پيشگفتار
أثنى على الله احسن الثناء، و احمده فى السّراء و الضّراء، و الصلاة و السلام على رسوله خير الورى، محمّد(صلى الله عليه وآله) و آله افضل الاوصياء، و لعنة الله على اعدائهم اجمعين، من الآن الى قيام الدين.
ضرورت دانستن و فراگيرى، و سپس عمل به احکام شرعى و فروعات فقهى، که هر روزه در تمام زواياى زندگى با آن سر و کار داريم، امرى روشن و بديهى است; امّا متأسّفانه اين «ضرورت» در بسيارى از موارد گويا «باور» نشده است و طبيعتاً هنگامى که انسان «نياز» خود را «باور» نکند، براى تحصيل آن اقدامى نمى کند، همان گونه که اگر شخص بيمار، بيمارى خود را باور نکند به سراغ درمان آن نمى رود، و از اين رهگذر چه بسا متحمّل ضررهاى جسمى و روحى و مادّى و معنوى فراوانى مى گردد; بلکه گاهى تمام هستى خود را از دست مى دهد و تسليم مرگ مى گردد.
ناآگاهى از احکام و مسائل شرعى، گاهى باعث از بين رفتن يک عمر طاعت و عبادت انسان مى گردد، و برخى از اوقات موجب به زحمت افتادن و تلخ شدن زندگى خودِ شخص و ديگران مى گردد، و در پاره اى از موارد بنيان خانواده اى را متلاشى مى کند! به گونه اى که هيچ راهى جز جدايى زن و شوهر براى آن ديده نمى شود; در حالى که اگر قبلاً از حکم شرعى آن اطّلاع داشتند، به چنين سرنوشتى دچار نمى گشتند.
همان گونه که بسيارى بر اثر ناآگاهى از اين احکام نورانى اسلام به راحتى به حرام مى افتند و گوشت و پوست خود و ديگر اعضاى خانواده را آلوده به آن مى کنند و به همين جهت از بسيارى از برکات معنوى محروم مى گردند. در حالى که با دانستن يک مسأله شرعى مى توان از محيط ظلمانى حرام به حريم نورانى حلال منتقل شد.
چه کسانى مقصّرند؟
راستى چه کسانى مقصّرند؟ چرا در يک جامعه اسلامى بايد چنين حوادث تلخى رخ دهد؟ چگونه مى توان پذيرفت که برخى از مردم با ساده ترين مسائل شرعى خود آشنا نباشند؟
بايد اعتراف کرد که ما طلاّب و روحانيّون، که وظيفه خطير و بسيار با ارزش تبيين احکام الهى را داريم، شايد در اين جهت بى تقصير نباشيم و امکان دارد در بعضى موارد اين وظيفه مهم را به فراموشى سپرده باشيم! و متأسّفانه عدّه اى، هرچند کم، اين عبادت بزرگ را دون شأن خود مى دانند! و اين راستى عجيب است.
البتّه گروهى از مکلّفين نيز در اين راستا بى تقصير نيستند و کوتاهى آنها نيز قابل انکار نيست; ولى همان گونه که گذشت، کوتاهى مردم غالباً به اين مطلب برمى گردد که احساس نياز نمى کنند.
ارزش فوق العاده تعليم و تعلّم احکام شرعى
براى روشن شدن ارزش اين کار مهم و سرنوشت ساز (فراگيرى احکام و مسائل شرعى) و اجر و قرب فراوانى که براى بيان کننده اين احکام نورانى و مسائل شرعى و شنونده آن وجود دارد، کافى است در روايتى که از وجود مقدّس حضرت صدّيقه کبرى، فاطمه زهرا(عليها السلام) به ما رسيده است، توجّه و دقّت لازم را بنماييم:
امام حسن عسکرى(عليه السلام) روايت فوق را چنين نقل مى فرمايد: «زنى به خدمت صدّيقه کبرى، حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) مشرّف شد و عرض کرد: مادر ضعيف و ناتوانى دارم که در مورد نماز مشکلى برايش پيش آمده است، مرا خدمت شما فرستاده تا مشکل او را حل فرماييد و سوالش را پاسخ دهيد (سپس مسأله را مطرح کرد و در روايت، شرح مسأله نيامده است) حضرت فاطمه(عليها السلام) پاسخ سوالش را بيان فرمود. آن زن سوال ديگرى مطرح کرد، حضرت نيز پاسخ داد. براى بار سوّم سوال کننده مسأله سوّمى مطرح نمود، حضرت صدّيقه(عليها السلام) نيز با صبر و حوصله پاسخ فرمود. اين سوالها و جوابها تا ده بار تکرار شد سپس زن سائل، که از تکرار سوال خود شرمنده و خجل گشته بود، عرض کرد: اى فرزند رسول خدا، اى حبيبه پيامبر(صلى الله عليه وآله)شما را به زحمت انداختم، حضرت فرمودند: (نه! باز هم) بيا و هر مشکلى که برايت پيش آمد بپرس (سپس به بيان ارزش تبيين مسائل شرعى و احکام مورد نياز مردم پرداخت و فرمود:) اگر از کارگرى بخواهند که يک بار سنگين را به پشت بامى ببرد و براى اين کار به او صدهزار دينار(1) بدهند، آيا اين کار براى او سنگين و سخت است؟ آن زن گفت: نه (اين کار با اين مزد بسيار زياد کار مشکلى نيست!) حضرت صدّيقه(عليها السلام)فرمودند: براى هر سوالى که تو مى پرسى و من جواب مى دهم بيش از آنچه در زمين و آسمان گنجايش جواهرات و لؤلؤ و مرجان دارد اجر مى برم، پس سزاوار است که (چنين کارى با چنان اجرى) بر من سنگين نباشد! (سپس فرمودند:) از پدرم حضرت رسول اکرم(صلى الله عليه وآله) شنيدم که فرموند: علما و دانشمندان شيعيان ما هنگامى که در روز قيامت محشور مى شوند به مقدار علم و دانشى که داشته اند و تلاش و کوششى که در راه ارشاد و هدايت بندگان خداوند کرده اند به آنها از بهترين نعمتها و خلعتها داده مى شود; به گونه اى که به يک عالِم هزارهزار لباس از نور! داده مى شود...(1)
1. هر دينار يک مثقال شرعى طلاست و هر مثقال شرعى 43 مثقال معمولى است; بنابراين يک صد هزار دينار شرعى معادل هفتاد و پنج هزار مثقال طلاى معمولى مى شود که اگر هر مثقال طلا بيست هزار تومان باشد، قيمت طلاى فوق به پول امروز 000/000/500/1 تومان مى شود!.
2. بحارالانوار، جلد 2، صفحه 3، حديث3.
کتاب حاضر
به دنبال انتشار جلد اوّل کتاب «مجموعه استفتائات جديد» و استقبال شايسته شما خوانندگان محترم و تقاضاى مکرّر بسيارى از عزيزان خواننده، مبنى بر انتشار جلد دوّم اين کتاب، از ميان نامه هاى فراوان و بسيار زيادى که از «داخل» و «خارج» کشور به ما مى رسيد هزار و هشتصد سوال تازه و نو انتخاب شد، و مرجع عاليقدر تمام سوال و جوابهاى آن را با صبر و حوصله مورد مطالعه و بررسى مکرّر قرار دادند، قسمت مهمّى از اين کار در تابستان امسال(1378) در کنار بارگاه هشتمين امام شيعيان جهان، حضرت علىّ بن موسى الرّضا(عليه السلام) انجام شد، و به صورت کنونى در اختيار شما عزيزان قرار گرفت. اميد است که اين کتاب راهگشاى مشکلات بسيارى از مؤمنين و مؤمنات، به ويژه فضلا و دانشمندان، و ذخيره اى براى عالم قيامت ما باشد، و مورد قبول خداوند متعال و نماينده اش، حضرت ولىّ عصر، عجّل اللّه تعالى فرجه الشّريف، قرار گيرد.
تقاضا از خوانندگان
همان طور که در جلد اوّل اين کتاب اشاره شد هر روز، نامه هاى فراوانى از داخل و خارج از کشور به دست ما مى رسد که يک جلسه استفتا در روز پاسخگوى آن نيست، به همين جهت روزانه دو جلسه برگزار مى شود و مرجع عاليقدر حضرت آية اللّه العظمى مکارم شيرازى(مدّظلّه) در هر دو جلسه حضور دارند، و به آنها پاسخ مى دهند و در صورت لزوم تحت مطالعه قرار خواهند داد; ولى باز هم جوابگوى سيل عظيم نامه هاى شما خوانندگان گرامى نيست، که برخى از اوقات اين امر باعث تأخير زياد در پاسخ نامه هاى شما مى شود. براى تسهيل در پاسخگويى به استفتائات و استفاده بهتر از وقت آن مرجع عاليقدر در اين دو جلسه روزانه، از خوانندگان عزيز خواهشمنديم نکات زير را در نامه هاى ارسالى حتماً مراعات فرمايند:
1ـ لطفاً سوالات دينى خود را با خطّى خوش و خوانا بنويسيد; چون گاهى قسمتى از وقت جلسه صرف خواندن نامه هاى بدخط و ناخوانا مى شود.
2ـ قبل از طرح سوالات و ارسال آن، حتماً به رساله توضيح المسائل و استفتائات جديد جلد اوّل و دوّم مراجعه کنيد، تنها سوالاتى را که در اين کتابها نيافتيد براى ما ارسال کنيد.
3ـ لطفاً در هر نامه بيش از پنج سوال مرقوم نفرماييد، تا نوبتها طولانى نشود و به سوالات ديگر عزيزان نيز زودتر پاسخ داده شود.
4ـ در مسائل اختلافى که سوال مربوط به دو نفر يا بيشتر مى شود سوال با امضاى طرفين دعوا طرح شود، تا جواب روشنترى داده شود.
5ـ سعى شود در نامه ها از مسائل کلّى سوال شود و از سوال در مورد اشخاص پرهيز شود.
در پايان از تمام عزيزانى که به شکلى در پديد آمدن اين اثر با ارزش سهيم بوده اند، مخصوصاً اعضاى محترم شوراى استفتاى مرجع عاليقدر حضرت آية اللّه العظمى مکارم شيرازى(مدّظلّه) و ساير عزيزانى که در مراحل ديگر، تنظيم، تصحيح و نشر همکارى نموده اند تشکّر و سپاسگزارى مى نمايم و برايشان آرزوى موفقيّت و بهروزى دارم.
پيشاپيش از خوانندگان گرامى که با دقّت اين کتاب را مورد مطالعه قرار مى دهند و پيشنهادات خود را براى ما ارسال مى دارند نيز تشکّر مى کنم.
خداوندا، به ما توفيق تفقّه در دين و آيين خود را عنايت فرما!
پروردگارا، به ما توفيق درک و شناخت احکام نورانى اسلام، و سپس عمل بر طبق آن را عنايت کن، تا مشمول آن دسته از کسانى باشيم که در روايت حضرت صدّيقه طاهره(عليها السلام) به آن اشاره شد.
رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنّا اِنَّکَ اَنْتَ السَّميعُ الْعَليمُ
قم حوزه علميّه
ابوالقاسم عليان نژادى
آبان 1378 هـ ش مطابق با بيست و پنجم رجب 1420 هـ ق
سالروز شهادت حضرت موسى بن جعفر(عليه السلام)