گفتار در اقسام کفاره
کفاره چهار قسم است : 1 - مرتب 2 - مخير 3 - آنکه هر دو را دارد 4 - کفاره جمع ، اما کفاره مرتب مربوط به سه عمل است 1 - ظهار 2 - قتل خطائى 3 - افطار قضاء روزه رمضان ، در ظهار و قتل خطائى واجب است در درجه اول برده اى را آزاد کند و در رتبه بعد اگر از آن عاجز باشد دو ماه پى در پى روزه بگيرد و اگر از آن نيز عاجز باشد شصت مسکين را طعام دهد و در افطار قضاء روزه رمضان کسى که بعد از ظهر روزه قضاءاش را افطار کند بايد ده مسکين را طعام دهد و اگر نتوانست سه روز روزه بگيرد و احتياط آن است که سه روز پشت سر هم باشد. اما کفاره مخيره ، عبارت است : 1 - کفاره کسى که در ماه رمضان روزه خود را به يکى از اعمالى که روزه را مى شکند بکشند.2 - کسى که نذر خود را بشکند 3 - کسى که عهد خود را حنث کند 4 - زنى که در مصيبت موى خود را بکند و آن عبارت است از يکى از سه کفاره يا آزاد کردن برده و يا دو ماه پشت سر هم روزه گرفتن و يا به شصت مسکين طعام دادن که بنابر اظهر مخيرند بين يکى از آن سه . اما کفاره جمع که هم ترتيبى را دارد و هم تخييرى را در چهار موضع است : 1 - شکستن سوگند 2 - کندن زن موى خود را در مصيبت 3 - خراشيدن زن صورت خود را در ماتم 4 - چاک زدن مرد گريبان خود رادر مرگ فرزند يا همسر که در اين چهار موضع واجب است به طور تخيير يکى از سه کفاره را انتخاب نموده انجام دهد، آزاد کردن بنده يا طعام ده نفر مسکين و يا پوشاندن آنان ، و اگر از همه آنها عاجز شد و قدرت بر انجام هيچ يک از آنها را نداشت در مرتبه دوم بايد سه روز روزه بگيرد.و اما کفاره جمع در دو مورد است يکى کشتن مؤ منى عمدا و بظلم و دوم افطار کردن روزه ماه رمضان را در روز و با مفطرى حرام که بنا بر احتياط بايد هم برده آزاد کند و هم دو ماه پى در پى روزه بگيرد و هم شصت مسکين را طعام دهد.
مساءله 1 - در بريدن زن موى خود را فرقى نيست بين بريدن همه آن يا مقدارى از آن البته مقدارى که عرفا صدق کند که او موى خود را بريده ، همچنانکه فرقى نيست بين کندن آن در مرگ همسرش و يا غير همسرش و نيز فرقى نيست بين کندن آن در مرگ يکى از نزديکان و يا فردى دور، و اقوى آن است که تراشيدن يا سوزاندن حکم بريدن و کندن را ندارد هرچند که دادن کفاره مخصوصا در تراشيدن باحتياط نزديکتر است .
مساءله 2 - در خراشيدن صورت لازم نيست همه صورت را خراشيده باشد بلکه در وجوب کفاره مسماى آن کافى است ، بله ظاهر اين است که خون آوردن شرط نباشد و حکم کفاره مخصوص خراش در صورت است پس خراشيدن غير صورت هرچند که خون بياورد و نيز گريبان چاک زدن زن هرچند بر مرگ فرزند يا شوهرش و نيز خراشيدن مرد صورت خود را و کندنش موى خود را نيز گريبان چاک زدن مرد بر مرگ غير فرزند و همسرش کفاره ندارد، بله در فرزند فرقى نيست بين پسر و دختر و اما اينکه آيا اين حکم شامل گريبان چاک زدن در مرگ نوه نيز مى شود يا نه محل تاءمل است و احتياط در دادن کفاره در مرگ نوه پسرى است و ظاهرا حکم شامل نوه دخترى نشود هرچند که نزديک تر به احتياط است و بعيد نيست شامل همسر غير دائمى نيز بشود مخصوصا همسرى که مدت همسريش طولانى باشد.