سوال 201 :
اتومبيل هاى شخصى که از جهت کلاج وترمز دوبله نيستند واز نظر مقررات
نبايد در جهت تعليم رانندگى قرار گيرد ، اگر بر خلاف مقررات مورد تعليم قرار گرفته
وخسارتى پيشامد کند ، ضمان آن به عهده معلم است يا نوآموز ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چون سبب در فرض سوال اقوى از مباشر است ، قهرا ضمان به عهده او است ، يعنى
ضمان بر معلم است .
بلى چنانچه خسارت مستند به نواقص اتومبيل نباشد ، ومعلم کوتاهى نکرده است
ضمان به عهده نوآموز است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 243 /
سوال 202 :
اتوبوس هاى خط واحدى که اختيار باز وبسته نمودن درب هاى آن به دست
راننده است ومى داند نبايد قبل از توقف کامل ، درب را باز کند يا هنگام حرکت درب
را باز بگذارد ، اگر راننده برخلاف مقررات درب را باز بگذارد ومسافرى سقوط کند و
خسارت جانى يا ملى وارد شود ، آيا ضمان آن به عهده راننده است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
بلى به عهده راننده است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 244 /
سوال 203 :
اگر رانندگان اتومبيل ها آژيردار ، مانند آمبولانس وآتش نشانى در حال
مأموريت هاى اضطرارى وفورى که مجاز به استفاده از سرعت بيشتر وهمزمان
مجاز به استفاده از آژير بوده وآژير نيز معناى اعلام عمومى وزنگ خطرى براى
همه افراد اعم از راننده وعابر پياده است ، تصادفى کند وخسارتى پيش آيد ، ضمان
آن در اين فرض به عهده راننده است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چون چنين قوانينى براى مصلحة عامة مسلمين است ، وراننده هم به وظيفه عمل
مىکند ، در چنين موارد ضمان بر او نيست .
وچنانچه کسى تلف شود ، وخود او مقصر نباشد ، ديه او بر عهده بيت المال است
والله العالم .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 245 /
سوال 204 :
اگر سران دولت اسلامى که با بسيارى از دول دنيا در امورى از قبيل حقوق
هوايى ، دريايى ، فرهنگى ، بازرگانى و . . . هم عهد شده اند ، از باب بى توجهى يا
ندانم کارى ويا قلدرى به يکى از کنوانسيون هاى امضا شده در کنفرانس هاى
بين المللى ( قبل از نسخ ) بى اعتنايى کنند واز اين رهگذر به بعضى اشخاص حقيقى
يا حقوقى خساراتى وارد کنند ، ضمان آن به عهده کيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
عهدهايى که حکومت اسلامى ، با دول ديگر مىبندد ، بايد به همه آن ها عمل کند ،
همان گونه که خود پيغمبر صلى الله عليه وآله ، چنين مىکردند .
پس کسى که توجه به آن ها نکند مقصر است ، قهرا ضامن خسارات هم مىباشد .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 246 /
سوال 205 :
خساراتى که بر اثر تيرگى روابط بين المللى در کشورهاى دو طرف پيش مىآيد ،
مثلا بر اثر حمله عراق ساکنين غير نظامى ايران وبر اثر حمله ايران ، ساکنين
غير نظامى عراق متحمل خسارت مىشوند ، ضمان آن به عهده کيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
در صورتى که حمله ايران به عراق ، مثلا بر طبق موازين اسلامى باشد ، ضمان
خسارت به عهده آنان نيست .
ولذا در روايات است که اگر کفار مسلمانان محل را سپر قرار دهند ، لشکر اسلام
مىتواند با آن ها بجنگد ، ولو مسلمانان کشته شوند ، وديه هم ندارد .
در يک روايت از امام صادق عليه اسلام سوال مىکنند که اگر در شهرى از شهرهاى
کفار حربى مسلمانان واسارى وبچه ها و . . . باشند آيا مىشود با وسائل حرب حمله به آن
شهر نمود .
مىفرمايد بلى ديه هم ندارند .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 247 /
سوال 206 :
اگر بر اثر تيرگى روابط بين دو کشور به افرادى که اعراض ودماء واموال شان
محترم است ، خسارتى وارد شود ، مثلا هر کشور تبعه کشور ديگر را از کشور خود
خارج کند واز اين رهگذر همه يا بسيارى از اموال آنان تلف شود ، ضمان آن به
عهده کيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چنانچه ماندن آن افراد ، در آن مملکت صلاح نباشد ، وخروج آن ها هم بدون تلف
اموال ممکن نيست .
ضمان به عهده هيچ کس نيست .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 248 /
سوال 207 :
افرادى که در کشورهاى بيگانه بدون در نظر گرفتن ضوابط ومقررات آن کشور ،
اقدام به برگزارى ميتينگ نمايند ومورد تهاجم پليس آن کشور واقع شوند ، ضمان
خسارت هاى وارده به عهده کيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
در فرض سوال ضمان خسارت ها به عهده هيچ کس نيست .
اداره هر مملکتى به عهده سران آن مملکت است .
وتهاجم پليس هم چنانچه روى ميزان باشد ، وزياده روى نکنند کار خلافى نيست ،
وراهى بر ثبوت ضمان به عهده کسى نيست .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 249 /
سوال 208 :
شخصى گفت در جمعه خونين مکه وقتى مشاهده کردم بر اثر تشنگى ، جان
مردم در معرض تلف است دستور دادم کيوسک نوشابه فروشى که بسته بود را باز
کرده ونوشابه هاى آن را بين مردم تقسيم کردم ، آيا اين کار با توجه به اين که حال
صاحب کيوسک معلوم نيست ، ضمان آور بوده ، اگر بلى ، ضمان آن به عهده کيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
کارى که کرده است جائز بوده .
ولى به هر حال مال مردم را تلف کرده است .
قهرا به حکم قاعده اتلاف ضامن است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 250 /
سوال 209 :
اگر بر خلاف قوانين ومقررات جارى کشور در روزنامه اى عليه فرد يا افراد ،
مقاله توهين آميز درج کنند وبه او اجازه جوابگويى ندهند واز اين طريق مردم را به
فحاشى وناسزاگويى عليه وى برانگيزند ، ضمانى به عهده آن روزنامه نگار خواهد آمد
يا صرفا گناهکار است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
گرچه اين گونه اعمال از بدترين اعمال حکومت است .
ولى نفهميدم ضمان چه چيزى احتمال داده شود به عهده کسى باشد .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 251 /
سوال 210 :
در مواردى که روزنامه نگاران بر اثر درج مقالات توهين آميز عليه اشخاص
موجب تحريک مردم شوند ، واز اين راه خسارات جانى يا مالى متوجه آن شخص
شود ، آيا ضمان آن به عهده روزنامه نگاران است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
ضمان خسارت به عهده همان اشخاص حمله کننده است ، نه روزنامه نگاران .
ولو آن روزنامه نگاران بسيار کار کثيفى نموده اند .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 252 /
سوال 211 :
اگر بر اثر جوسازى ، فردى را دستگير وباز داشت کنند وروزنامه نگاران پيش از
ثبوت جرم ، دست به نشر اتهامات واهى بزنند واز اين طريق وى را مفتضح کنند ، آيا
ضمان خسارات مادى ومعنوى به عهده آن هاست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
روزنامه نگاران خلاف شرع نموده اند .
ولى ضمان ندارند .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 253 /
سوال 212 :
مردى که زن دوم اختيار کرده وبه علت بى عدالتى نسبت به همسر اول خود در
امور همخوابگى بى اعتنا بوده وموجب شده همسر وى با ديگران ارتباط نامشروع
برقرار کند ، آيا اگر از اين بابت خسارت مالى يا جانى متوجه زن شود شوهر ضامن
است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
نخير شوهر ضامن نيست .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 254 /
سوال 213 :
زنى که براى رسيدن به طلاق از شوهر خود متوسل به هر حيله ونيرنگ شده ،
اگر با راهنمايى ديگرى دارويى به شوهر خورانيده ووى را به حالت عنين در آورده تا
در دادگاه موفق به گرفتن مجوز طلاق شود ، آيا اولا طلاق وى صحيح است مهريه ،
نفقه ايام عده ، مخارج ازدواج مجددى که شوهرش کرده ، به عهده او است يا به عهده
راهنما ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
زنى که با خوراندن دارو شوهرش را به حالت عنين در آورده است .
اولا ديه عنين نمودن بر او ثابت است ، وآن يک ديه کامل است که ظاهر بعضى
روايات است ، يا دو ثلث ديه که فقهاء فرموده اند .
وثانيا آنچه از روايات استفاده مىشود ، اين است که عنين شدن ، اگر مستند به
زوجه باشد ، موجب خيار فسخ نمىشود .
وثالثا عنين شدن اگر دائمى نباشد ، وبراى مدت خاصى باشد موجب خيار فسخ
نمىشود .
وبر فرض صحت طلاق در فرض عدم دخول نصف مهر .
ودر فرض دخول ( که خلف فرض صحه طلاق وفسخ است ) تمام مهر .
واما مخارج ازدواج مجددى که شوهرش کرده است ، بر عهده او نيست .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 255 /
سوال 214 :
زن متعه اى که در صورت تضييع حق شوهر ، حق بيرون رفتن از منزل را ندارد ،
با حق نفقه نداشتن او منافات دارد . حال اگر مردى در ضمن عقد متعه با زن شرط
خارج نشدن از منزل کند ، واز پرداخت نفقه نيز امتناع نمايد ، اگر زن به قدر نفقه از
مال شوهر بردارد ضامن است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
اگر شرط کنند که نفقه بدهد وبه شرط عمل نکند ، مىتواند از مال شوهر بردارد ، و
ضامن نيست .
ولى اگر شرط نکنند حق بر داشتن ، از مال شوهر ندارد .
واگر بردارد ضامن است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 256 /
سوال 215 :
زنى که مىدانسته باکره نيست وبه عنوان باکره شوهر کرده وشوهر نيز هنگام
عقد شرط بکارت کرده وپس از عقد ومزاوجت ، شوهر ادعاى خسارت نموده ، آيا زن
ضامن خسارات وارده به شوهر است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
زنى که شرط شده است ، باکره باشد معلوم شود ، باکره نبوده ، شوهرش فقط مىتواند
از مهر به مقدار نسبت بين مهر ، باکره ، وغير باکره ، نصف يا ثلث يا . . . از مهر مسمى پس
بگيرد .
خسارات ديگر را زن ضامن نيست .
( هامش ) : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 257 /
سوال 216 :
اگر زن شوهردارى بر اثر ارتباط نامشروع با ديگران باعث دلسردى شوهر خود
شود وشوهر به طلاق وى اقدام کند واز اين راه متحمل خسارت مالى شود ، ضمان
خسارات وارده به عهده کدام يک از زن يا مرد اجنبى است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
در اين مورد به خصوص روايتى يا فتواى فقيهى نيست .
اگر ضمان باشد ، بايد در تحت يکى از ادله عامه ضمان باشد قاعده يد - قاعده اتلاف
- استيفاء .
ويا شرطى در ضمن عقد باشد به پرداخت خسارت مذکور .
وچون هيچ کدام از اين قواعد منطبق بر مقام نيست .
ضمان خسارت وارده به عهده هيچ کدام ، از زن ، يا مرد اجنبى نيست .
ولو معصيت کبيره مرتکب شده اند .
بلى حاکم شرع مىتواند آن ها را تعزير کند .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 258 /
سوال 217 :
شوهرى که مبتلا به بيمارى آميزشى واگير دارد بوده واگر قبل از عقد آن را ابزار
مىکرد ، کسى حاضر به ازدواج با وى نمى شد ، اگر کسالت خود را کتمان کند وپس از
مجامعت همسر خود را دچار بيمارى غير قابل علاج کند ، ضامن خسارات مالى
مىباشد ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چون سبب بيمارى همسر ، شوهرش بوده است .
ضامن خسارات مىباشد .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 259 /
سوال 218 :
کسانى که اجناس مغازه خود را براى جلب توجه مشتريان بيرون مغازه گذاشته
وسد معبر مىکند ، اگر عابر هنگام عبور ، ناخود آگاه به آن ها بر خورد کند وبر اثر
ريختن يا شکستن ، خسارتى وارد شود ، عابر ضامن است ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
يک دسته روايات دلالت دارد ، بر اين که هر چيزى که مضر به راه وعبور مسلمين
باشد ، صاحب او ضامن است .
بنابر اين عابر ضامن نيست .
بلکه ضمان به عهده خود مغازه دار است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 260 /
سوال 219 :
اگر عوامل شهردارى ، سازمان آب ، گاز ، مخابرات ويا هر اداره وارگان ديگر ، در
معبر عمومى اقدام به حفارى کنند وهنگام تعطيلى ( موقع ظهر يا شب ) اطراف آن
را مانع گذارى نکنند که از اين بابت به عابرين سواره يا پياده خسارات مالى يا جانى
وارد شود ، آيا عاملين ضامن خواهند بود ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چنانچه حفارى وسيعى باشد ، وبه حسب متعارف ، به واسطه وسعت ، وروشنى آن ،
مرسوم نباشد مانع گذارى .
عاملين ضامن نيستند چون حفارى که براى مصلحت مسلمين باشد ، وکار خلاف
متعارف هم نکنند ، صاحب آن ضامن نيست .
ولى اگر کم باشد وبه حسب متعارف ، در اين گونه موارد هنگام تعطيلى
مانع گذارى مىکنند ، ودر اين مورد نکردند ضامنند .
اين تفصيل را حقير از روايات خاصه وارده از حضرات ائمه اطهار عليهم السلام
استفاده کرده ام .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 261 /
سوال 220 :
درخت هايى که دو طرف خيابان هاست ومتعلق به شهردارى است ، اگر هرس
نکردن شاخه هاى آن ها موجب ضررهاى مالى يا جانى به عابرين شود ، ضمان آن به
عهده کيست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چنانچه ضررها به واسطه يک پيش آمد غير مترقبه مانند طوفان شديد باشد ، به
عهده شهردارى نيست .
وچنانچه به واسطه امور عادى جارى باشد .
اگر شهردارى تعهد ولو عملى ندارد ، که هرس کند شاخه ها را باز ضامن نيست .
ولى اگر تعهد دارد ضامن است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 262 /
سوال 221 :
اگر کسى در خيابان ها وجاده هاى اصلى يا فرعى که محل عبور ومرور عامه
مردم است ، مصالح ساختمان يا چيزهاى ديگر بريزد وموجب سد معبر وتصادفات
شود واز اين بابت موجب خسارت هاى جانى ومالى شده باشد ، آيا ضمان آن به
عهده سد کننده معبر است ، يا صاحبان وسائل نقليه که تصادف کرده اند ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چنانچه صاحبان وسائل نقليه جاهل به بودن مصالح در آن محل باشند ، ضمان به
عهده سد کننده معبر است .
واگر عالم باشند به عهده صاحبان وسائل نقليه است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 263 /
سوال 222 :
اگر داخل زمينى که داراى ديوارکشى است وجزو معابر عمومى نيست ، چاهى
حفر کنند وشب يا روز کسى در آن بيفتد وبميرد ، ضمان ديه او به عهده کيست وآيا
زمين بدون ديوارى که معبر نيست نيز همين حکم را دارد ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
چنانچه زمين ملک خودش است ضامن نيست .
واگر ملک غير است يا راه عبور مسلمانان است ضامن ديه وخسارات مىباشد اگر
عابر جاهل به حال باشد .
واگر عالم باشد کسى ضامن نيست .
اين فتوى مضون چند روايت است که در ( وسائل باب 3 من ابواب موجبات الضمان
کتاب ديات ) ذکر شده است فقهاء هم بر طبق آن ها فتوى داده اند .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 264 /
سوال 223 :
اگر بدون پرداخت سرقفلى مغازه اى را اجاره کنند وپس از مدتى که محل
معمور شده از مستأجر بخواهد مغازه را تخليه کند واو به دليل عمران منطقه
درخواست مبلغى کند ، مالک نيز به اين دليل که اگر امتناع کند مستأجر تخليه
نمىکند يا از راه شکايت مبلغ بيشترى مى گيرد ، مبلغى به مستأجر مىدهد ، آيا
مستأجر ضامن وجه دريافتى است يا نه ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
در صورتى که مستأجر سرقفلى به مالک نداده باشد .
اگر در اثناء مدتى که در اجاره او است مطالبه مبلغى بکند براى تخليه ، وبه هر طريق
آن مبلغ را بگيرد حلال است وضامن نيست .
واگر بعد از تمام شدن مدت اجاره باشد .
چنانچه شخص ثالثى از او تقاضا کند که محل را تخليه کند ، تا او اجاره کند -
مستأجر ، از او مبلغى بگيرد حلال وضامن نيست .
وچنانچه مالک از او بخواهد که تخليه کند - مستأجر حق مطالبه مبلغى را ندارد .
واگر با شکايت آن مبلغ را بگيرد ، بدون رضايت مالک ضامن است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 265 /
سوال 224 :
اگر توسط يکى از شرکاء به شرکتى که بيمه شده خسارتى وارد شود ومبلغى که
اداره بيمه در جهت جبران خسارت پرداخت مىکند همه خسارت را جبران نکند ،
آيا ضمان بقيه خسارت به عهده شريک مقصر است يا نه ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
بلى ضمان بقيه به عهده خسارت وارد کننده است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 266 /
سوال 225 :
اگر شريکى به مسئوليت خود بر خلاف مقررات شرکت معاملات سودآورى
انجام دهد وشرکاى ديگر به همين جهت خلاف وى را امضا کنند ، آن شريک پس از
آن معامله ديگرى انجام دهد وزيان کند ، آيا ضامن زيان وارده بوده يا امضاى
گذشته حاکى از رضايت آينده نيز هست ؟
جواب :
) باسمه جلت اسمائه (
امضا گذشته در صورتى که ، فقط امضا آن معامله باشد ، چطور ممکن است حاکى از
رضايت آينده بشود .
خير ضمان زيان وارده به عهده خود او است .
( هامش : تاريخ جواب استفتاء : 27 صفر 1419 )
/ صفحة 267 /