نماز جماعت (آیت الله سید علی محمد دستغیب)

نماز جماعت‌

مسأله 1401 :

مستحب است نمازهاى واجب خصوصاً نمازهاى يوميّه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشا، خصوصاً براى همسايه مسجد و کسى که صداى اذان مسجد را مى‌شنود بيشتر سفارش شده است.

مسأله 1402 :

در روايتى وارد شده است که اگر يک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتى ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بيشتر شوند، ثواب نمازشان بيشتر مى‌شود تا به ده نفر برسند و عدّه آنان که از ده گذشت، اگر تمام آسمان‌ها کاغذ و درياها مرکّب و درختها قلم و جنّ و انس و ملائکه نويسنده شوند، نمى‌توانند ثواب يک رکعت آن را بنويسند.

مسأله 1403 :

حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى اعتنايى و سبک شمردن جايز نيست و سزاوار نيست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

مسأله 1404 :

مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اوّل وقت که فرادى يعنى تنها خوانده شود بهتر است. و نيز نماز جماعتى را که مختصر بخوانند از نماز فرادى که آن را طول بدهند بهتر مى‌باشد.

مسأله 1405 :

وقتى که جماعت برپا مى‌شود، مستحب است کسى که نمازش را فرادى خوانده دوباره با جماعت بخواند. و اگر بعد بفهمد که نماز اوّلش باطل بوده، نماز دوم او کافى است.

مسأله 1406 :

اگر امام يا مأموم بخواهد نمازى را که به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند در صورتى که جماعت دوم و اشخاص آن غير از اوّل باشد جائز بلکه مستحب مى‌باشد.

مسأله 1407 :

کسى که در نماز وسواس دارد و وسواس او اسباب اشکال نماز مى‌شود و فقط در صورتى که نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت مى‌شود، بايد نماز را با جماعت بخواند.

مسأله 1408 :

اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند، در صورتى که ترک آن موجب اذيت و ناراحتى آنها شود بر فرزند واجب است نماز را به جماعت بخواند.

مسأله 1409 :

نمازهاى مستحبّى را نمى‌شود به جماعت خواند، ولى خواندن نماز عيد فطر و قربان در زمان غيبت امام‌(ع) به جماعت مستحب است، همچنين خواندن نماز استسقاء که براى آمدن باران مى‌خوانند، و جماعت در نماز عيد غدير به قصد رجاء مانع ندارد.

مسأله 1410 :

موقعى که امام جماعت نماز يوميّه مى‌خواند، هر کدام از نمازهاى يوميّه را مى‌شود به او اقتدا کرد ولى اگر نماز يوميّه‌اش را احتياطاً دوباره مى‌خواند فقط در صورتى که مأموم نيز نماز احتياطى بخواند مى‌تواند به او اقتدا کند.

مسأله 1411 :

اگر امام جماعت قضاى نماز يوميّه خود را مى‌خواند مى‌شود به او اقتدا کرد؛ ولى اگر نمازش را احتياطاً قضا مى‌کند، يا قضاى احتياطى نماز کس ديگر را مى‌خواند، اگرچه براى آن پول نگرفته باشد، اقتداى به او اشکال دارد ولى اگر انسان بداند که از آن‌کس که براى او قضا مى‌خواند، نماز فوت شده در اين صورت اقتداى به او اشکال ندارد.

مسأله 1412 :

اگر انسان نداند نمازى را که امام مى‌خواند نماز واجب يوميّه است يا نماز مستحب، نمى‌تواند به او اقتدا کند.

شرايط نماز جماعت‌

مسأله 1413 :

اگر امام در محراب باشد و کسى پشت سر او اقتدا نکرده باشد کسانى که دو طرف محراب ايستاده‌اند و بواسطه ديوار محراب، امام را نمى‌بينند نمى‌توانند اقتدا کنند، بلى اگر کسى پشت سر امام اقتدا کرده باشد، اقتدا کردن کسانى که دو طرف او ايستاده‌اند و بواسطه ديوار محراب امام را نمى‌بينند اشکال ندارد در صورتى که اتصال برقرار باشد، و همچنين صحيح است اتّصال در محرابهاى امروزى که حائل بين امام و مأموم نيستند.

مسأله 1414 :

اگر بواسطه درازى صف اوّل، کسانى که دو طرف صف ايستاده‌اند، امام را نبينند مى‌توانند اقتدا کنند. و نيز اگر بواسطه درازى يکى از صفهاى ديگر، کسانى که دو طرف آن ايستاده‌اند صف جلوى خود را نبينند مى‌توانند اقتدا نمايند.

مسأله 1415 :

اگر صفهاى جماعت تا درب مسجد برسد، کسى که مقابل درب، پشت صف ايستاده نمازش صحيح است و نيز نماز کسانى که با ديدن او اقتدا مى‌کنند صحيح است خواه پشت سر او يا دو طرف او ايستاده باشند.

مسأله 1416 :

کسى که پشت ستون ايستاده، اگر از طرف راست يا چپ بواسطه مأموم ديگر به امام متّصل باشد، کافى است.

مسأله 1417 :

جاى ايستادن امام بايد از جاى مأموم بلندتر نباشد ولى اگر مکان امام مقدار خيلى کمى بلندتر باشد مثل يک وجب و کمتر اشکال ندارد و نيز اگر زمين سراشيب باشد و امام در طرفى که بلندتر است بايستد، در صورتى که سراشيبى آن زياد نباشد و طورى باشد که به آن زمين مسطّح بگويند، مانعى ندارد.

مسأله 1418 :

اگر جاى مأموم بلندتر از جاى امام باشد و سائر شرائط و لوازم اقتدا رعايت شود، مثل آن که امام در صحن مسجد و عده‌اى از مأمومين در بالکن و طبقه دوم و طبقه سوم و پشت بام با رعايت تمام شرائط اقتداء کنند، اشکال ندارد، ولى اگر مثل ساختمانهاى چند طبقه اين زمان باشد، جماعت در صورتى صحيح است که يک اجتماع حساب شود.

مسأله 1419 :

اگر بداند نماز يک صف از صفهاى جلو باطل است، در صفهاى بعد نمى‌تواند اقتدا کند، ولى اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه، مى‌تواند اقتدا نمايد.

مسأله 1420 :

اگر بين کسانى که در يک صف ايستاده‌اند بچّه‌هاى مميّز يعنى بچّه‌هايى که خوب و بد را مى‌فهمند فاصله شوند، چنانچه بدانند نماز آنها صحيح است مى‌توانند اقتدا کنند و همچنين اگر ندانند نماز آنها باطل است.

مسأله 1421 :

بعد از تکبير امام اگر صف جلو آماده نماز و تکبير گفتن آنان نزديک باشد کسى که در صف بعد ايستاده، مى‌تواند تکبير بگويد ولى احتياط مستحب آن است که صبر کند تا تکبير صف جلو تمام شود.

مسأله 1422 :

اگر بين کسانى که در يک صف ايستاده‌اند يک نفر که نمازش باطل است فاصله شود، بقيه مى‌توانند اقتدا کنند. امّا اگر چند نفر که نمازشان باطل است فاصله شوند يا از جهت ديگر فاصله زيادى باشد و از طرف ديگر اتّصال نداشته باشند نمى‌توانند اقتدا کنند.

مسأله 1423 :

هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد، اگرچه خود امام ملتفت نباشد، نمى‌تواند به او اقتدا کند.

مسأله 1424 :

اگر اختلاف فتواى مرجع تقليد امام با مرجع تقليد مأموم در احکامى از نماز باشد که به نحو وجوب و استحباب است مثل جلسه استراحت يا تسبيحات اربعه، اقتدا کردن جايز است.

مسأله 1425 :

اگر اختلاف فتوى مرجع تقليد امام و مأموم در قرائت رکعت اوّل و دوم باشد به نحوى که مثلاً مرجع تقليد امام قرائت سوره را واجب نمى‌داند و مأموم مى‌داند که امام سوره را نمى‌خواند در اين صورت اقتدا خلاف احتياط است، امّا اگر نداند و در حال قيام متوجّه شود بايد سوره را خودش بخواند و نماز را فرادى ادامه دهد. و اگر بعد از نماز متوجه شود نمازش صحيح است و نياز به اعاده ندارد.

مسأله 1426 :

اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده يا کافر بوده، يا به جهتى نمازش باطل بوده مثلاً بى‌وضو نماز خوانده، در صورتى که مأموم يکى از کارهايى را که انجام آنها و لو سهواً نماز را باطل مى‌کند مثل زياد کردن رکن انجام نداده باشد نمازش صحيح است. و همچنين اگر در بين نماز به يکى از اين امور اطلاع پيدا کرد نيت فرادى مى‌کند و بقيه نماز را مى‌خواند و نمازش صحيح است.

مسأله 1427 :

اگر در بين نماز شکّ کند که اقتدا کرده يا نه و بنايش بر جماعت بوده چنانچه در حالى باشد که وظيفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش مى‌دهد مى‌تواند نماز را به جماعت تمام کند و اگر مشغول کارى باشد که هم وظيفه امام و هم وظيفه مأموم است مثلاً در رکوع يا سجده باشد، بايد نماز را به نيّت فرادى تمام نمايد در صورتى که به حالت شکّ خود باقى بماند.

مسأله 1428 :

مستحب است که در بين نماز جماعت تا ناچار نشده نيت فرادى نکند، ولى اگر نيت فرادى کرد اشکالى ندارد بلکه اگر از ابتداى نماز هم قصد داشته باشد که در بين نماز نيت فرادى کند نماز جماعتش صحيح است.

مسأله 1429 :

اگر مأموم به واسطه عذرى بعد از حمد و سوره امام نيّت فرادى کند لازم نيست حمد و سوره را بخواند، ولى اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيّت فرادى نمايد، بايد مقدارى را که امام نخوانده بخواند.

مسأله 1430 :

اگر در بين نماز جماعت نيّت فرادى نمايد، نمى‌تواند دوباره نيّت جماعت کند ولى اگر مردّد شود که نيّت فرادى کند يا نه و بعد تصميم بگيرد نماز را با جماعت تمام کند، نمازش صحيح است.

مسأله 1431 :

اگر شکّ کند که نيّت فرادى کرده يا نه، بايد بنا بگذارد که نيّت فرادى نکرده است.

مسأله 1432 :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگرچه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش به طور جماعت صحيح است و يک رکعت حساب مى‌شود. امّا اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد نمازش به طور فرادى صحيح است و بايد آن را تمام نمايد.

مسأله 1433 :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و به مقدار رکوع خم شود و شکّ کند که به رکوع امام رسيده يا نه، نمازش صحيح است و فرادى مى‌شود، امّا اگر بعد از سر برداشتن از رکوع شک کند نمازش به جماعت صحيح است.

مسأله 1434 :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و پيش از آن که به اندازه رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد، مى‌تواند نيّت فرادى کند يا صبر کند تا امام براى رکعت بعد برخيزد و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند. ولى اگر برخاستن امام به قدرى طول بکشد که نگويند اين شخص نماز جماعت مى‌خواند، بايد نيّت فرادى نمايد.

مسأله 1435 :

اگر اوّل نماز يا بين حمد و سوره اقتدا کند و اتّفاقاً پيش از آن که به رکوع رود، امام سر از رکوع بردارد نماز او به طور جماعت صحيح است و بايد رکوع کند و خود را به امام برساند، و چنانچه عمداً رکوع را به تأخير بياندازد تا رکوع امام را درک نکند، نمازش فرادى مى‌شود.

مسأله 1436 :

اگر کسى بعد از سر برداشتن امام از رکوع رسيد مى‌تواند به امام اقتدا کند و تکبيرة الاحرام بگويد، امّا رکوع را بجا نياورد ولى در يک سجده يا هر دو سجده امام را متابعت نمايد و در رکعت بعد همراه امام برخيزد و به آنچه انجام داده اعتنا نکند و دوباره تکبيرة الاحرام را بگويد و اقتدا کند.

مسأله 1437 :

اگر موقعى برسد که امام مشغول خواندن تشهّد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيّت و گفتن تکبيرة الاحرام بنشيند و تشهّد را با امام بخواند ولى سلام را نگويد و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد و بدون آن که دوباره نيّت کند و تکبير بگويد، حمد و سوره را بخواند و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند، و همچنين است در غير تشهد از رکعت آخر.

مسأله 1438 :

مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد ولى مى‌تواند مساوى با امام بايستد اگرچه قد او بلندتر از امام باشد که در رکوع و سجود سرش جلوتر از امام باشد، ولى بهتر است که اگر مأمومين بيشتر از يک نفر هستند مساوى با امام نايستند امّا اگر مأموم يک نفر است افضل آن است که سمت راست امام بايستد.

مسأله 1439 :

در نماز جماعت بايد بين مأموم و امام پرده و مانند آن که پشت آن ديده نمى‌شود فاصله نباشد و همچنين است بين انسان و مأموم ديگرى که انسان بواسطه او به امام متّصل شده است، ولى اگر امام مرد و مأموم زن باشد چنانچه بين آن زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگرى که مرد است و زن بواسطه او به امام متّصل شده است پرده و مانند آن باشد اشکال ندارد.

مسأله 1440 :

اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و کسى که مأموم بواسطه او متّصل به امام است، پرده يا چيز ديگرى که پشت آن را نمى‌توان ديد فاصله شود، نمازش فرادى مى‌شود و صحيح است.

مسأله 1441 :

اگر بين جاى سجده مأموم و جاى ايستادن امام به قدر يک قدم فاصله باشد اشکال ندارد و نيز اگر بين انسان و مأمومى که جلوى او ايستاده و انسان به وسيله او به امام متّصل است به همين مقدار فاصله باشد نمازش اشکال ندارد، پس اگر بيشتر از اين مقدار فاصله باشد نماز فرادى مى‌شود و احتياط مستحب آن است که جاى سجده مأموم با جاى کسى که جلوى او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.

مسأله 1442 :

اگر مأموم بواسطه کسى که طرف راست يا چپ او اقتدا کرده به امام متّصل باشد و از جلو به امام متّصل نباشد، چنانچه به اندازه گشادى بين دو قدم فاصله نداشته باشند نمازش صحيح است.

مسأله 1443 :

اگر در نماز، بين مأموم و امام يا بين مأموم و کسى که مأموم بواسطه او به امام متّصل است بيشتر از يک قدم بزرگ فاصله پيدا شود نمازش فرادى مى‌شود و صحيح است.

مسأله 1444 :

اگر نماز همه کسانى که در صف جلو هستند تمام شود يا همه نيّت فرادى نمايند، اگر فاصله به اندازه يک قدم بزرگ نباشد نماز صف بعد به طور جماعت صحيح و اگر بيشتر از اين مقدار باشد فرادى مى‌شود و صحيح است، مگر اينکه افراد صف جلو فوراً براى نماز ديگرى به امام اقتدا کنند، که در اين صورت نماز صف عقب به جماعت صحيح است.

مسأله 1445 :

اگر در رکعت دوم اقتدا کند، قنوت و تشهّد را با امام مى‌خواند و احتياط آن است که موقع خواندن تشهّد به حالت تجافى بنشيند يعنى انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند کند و بايد بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند و اگر براى سوره وقت ندارد، حمد را تمام کند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند، يا نيّت فرادى کند و نمازش صحيح است، ولى اگر در سجده به امام برسد، بهتر است که احتياطاً نماز را دوباره بخواند.

مسأله 1446 :

اگر موقعى که امام در رکعت دوم نماز چهار رکعتى است اقتدا کند، بايد در رکعت دوم نمازش که رکعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد و چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يک مرتبه بگويد و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند.

مسأله 1447 :

اگر در رکعت سوم يا چهارم امام اقتدا کند، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براى سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام کند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند، امّا اگر بداند که اگر اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمى‌رسد، بايد صبر کند تا امام به رکوع رود، بعد اقتدا نمايد، هرچند بعيد نيست که اگر صبر نکرد و اقتدا نمود و رکوع امام را درک نکرد ولى به سجده اوّل امام رسيد نمازش صحيح باشد اگرچه در اين صورت احتياط آن است که نيت فرادى کند و نمازش را تمام کند.

مسأله 1448 :

کسى که مى‌داند اگر سوره را بخواند در رکوع به امام نمى‌رسد، بايد سوره را نخواند ولى اگر خواند نمازش به جماعت صحيح است، اگرچه احتياط اين است که نماز را فرادى تمام کند.

مسأله 1449 :

کسى که اطمينان دارد که اگر سوره را شروع کند يا تمام نمايد به رکوع امام مى‌رسد، احتياط واجب آن است که سوره را شروع کند يا اگر شروع کرده تمام نمايد.

مسأله 1450 :

کسى که يقين دارد، اگر سوره را بخواند به رکوع امام مى‌رسد، چنانچه سوره را بخواند و به رکوع نرسد نمازش صحيح است، امّا بايد در سجده خود را به امام برساند.

مسأله 1451 :

اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند که در کدام رکعت است مى‌تواند اقتدا کند، ولى بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و اگرچه بعد بفهمد که امام در رکعت اوّل يا دوم بوده، نمازش به جماعت صحيح است.

مسأله 1452 :

اگر به خيال اين که امام در رکعت اوّل يا دوم است حمد و سوره نخواند و بعد از رکوع بفهمد که در رکعت سوم يا چهارم بوده نمازش به جماعت صحيح است. ولى اگر پيش از رکوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در رکوع يا سجده اول خود را به امام برساند.

مسأله 1453 :

اگر به خيال اين که امام در رکعت سوم يا چهارم است حمد و سوره بخواند و پيش از رکوع يا بعد از آن بفهمد که در رکعت اوّل يا دوم بوده، نمازش صحيح است.

مسأله 1454 :

اگر موقعى‌که مشغول نماز مستحبى‌است جماعت برپا شود، چنانچه اطمينان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحب است نماز را رها کند و مشغول نماز جماعت شود. بلکه اگر اطمينان نداشته باشد که به رکعت اوّل برسد مستحب است به همين دستور رفتار نمايد.

مسأله 1455 :

اگر موقعى که مشغول نماز سه رکعتى‌يا چهار رکعتى‌است جماعت برپا شود، چنانچه به رکوع رکعت سوم نرفته مستحب است به نيّت نماز مستحبّى، نماز را دو رکعتى تمام کند و خود را به جماعت برساند، ولى اگر در رکوع رکعت سوم داخل شده و با تمام کردن آن نمى‌تواند خود را به جماعت برساند، مى‌تواند نماز واجب خود را بشکند و خود را به جماعت برساند.

مسأله 1456 :

اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام اوّل باشد، لازم نيست نيّت فرادى کند.

مسأله 1457 :

کسى که يک رکعت از امام عقب مانده وقتى امام تشهّد رکعت آخر را مى‌خواند، مى‌تواند برخيزد و نماز را تمام کند و يا به حال تجافى بنشيند يعنى انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر کند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.

شرايط امام جماعت‌

مسأله 1458 :

امام جماعت بايد شيعه دوازده امامى و عاقل و عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحيح بخواند و نيز اگر مأموم مرد است امام او هم بايد مرد باشد، و اقتدا کردن به بچّه مميّزى که خوب و بد را مى‌فهمد مطلقاً جايز است چه مأموم بالغ باشد يا غير بالغ، و همچنين امامت زن براى زنها مانعى ندارد.

مسأله 1459 :

عدالت يک حالت خداترسى باطنى است که انسان را از انجام گناه کبيره و تکرار گناه صغيره باز مى‌دارد و همين اندازه که با کسى معاشرت داشته باشيم و گناهى از او نبينيم نشانه وجود عدالت است و اين را «حسن ظاهر» که حاکى از ملکه باطن است مى‌گويند.

مسأله 1460 :

امامى را که عادل مى‌دانسته، اگر شکّ کند به عدالت خود باقى است يا نه، مى‌تواند به او اقتدا نمايد مگر اين‌که يقين به خلاف پيدا شود.

مسأله 1461 :

اگر امام جماعت مقلد کسى است که بايد نمازش را در موقعيّتى که هست شکسته بخواند، و مأموم مقلّد کسى است که در همان جا فتوى به اتمام داده (مانند بحث کثير السفر) اين دو نمى‌توانند به يکديگر اقتدا کنند.

مسأله 1462 :

کسى‌که ايستاده نماز مى‌خواند، نمى‌تواند به کسى‌که نشسته يا خوابيده نماز مى‌خواند اقتدا کند. و کسى‌که نشسته نماز مى‌خواند نمى‌تواند به کسى‌که خوابيده نماز مى‌خواند اقتدا نمايد.

مسأله 1463 :

کسى‌که نشسته نماز مى‌خواند، مى‌تواند به کسى‌که نشسته نماز مى‌خواند اقتدا کند و همچنين کسى‌که خوابيده است مى‌تواند به کسى‌که نشسته نماز مى‌خواند اقتدا کند.

مسأله 1464 :

اگر امام جماعت بواسطه عذرى با تيمّم يا با وضوى جبيره‌اى و يا با لباس نجس نماز بخواند، مى‌شود به او اقتدا کرد اگر چه مکروه مى‌باشد.

مسأله 1465 :

اگر امام مرضى دارد که نمى‌تواند از بيرون آمدن بول و غائط خوددارى کند مى‌توان به او اقتدا کرد و همچنين زنى که مستحاضه نيست مى‌تواند به زن مستحاضه اقتدا کند البته به شرطى که به وظائف خود عمل کرده باشد.

مسأله 1466 :

امامت کسى که مرض خوره يا پيسى دارد مکروه است، و همچنين امامت کسانى که مردم تمايل به امامت او ندارند و همچنين کسى که حدّ شرعى بر او اجرا شده هرچند توبه کرده و حکم به عدالت او شده باشد، و همچنين اقتدا کردن به کسى که حجامت مى‌کند و يا دبّاغى مى‌کند و يا سنگ قبر حکّ مى‌کند مکروه مى‌باشد.