سوال 262 :
شخصي است دامدار و کشاورز و دامهاي او نيز به حدّ نصاب نمي‌رسند و اين شخص علاوه بر کاه و علوفه‌اي که از کشاورزي خود به دست مي‌آورد مقداري کاه و علوفه نيز خريداري مي‌کند و هنگام پايان سال مقداري از کاه و علوفه اضافه مي‌آيد وظيفه اين شخص براي خمس دادن چيست؟ آيا خمس به مقداري که مال کشاورزي خودش مي‌باشد تعلّق مي‌گيرد يا به مقداري که خريده شده يا به هر دو و اين در صورتي است که هر دو کاه يعني کاه کشاورزي خودش و کاه خريداري شده با هم مخلوط شده‌اند؟
جواب :
مجموعه درآمد سالانه با مجموع مخارج سال مقايسه مي‌شود هرچه که اضافه باشد خمس دارد.
سوال 263 :
آيا چيزي که مؤونه سال بوده است مانند خانه يا فرش و يا کتاب و وسائل و لوازم ديگر به همين جهت هم در سرسال خود در موع خمس آن را به حساب نياورده است امّا بعد از گذشتن سال، آن را مي‌فروشد، خمس به آن تعلق مي‌گيرد يا خير؟
جواب :
در فرض سوال چنانچه بعد از گذشتن سال آن را بفروشد در غير خانه خمس بر آن تعلق نمي‌گيرد و در خانه نيز اگر خانه خود را مي‌فروشد تا خانه ديگري را بخرد خمس بر آن تعلّق نمي‌گيرد ولي در غير اين صورت بايد خمس پول خانه را بدهد.
سوال 264 :
احتراماً بدين وسيله مشروح حرکات و معاملات اقتصادي که در فاصله 3 سال اخير خمسي خود انجام داده‌ام جهت اطلاع از ميزان بدهي خود بر اساس فتواي آن حضرت به استحضار عالي مي‌رساند:
اولاً- در ابتداء رمضان سال 1416 ه ق چون ابتداء کار و شغل جديدم بود مبلغ دويست هزار تومان بابت خمس يک ميليون تومان موجودي نقد و وسائل دفتر دست گردان نموده و ميزان بدهي از مبلغ مزبور را نيز چندي پيش تحويل دفتر آن حضرت دادم.
ثانياً- قبل از حلول سال خمسي 1417 ه ق منزلم را با توجّه به سودي که مي‌کرد و در آن محل راحت نبودم به مبلغ 000/17500 تومان فروختم و نيز ماشينم را که اقساط خريده بودم به نقد فروختم و بإ؛باظظ مقداري قرض مجموعاً000/28500 تومان محل سکونت جديدي در شأن خود و خانواده مهي کردم و مجدداً نيز ماشين جديدي به اقساط با توجّه به اعتبار خود برداشتم و در طول سال 1417 ه ق تا 1418 مشغول پرداخت اقساط و بدهي ملک و ماشين بوده و اخيراً نيز با اتمام بدهي و پس انداز ديگري که داشتم ماشين اقساطي مزبور را به نقد به مبلغ 000/3500 تومان فروخته و با استقراض مجدد 000/5000 تومان ماشيني در شأن خانواده و خود به مبلغ 000/11000 تومان ابتياع نمودم عليهذا با عنايت به اينکه:
1- با ارتحال حضرت امام رحمة اللّه عليه با اجازه مجتهدين حاضر سال 1416 و 1417 ه'ق را بقاء بر ميّت بودم.
2- حدود سه ماه است که قبل از حلول رمضان 1418 ه'ق براي عمل احکام به حضرتعاي رجوع کرده‌ام.
3- در حال حاضر مبلغ چهار ميليون تومان مقروض بوده و يک ميليون تومان مطالبه دارم.
علي هذا مستدعي است مرقوم فرمائيد که به مبالغ سود حاصل از فروش منزل و اتومبيل در سال 1417 ه'ق خمس تعلّق مي‌گيرد يا خير (با قيد به اينکه قبل از حلول سال خمسي پس انداز خود را نيز با وجوه حاصل از روش جمع نموده و معامله نمودم).
و در سال 1418 که هم اکنون در آستانه حلول ماه مبارک رمضان و سال خمسي مربوطه هستيم و قبل از حلول سال مزبور به آن حضرت در ارتباط با تمام مسائل شرعي و احکام من جمله خمس رجوع نمودم چقدر خمس بدهکار مي‌باشم؟
جواب :
مؤنه زندگي - يعني لوازم خانگي - از تعلّق خمس مستثني است و خمس بآن تعلّق نمي‌گيرد. چه اينکه مثل خانه و ماشين عيناً باقي
بماند ي اينکه آنرا بفروشيم و از پول مؤنه آن زندگي ديگري فراهم کنيم. بنابراين بر حسب مرقوم جنابعالي چيزي از بابت خمس بدهکار نيستيد ولي دو مطلب را لازم است در نظر بگيريد:
ج1 - در مؤنه لازم است اکتفا شود بآنچه که مورد احتياج است و با موقعيت شخص نيز متناسب است. بنابراين اگر با ماشيني که قيمت آن مثلاً پنج ميليون تومان است بتوانيم احتياج خود را رفع و موقعيت خود را حفظ کنيم يک ماشين 11 ميليون توماني فراهم کنيم آن شش ميليون تومان اضافي خمس دارد.
ج2 - قرض هر سال جزء مؤنه آن سال است امّا قرضي که بايد سال آينده آنرا بپردازيم جزء مؤنه آن سال است امّا قرضي که بايد سال آينده
آنرا بپردازيم جزء مونه امسال نيست و جزء مؤنه سال آينده است.
سوال 265 :
اگر انسان وسيله نقليه خود که مورد نيازش مي‌باشد در بين سال بفروشد و تا پيش از رسيدن سال مجدّداً وسيله نقليه ديگري خريداري کند آيا بايد خمس پول را بدهد يا اصلاً خمس ندارد؟
جواب :
در صورتي که مورد احتياج و مطابق شأن و موقعيت اوست خمس ندارد به شرطي که از درآمد در بين سال تهيه شده و پول آن يک سال کنار نمانده باشد.
سوال 266 :
افرادي که خانه خودشان را مي‌فروشند و تبديل به پول مي‌نمايند آيا منتظر رسيدن سال باشند تا اينکه خمس آن را پرداخت نمايند يا به محض فروختن خانه و تحويل گرفتن پول خمس به آن تعلّق مي‌گيرد؟
جواب :
اگر بعد از فروختن خانه پول آن را در تهيّه مؤنه زندگي و لوازم مورد احتياج خود قبل از رسيدن سال خمسي خرج کردند خمس ندارد و اگر خرج نکردند و نگاه داشتند تا آخر سا بايد خمس آن را بپردازند.
سوال 267 :
آيا کتبي که در مدّت يک سال مطالعه نشده خمس تعلّق مي‌گيرد؟
جواب :
اگر در مظانّ مطالعه نيست و زائد به حساب مي‌آيد جزء مؤنه نيست و در صورتي که از راه هبه و ارث به دست نيامده خمس به آن تعلّق مي‌گيرد.
سوال 268 :
فردي مالياتهاي دولت را به صورت چک پرداخت مي‌نمايد، البتّه بعد از سال خمسي. حال وقتي سا خمسي بعد که رسيد چکهايي که به اقساط داده و بدهکار است را به عنوان مقروض بودن مي‌تواند از سرمايه کسر نمايد؟
جواب :
مالياتي که اين سال بايد پرداخت شود جزء مؤنه امسال است و مي‌تواند کسر نمايد.
سوال 269 :
اين جانب يکي از مقلدين حضرتعالي در همدان بوده و معلم مي‌باشم نظر به پرداخت وجوهات ماليه (خمس و زکات) و وجوب آن به فتواي عموم علما اعلام سال قرار داده بودم ولي متأسفانه به سبب گراني ارزاق و بالا بودن سطح مخارج در پايان سال چيزي اضافه نکرده بلکه کسر هم آورده‌ام ولي مايلم جزو پرداخت کنندگان وجوهات و مشمول دهندگان زکات که از صفات مؤمنان و شيعيان ائمه اطهار عيلهم صلوات اللّه مي‌باشد قرار گيرم آيا مي‌توانم به صورت اقساطي ماهيانه عشر (يک دهم) آن را کنار گذاشته و در هر ماه به نماينده آن حضرت جهت مصارف حقوق و وجوهات ماليه پرداخت نمايم؟ و آيا اين مقدار کفاف خمس و زکات خواهد داد يا هنوز بدهکار محسوب مي‌گردم با توجه به اينکه نمي‌خواهم مسايل خمس و زکات را عوض نموده بلکه جهت تسهيل در پرداخت ن اينطو عمل نمايم.
جواب :
در صورتي که عائدات سالانه جنابعالي از مخارج سالانه شما بيشتر نباشد - که در نامه خود مرقوم داشته بوديد - به اموالتان خمس تعلّق نمي‌گيرد چنان که زکاة هم به اشياء خاصّي تعلق مي‌گيرد که در رساله ذکر شده است و مراجع مي‌فرماييد.
و در فقه شيعه هم مالياتي به عنوان عشريه به خصوص نداريم ولي کساني که بخواهند به عنوان انفاق مالي در راه اسلام گام بردارند و خدماتي انجام بدهند تا از اين راه به خداوند متعال تقرّب بجويند عناويني از قبيل متصدقين يعني تصدّق دهندگان و محسنين (نيکوکاران) داريم، جنابعالي مي‌توانيد با دادن صدقات و کمک به افراد محتاج و مستمند نام خود را در ديوان الهي تحت اين عناوين ثبت نماييد و همينطور مي‌تواند در ساختن مسجد يا حسينيه و امثال آن نيز شرکت نماييد.