فضيلت نماز جماعت
سوال 262 :
روزى رسول اکرم(صلى الله عليه وآله) نماز صبح را با جماعت خواند ولى على(عليه السلام) را در مسجد نديد. از فاطمه(عليها السلام) علّت را جويا شد، آن حضرت عرض کرد: «على ديشب تا سپيده صبح مناجات داشت، خستگى ناشى از سنگينى عبادت شبانه باعث شد که نماز صبح را در خانه بخواند». حضرت فرمودند: «به على بگو که مناجات شب را کوتاه کند، و قدرى استراحت نمايد، تا نماز جماعت صبح را از دست ندهد».
الف) آيا حديث فوق از نظر سند و دلالت مورد قبول شماست؟
جواب :
روايت مزبور از نظر سند قابل گفتگوست; ولى به هر حال کم کردن مناجات شب براى شرکت در نماز جماعت صبح اولويّت دارد.
ب) شيعه معتقد است که امامان(عليهم السلام) حتّى قبل از امامت دچار گناه و معصيت، و حتى ترک اولى، نمى شدند. اگر مطلب فوق را بپذيريم بايد قبول کنيم که امام على(عليه السلام)در آن مورد دچار اشتباه شده است; زيرا فضيلت نماز جماعت را رها کرده، و به مناجات شبانه روى آورده است! شما چه مى فرماييد؟
جواب :
ترک نماز جماعت گناه نيست، و منافات با مقام عصمت ندارد; بلکه نوعى ترک اولى است و اگر جنبه تعليم به ديگران داشته باشد، ترک اولى هم محسوب نمى شود.
جواب :
حديث فوق به گونه اى است که شخصيّت حضرت على(عليه السلام) را پايين آورده، و در مقابل عظمت نماز جماعت را بالا برده است، نظر شما چيست؟
جواب :
همانطور که گفتيم ممکن است هدف، آموزش اين حکم شرعى براى عامّه مردم باشد. در اين صورت مقام آن حضرت پايين نمى آيد. فراموش نکنيد روايت از نظر سند هم محلّ بحث است.
سوال 263 :
در قطعه زمينى که در نزديکى مسجد قرار دارد، نماز جماعت برقرار است. آيا اقامه نماز به جماعت در آن مکان اولويّت دارد، يا به صورت فرادى و در مسجد افضل است؟
جواب :
جماعت ترجيح دارد.
شرايط امام جماعت
سوال 264 :
امام جماعت ما کمرش خميده است، امّا اين خميدگى به حدّ رکوع نمى رسد، و براى رکوع مقدار بيشترى خم مى شود که صدق رکوع مى کند، آيا اقتدا به چنين امامى صحيح است؟
جواب :
اشکال ندارد.
سوال 265 :
عدالت يکى از شرايط امام جماعت است که در تعريف عدالت مى فرمايند: «گناه کبيره نکند، و اصرار بر صغيره نداشته باشد» اگر کسى مدّتى امام جماعتى را مى شناسد و مى داند که او شخصى بزرگوار است و از لحاظ عقيده و سائر مسائل، انحرافى در او وجود ندارد; ولى يکى دو مورد از او غيبتى سر زده است. اين کار باعث سقوط عدالت او مى شود؟
جواب :
بايد اين موارد استثنايى را توجيه کرد; شايد او معتقد بوده که در موارد فوق، فردِ غيبت شده جايز الغيبة بوده; هر چند در اعتقاد خود خطا کرده باشد.
سوال 266 :
آيا کسى که پشت سر امام جماعتى غيبت کرده، مى تواند به آن امام اقتدا کند؟
جواب :
در صورتى که امام جماعت را عادل مى داند اقتدا به او اشکالى ندارد; ولى در هر حال بايد از گناه خود توبه کند، و اگر مشکل خاصّى ايجاد نمى شود از او حلاليّت بطلبد.
اقتدا به غير روحانى
سوال 267 :
در صورتى که با حضور روحانى به امام جماعت غير روحانى اقتدا شود، حکم نماز مأمومين از لحاظ صحّت و بطلان چيست؟
جواب :
اشکال دارد.
سوال 268 :
در صورتى که طلبه اى بتواند به صورت غير مرتّب و نامنظّم نماز جماعت را در مسجدى اقامه کند، و براى فردى غير معمّم امکان اقامه جماعت به صورت منظّم وجود داشته باشد، وظيفه مأمومين اقتدا به کدام يک است؟
جواب :
در اين گونه موارد هرگاه روحانى حضور پيدا کند، او اقامه جماعت مى کند، و هرگاه او حضور پيدا نکند، فرد غير روحانى اقامه جماعت مى کند.
سوال 269 :
در مساجدى که در طول سال به فرد غير روحانى اقتدا مى شود، در زمانهاى خاصّ تبليغ، مانند ايّام ماه مبارک رمضان که روحانيّون محترم براى تبليغ اعزام مى گردند، اولويّت اقامه جماعت با کدام است؟
سوال 270 :
در صورتى که در مساجد ديگرى، دور يا نزديک، به وسيله روحانيّون جماعت اقامه گردد، وظيفه اصحاب مسجدى که امام جماعت غير روحانى دارند چيست؟ اقامه جماعت در همين مسجد با فرد غير روحانى، يا تعطيل جماعت در اين مسجد و اقامه جماعت با فرد روحانى در مسجد ديگر؟
جواب :
اگر مسجدى در آن نزديکى نيست، و دسترسى به امام جماعت روحانى نباشد، امامت غير روحانى که واجد شرايط باشد مانعى ندارد.
سوال 271 :
آيا يک طلبه مى تواند در مواقعى که امام جماعت نيامده، نماز جماعت را بر پا کند؟
جواب :
مى تواند امامت کند تا نماز جماعت تعطيل نشود.
احکام جماعت
سوال 272 :
در بعضى از مساجد اعتکاف در طبقه بالا برگزار مى گردد. قرار گرفتن مردان معتکف به هنگام نماز جماعت در طبقه بالا، در حالى که زنان در طبقه زيرين آن مکان واقع شده اند، چه حکمى دارد؟
جواب :
در صورتى که بين آنها حجابى باشد، مانعى ندارد.
سوال 273 :
در مسجد جامع شهر ما بين قسمت نماز خواهران (طبقه بالا) و قسمت برادران (طبقه پايين) ديوارى به ارتفاع حدود هفتاد و عرض چهل سانتى متر حائل است. آيا اين مقدار مانع اتّصال صفوف خواهران و برادران مى شود؟
جواب :
چنانچه خواهران هنگام ايستادن مقدارى از صفوف جماعت را مشاهده کنند، و هر دو محل يکى حساب شود، مانعى ندارد.
سوال 274 :
اگر امام نماز استيجارى بخواند، آيا مأمومين مى توانند به او اقتدا کنند؟
جواب :
در صورتى که نماز استيجارى از کسى باشد که به طور قطع نماز از او فوت شده، امامت چنين کسى اشکالى ندارد.
سوال 275 :
اگر مرجع تقليد امام جماعت و نمازگزار مختلف باشد، و در بعضى از مسائل نماز، مراجع آنها با هم اختلاف نظر داشته باشند، وظيفه مأموم چيست؟
جواب :
در صورتى که نداند نماز امام طبق فتواى مرجع او باطل است، مى تواند به او اقتدا کند.
سوال 276 :
وظيفه طلاّب در مورد مساجدى که فاقد امام جماعت است، و احياناً امکاناتى براى پرداخت حق الزحمه ندارند، چيست؟
جواب :
سزاوار است طلاّب در اين گونه موارد اقامه جماعت کنند.
سوال 277 :
طبق معمول مراسم ترحيم در مساجد برگزار مى گردد، که بعضاً در روز جمعه واقع مى شود; مسجد تا مصلاّى شهر حدّاقل يک کيلومتر فاصله دارد. با توجّه به تحقيقاتى که از حاضرين شده، کسى قصد شرکت در نماز جمعه ندارد، همان گونه که قصد تحقير نماز جمعه هم در کار نيست. آيا مى شود اوّل وقت نماز را به جماعت خواند؟
جواب :
خواندن نماز جماعت در شرايط مزبور اشکالى ندارد; ولى بهتر است براى احترام نماز جمعه، جماعت را در وقت نماز جمعه ترک کنند.
سوال 278 :
لطفاً به سوالات زير پاسخ دهيد:
1ـ اگر امام جماعتى به عنوان اعتراض نماز جماعت را ترک کند، و با مراجعه مکرّر هيأت أمنا و مؤمنين، حاضر نشود به مسجد بيايد، و مسجد، خصوصاً در ايّام تبليغى محرّم و صفر، تعطيل گردد. آيا هيأت امنا مى توانند از امام جماعت ديگرى، که جامع الشرايط باشد، جهت اقامه نماز جماعت در مسجد دعوت کنند؟
2ـ اگر امام جماعت قبلى بگويد: «راضى نيستم کسى در اين مسجد نماز جماعت بخواند.» آيا اين سخن مسموع است؟
3ـ آيا امام جماعت مى تواند از هيأت امناى مسجد حقوق ماهانه مطالبه کند؟
جواب :
هرگاه امام جماعتى به هر دليلى مسجد را ترک کند، و حاضر به اقامه جماعت در آن نگردد، رضايت او براى اقامه جماعت توسّط امام جماعت ديگر ـ که جامع الشرايط باشد ـ شرط نيست. و امام جماعت نمى تواند براى نماز جماعت مطالبه وجه کند، ولى سزاوار است مؤمنين او را تأمين کنند. و در هر حال، شايسته است اختلافات را به طور مسالمت آميز حل کنيد.
سوال 279 :
چندى است که مکبّر نماز جماعت مسجد روستايمان، تکبيرات نماز را به وسيله بلندگو مى گويد. شخصى به عدّه قليلى از مأمومين القا کرده که نماز جماعتى که تکبير آن با بلندگو گفته شود باطل، و قضاى آن واجب است! بدين جهت، آن عدّه قليل همزمان با نماز جماعت، نماز خود را به صورت فُرادى مى خوانند. در حالى که زمانى که نماز جماعت با بلند گو برگزار مى گردد، به تعداد مأمومين افزوده شده، و در استفاده از بلندگو انگيزه اى جز تبليغ در امر نماز و تشويق سايرين نمى باشد. لطفاً نظر خود رادر رابطه با امور زير مرقوم فرماييد:
1ـ جماعتى که تکبيراتش با بلندگو گفته شود چه حکمى دارد؟
2ـ نماز کسانى که نماز خود را همزمان با جماعت به صورت فرادى مى خوانند چگونه است؟
3ـ شخصى که با القاى نظريّه مذکور باعث تفرقه و جدايى در جماعت شده، چه حکمى دارد؟
جواب :
1ـ در صورتى که تکبير را بلند بگويند هيچ گونه ضررى به نماز جماعت نمى رساند، ولى بايد صداى بلندگو طورى تنظيم شود که مزاحمتى براى مردم ايجاد نشود. مخصوصاً در نماز صبح اوّل وقت; و در هر حال اگر گوينده تکبير از اين دستور تخلّف کند، لطمه اى به جماعت نمى زند.
2ـ کسانى که به هنگام اقامه جماعت نماز فرادى مى خوانند اگر نماز آنها اهانت به جماعت، يا هتک امام جماعت باشد نمازشان اشکال دارد.
3ـ افراد نبايد بدون اطّلاع از مسأله پيش خود اظهار نظرى کنند که باعث تفرقه بين مؤمنين گردد.
سوال 280 :
برخى از جلسات قرائت قرآن، که به طور هفتگى و مستمر در منازل تشکيل مى شود، قبل از مغرب شروع و ساعتى پس از مغرب خاتمه پيدا مى کند. روحانى محل از اعضاى آن جلسات خواسته که جهت حفظ احترام مسجد، و به منظور اين که روش مذکور فراگير نشود، وقت جلسه را طورى قرار دهند که قبل از مغرب تمام، يا پس از پايان نماز جماعت آغاز شود. امّا آنها نپذيرفته اند و مى گويند: «ما نماز جماعت را، توسّط يکى از اعضا، در محلّ تشکيل جلسه برقرار مى کنيم.» به نظر حضرت عالى حق با کيست؟
جواب :
سزاوار نيست جلسات قرائت قرآن مزاحم نماز اوّل وقت شود; ولى اگر هنگام اذان جلسه را موقّتاً تعطيل کنند، و نماز جماعت را بر پا دارند، و بعد از نماز جلسه را ادامه دهند، مانعى ندارد. و اگر مراعات جماعت مسجد نيز بشود، بهتر است.
سوال 281 :
واقف خواهان اعلميّت و اهل محل بودن پيش نماز مى باشد، ولى هم اکنون پيش نماز امام جمعه محترم شهر است، که اهل اين شهر نمى باشد. اقامه نماز به امامت فرد مذکور چه حکمى دارد؟
جواب :
نظر واقف نسبت به تعيين امام جماعت شرط نيست.
سوال 282 :
امام جماعت محلّ در يکى از سخنرانيهاى خود فرمود: «انسان مى تواند اعمال مستحبّى هر روز خود را، به يکى از امامان معصوم(عليهم السلام) اهدا کند تا مورد استجابت واقع گردد.» نظر جنابعالى در اين مورد چيست؟
جواب :
اهداى اعمال مستحبّى به معصومين(عليهم السلام) اشکالى ندارد، بلکه مستحبّ است; ولى اگر عمل اشکالى داشته باشد، با اين کار برطرف نمى گردد.