احكام محتضر
«محتضر» كسى
است كه در حال جان دادن مى‌باشد.
وظيفه ديگران
نسبت به مُحتضر :
واجب است :
او را به پشت طورى بخوابانند كه كف پاهاى او به طرف قبله باشد.
مستحبات :
* شهادتين و اقرار به دوازده امام : و ساير عقايد
حقّه را بر او بخوانند به طورى كه بفهمد.
* آنچه گفته شد تا وقت مرگ تكرار شود.
* كسى كه سخت جان مى‌دهد، اگر ناراحت نمى‌شود او
را به جايى كه نماز مى‌خوانده ببرند.
* براى راحت شدن وى، بر بالين او سوره‌هاى «يس»،
«صافات»، «احزاب»، «آية‌الكرسى»، آيه 54 سوره اعراف «ان ربكم الله...» و سه آيه
آخر
سوره بقره و
هر چه از قرآن ممكن است بخوانند.
* دعاهايى را كه در اين مورد وارد شده است براى
او بخوانند.
مكروهات :
* تنها گذاشتن او
* گذاشتن چيز سنگين بر شكم او
* بودن جنب و زن حايض نزد او
* زياد حرف زدن نزد او
* گريه كردن نزد او
* تنها گذاشتن زن‌ها نزد او
مستحبات پس از مرگ
* دهان و چشمان ميّت را برهم بگذارند كه باز
نماند.
* چانه او را ببندند.
* دست و پاى او را دراز كنند.
* پارچه‌اى روى او بيندازند.
* اگر در شب فوت كرده، در محل فوت او چراغ روشن
كنند.
* براى تشييع جنازه او مؤمنين را خبر كنند.
* در دفن او عجله كنند، ولى اگر يقين به مردن او
ندارند، بايد صبر كنند تا معلوم شود و نيز اگر ميّت حامله باشد و بچه در شكم او
زنده باشد، بايد به قدرى دفن را تأخير اندازند كه پهلوى چپ را بشكافند و طفل را
بيرون آورند و پهلو را بدوزند.
واجبات پس از مرگ
* غسل دادن.
* حنوط كردن.
* كفن كردن.
* نماز خواندن بر او.
* دفن.
غسل ميّت
1 ـ هرگاه
مؤمنى از دنيا برود، بر همه مكلفان واجب است كه او را غسل داده و كفن كنند و بر او
نماز بخوانند و سپس دفن كنند، و اگر بعضى انجام دهند، از ديگران ساقط مى‌شود.
2 ـ واجب است
ميّت را سه غسل بدهند :
اوّل) با آبى
كه با سدر مخلوط باشد.
دوم) با آبى
كه با كافور مخلوط باشد.
سوم) با آب
خالص.
3 ـ غسل ميّت
با ساير غسل‌ها تفاوتى ـ به‌جز در نيّت ـ ندارد، و احتياط واجب آن است كه تا غسل
ترتيبى ممكن است، ميّت را غسل ارتماسى ندهند.
4 ـ سدر و
كافور بايد به اندازه‌اى زياد نباشد كه آب را مضاف كند و به اندازه‌اى هم كم نباشد
كه بگويند سدر و كافور با آب مخلوط نشده است.
5 ـ اگر سدر
و كافور يا يكى از اينها پيدا نشود، بايد به جاى هركدام كه ممكن نيست ميّت را با
آب خالص غسل بدهند.
6 ـ براى غسل
و كفن و نماز و دفن ميّت، بايد از ولىّ او اجازه گرفت.
7 ـ ولىّ زن
كه در غسل و كفن و دفن او دخالت مى‌كند شوهر اوست و بعد از او مردهايى كه از ميّت
ارث مى‌برند مقدم بر زنهاى ايشانند و هر كدام كه در ارث بردن مقدم هستند در اين
امر نيز مقدمند.
8 ـ زن مى‌تواند
شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم مى‌تواند زن خود را غسل دهد، گرچه احتياط مستحب آن
است كه يكديگر را غسل دهند.
9 ـ مرد مى‌تواند
دختر بچه‌اى را كه بيش از سه سال ندارد غسل دهد، زن هم مى‌تواند پسر بچه‌اى را كه
سه سال بيشتر ندارد غسل دهد.
10 ـ نگاه
كردن به عورت ميّت حرام است و كسى كه ميّت را غسل مى‌دهد، اگر نگاه كند معصيت كرده
ولى غسل باطل نمى‌شود.
11 ـ مزد
گرفتن براى غسل دادن ميّت جايز نيست، ولى مزد گرفتن براى كارهاى مقدّماتى غسل،
حرام نيست.
12 ـ اگر آب نباشد، يا استعمال آن
مانعى داشته باشد، بايد عوض هر غسل، ميّت را يك تيمم بدهند. بدين ترتيب كه اگر
امكان دارد دست‌هاى ميّت را بر زمين زده و بر پيشانى و روى دست‌هاى او بكشند و اگر
ممكن نيست، كسى كه او را تيمم مى‌دهد دست‌هاى خودش را بر زمين زده و بر پيشانى و
دست‌هاى ميّت بكشد.
حنــوط
1 ـ بعد از
غسل، واجب است ميّت را حنوط كنند؛ يعنى به پيشانى و كف دستها و سر زانوها و سر دو
انگشت بزرگ پاهاى او كافور بمالند.
2 ـ مستحب
است سر بينى ميّت هم كافور بمالند.
كفن ميّت
مقدار لازم
كفن ميّت :
1 ـ لنگ، كه
بايد از ناف تا زانو، اطراف بدن را بپوشاند و بهتر آن است كه از سينه تا روى پا
برسد.
2 ـ پيراهن، بنابر احتياط واجب بايد از سر شانه تا
نصف ساق پا، تمام بدن را بپوشاند.
3 ـ سرتا
سرى، بايد درازاى آن به قدرى باشد كه بستن دو سر آن ـ از طرف سر و پاى ميّت ـ ممكن
باشد و پهناى آن بايد به اندازه‌اى باشد كه يك طرف آن روى طرف ديگر بيايد.
نماز ميّت
پس از غسل و
حنوط و كفن كردن ميّت، بايد بر او نماز بخوانند و سپس او را دفن كنند.
بعد از نيّت
و گفتن تكبير اول، بگويد: «اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاَّ اللهُ وَاَنَّ مُحَمَّدآ
رَسُولُ اللهِ».
و بعد از
تكبير دوم بگويد : «اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ».
و بعد از
تكبير سوم بگويد: «اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤمِنينَ وَالمُؤمِناتِ».
و بعد از
تكبير چهارم اگر ميت مرد است بگويد: «اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِهذَا الْمَيِّتِ» و
اگر زن است بگويد: «اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِهذِهِ الْمَيّتِ» وبعد تكبير پنجم را
بگويد.
بهتر است
نماز ميّت را به تفصيلى كه در رساله‌هاى توضيح المسائل آمده است بخوانند، گرچه اين
مقدار نيز كفايت مى‌كند.
شرايط نماز ميّت
* قصد قربت و اخلاص.
* تعيين ميت به‌طورى كه ابهام برطرف شود؛ مثلاً
نيت كند نماز مى‌خوانم بر ميّت حاضر، قربة الى الله.
* رو به قبله بودن نمازگزار.
* ايستاده خواندن (نشسته صحيح نيست) مگر آن كه كسى
كه بتواند ايستاده بخواند نباشد.
* ميّت را مقابل نمازگزار به پشت بخوابانند به‌طورى
كه سر او به طرف راست نمازگزار و پاى او به طرف چپ باشد.
* بين ميّت و نمازگزار، پرده و ديوار يا چيزى
مانند اينها فاصله نشود، ولى اگر ميّت در تابوت و مانند آن باشد اشكال ندارد.
* نمازگزار از ميّت دور نباشد، اگر نماز ميّت به
جماعت خوانده مى‌شود و صفها متصل است دور بودن مأموم اشكال ندارد.
* مكان نمازگزار از جاى ميّت، بلندتر يا پايين‌تر
نباشد ولى پستى و بلندى مختصر اشكال ندارد.
* نماز پس از غسل و حنوط و كفن باشد، مگر نماز بر
شهيد معركه كه اين امور (غسل، حنوط و كفن) نسبت به او ساقط است.
احكام و آداب نماز ميّت
1 ـ نماز
ميّت به جماعت نيز صحيح است ولى امام و مأموم هر دو بايد تكبيرها و دعاها را
بخوانند.
2 ـ كسى كه
نماز بر ميّت مى‌خواند، لازم نيست با وضو يا غسل يا تيمم باشد و بدن و لباسش پاك و
مباح باشد، گرچه احتياط مستحب آن است كه تمام چيزهايى را كه در نمازهاى ديگر لازم
است، رعايت كند.
3 ـ اگر ميّت
وصيت كرده باشد كه شخص معينى بر او نماز بخواند، احتياط واجب آن است كه آن شخص از
ولىّ ميّت اجازه بگيرد و بنابر احتياط واجب بر ولىّ هم واجب است كه اجازه
بدهد.
4 ـ اگر
بخواهند بر چند ميّت نماز بخوانند بهتر آن است كه جدا جدا خوانده شود، هر چند
خواندن يك نماز بر چند جنازه نيز مانعى ندارد.
برخى از مستحبات نماز ميّت
1 ـ كسى كه
بر ميّت نماز مى‌خواند با طهارت باشد.
2 ـ پابرهنه
نماز بخواند.
3 ـ براى هر
تكبير دستها را بلند كند.
4 ـ نماز را
به جماعت بخوانند.
5 ـ امام
جماعت، تكبير و دعاها را بلند و مأمومين آهسته بخوانند.
6 ـ نمازگزار
براى ميّت و مؤمنان زياد دعا كند.
7 ـ پيش از
نماز سه مرتبه بگويد «الصلاة».
8 ـ نماز را
در جايى بخوانند كه مردم براى نماز ميّت بيشتر به آنجا مى‌روند.
خواندن نماز
ميّت در مساجد مكروه است، بجز مسجد الحرام.
پـرسـش ؟
1 ـ نسبت به
محتضر و ميّت چه كارهايى واجب است؟
2 ـ نماز ميت
با ساير نمازها چه تفاوت‌هايى دارد؟
3 ـ چه كسى
را بايد يك بار با آب سدر و دوبار با آب خالص غسل داد؟
4 ـ در چه
مواردى مرد مى‌تواند زنى را غسل دهد؟
5 ـ لباس
احرام با كفن ميت چه تشابه و تفاوتى دارند؟