قمار

قمار

سوال 471 :

با عنايت به اهميّت ورزش از ديدگاه اسلام، و توسعه اماکن و فضاهاى ورزشى و فرهنگى، و به منظور پيشگيرى از تهاجم و شبيخون دشمن، و با توجّه به اين که ورزش و حرکات جسمانى موجب نشاط جسمى و روحى انسان، و مقدّمه تحصيل سلامتى و حفظ و تداوم آن در جامعه اسلامى است، خواهشمند است نظريّه شرعى خود را نسبت به راه اندازى ورزش بيليارد اعلام نماييد.

جواب :

هرگاه بازى مذکور از عنوان آلت قمار خارج شده باشد، و در نزد توده مردم به عنوان يک سرگرمى يا ورزش شناخته شود، بازى با آن بدون برد و باخت مالى اشکالى ندارد. در غير اين صورت جايز نيست.

سوال 472 :

در اثر کمبود امکانات تفريحى و سرگرمى، با در اختيار داشتن يک دست ورق (پاسور) براى سرگرم کردن و گذاردن وقت، خود را مشغول کرده ايم. امّا

اين اوراق توسّط بازرسى کارخانه توقيف، و ما متّهم به قمار بازى شده ايم. با توجّه به کمبود امکانات و گذراندن وقت به صورت کسل کننده، لطفاً نظر خود را راجع به اين مسأله بيان فرماييد: آيا اين کار از نظر شرعى حرام است؟ و در صورت حرام بودن، آيا اين کار شرعاً تعزير دارد؟

جواب :

مانند جواب سوال قبل است.

سوال 473 :

مراجع بزرگوار در رساله هاى خود پيرامون «ورزش ها» چنين بيان داشته اند: «هر گاه بازى يا ورزشى، از آلت قمار بودن خارج شده باشد، اشکال ندارد.» سوال حقير اين است که: ملاک خروج از آلت قمار بودن چيست؟

1ـ آيا ملاک همه مردم دنيا هستند، يا اکثريّت مردم؟

2ـ آيا ملاک همه مردم مسلمان هستند، يا اکثريّت مسلمانان، يا کشور ايران؟

3ـ آيا نبايد احدى در اين دنيا با وسيله مذکور، قمار کند، يا ملاک چيز ديگرى است؟

جواب :

ملاک اين است که در منطقه اى که با آن بازى مى کنند مردم به عنوان يک آلت قمار به آن نگاه نکنند، بلکه آن را يکى از انواع ورزش بشمارند.

سوال 474 :

مسابقاتى براى رشد و شکوفايى مردم در زمينه آشنايى بيشتر آنان با زندگى ائمّه اطهار(عليهم السلام) و احکام شرعيّه برگزار مى شود:

الف) چنين مسابقاتى از نظر شرعى چه حکمى دارد؟

ب) اگر براى کمک به مخارج مسابقه، با رضايت شرکت کنندگان وجهى از آنها دريافت شود، حکم آن چيست؟

جواب :

اهداى جوايز جهت ايجاد رقابت فرهنگى بين مردم از وجوه پرداختى توسّط شرکت کنندگان در مسابقه، چه حکمى دارد؟

د) در صورتى که به شرکت کنندگان اعلام شود، در آمد احتمالى مسابقه صرف کارهاى فرهنگى فلان مرکز مى شود، آيا صرف آن در کارهاى مذکور اشکالى دارد؟

سوال 475 :

شرکتى ايرانى به نام.... به عنوان «طرح پيوند و همکارى» اقدام به عضوگيرى مى کند هر عضو موظّف است مثلا مبلغ 1300 تومان به حساب شرکت و 4 نفر از اشخاصى که در ليست 7 نفره ارسالى شرکت قرار دارند واريز نمايد. (هر نفر 200 تومان و 500 تومان به حساب شرکت) بعد از واريز مبلغ فوق، ايشان جزء گردونه 7 نفره قرار مى گيرد و نفر هفتم از گردونه خارج مى شود، و به همين ترتيب گردونه با گرفتن عضوهاى جديد مى چرخد، تا اين که ايشان، که نفر اوّل بوده، نفر هفتم شود. و از گردونه خارج گردد. آنها مدّعى هستند که در اين مرحله 543/823 نفر هر کدام مبلغ 200 تومان به حساب آن شخص واريز مى کنند، که مجموعاً مبلغ 000/400/681/1 تومان به حسابش واريز مى گردد، که همه اين مبلغ از طرف عضوهاى جديد به حسابش واريز شده است. آيا اين کار از نظر شرعى جايز است؟ حکم اين شرکت چيست؟ اگر به حساب خيريّه و حمايت از مستمندان باشد، چگونه است؟

جواب :

اين کار نوعى کلاهبردارى و شبيه قمار است، و حرام مى باشد.

سوال 476 :

برگه هايى به نام ارمغان بهزيستى از طرف يک سازمان دولتى به مبلغ معيّنى به مردم فروخته مى شود، و در برخى از آنها سوال يا سوالاتى مطرح شده است. کسانى که پاسخ صحيح بدهند، به قرعه کشى راه پيدا مى کنند، و به اشخاصى که قرعه به نام آنها اصابت کند، جوايزى مى دهند. در آمد اين برگه ها طبق اظهار مسؤولين امر، صرف امور خيريّه مى گردد. خريداران اين برگه ها سه دسته اند:

1ـ کسانى که فقط براى شرکت در امور خيريّه اين برگه ها را مى خرند.

2ـ اشخاصى که فقط براى شرکت در قرعه کشى در اين مسابقه شرکت مى کنند.

3ـ افرادى که چه قرعه به نامشان درآيد و چه درنيايد، تفاوتى براى آنها نمى کند.

لطفاً حکم فروشنده، دست اندرکاران، و خريداران را بيان فرماييد.

در ضمن برگه هاى ديگرى را همين شرکت براى کمک به سيل زدگان به مبلغ 1000 تومان مى فروشد، و در بين تمام خريداران قرعه کشى مى کند. با اين تفاوت که ديگر سوالى مطرح نشده، بلکه تمامى کسانى که بخرند مى توانند در قرعه کشى شرکت کنند. حکم اين برگه ها چيست؟

جواب :

همه اينها از قبيل بخت آزمايى هاى سابق است، و شرعاً اشکال دارد; مگر اين که همه افراد از قبيل گروه اوّل باشند; يعنى فقط به نيّت کمک برگه ها را خريدارى کنند. ولى مى دانيم همه افراد چنين نيستند; بلکه بسيارى براى شرکت در قرعه کشى برگه ها را مى خرند، و اگر بدانند که آنها را در قرعه کشى شرکت نداده اند، راضى نيستند. و صَرف درآمد آن در امور خيريّه، ماهيّت مسأله را تغيير نمى دهد، و طرح سوال نيز تأثيرى در حلّ اين مشکل ندارد. اميد است براى کمک به نيازمندان راههايى انتخاب شود که با احکام شرعى، که مصلحت جامعه در آن است، سازگار باشد.

سوال 477 :

اخيراً طرح اقتصادى مشکوکى، که ظاهراً از کشورهاى اروپايى اقتباس شده، با مجوّز رسمى از سوى دولت در برخى از نقاط کشور اجرا مى شود. طرح مذکور بدين شکل است:

شخصى که قصد شرکت در اين طرح را دارد برگه اى دريافت مى دارد، که در پشت اين برگه نام هفت نفر با مشخّصات کامل و شماره حساب بانکى آنها، به همراه شماره حساب بانکى مجريان طرح درج شده است. گيرنده برگه براى شرکت در اين طرح بايد مبلغ پانصد تومان به حساب مجريان طرح و 200 تومان به حساب نفراتى که در پشت برگه آمده واريز کند و سپس برگه فوق را به همراه قبض رسيد بانکى وجوهى که واريز کرده، به آدرس دفتر طرح مذکور ارسال کند. پس از مدّتى از سوى آن دفتر هفت برگه ديگر براى او ارسال مى شود که نام خود او در رديف اوّل پشت برگه است. او موظّف است برگه هاى مذکور را بين هفت عضو فعّال و پرکار توزيع کند، و دريافت کنندگان برگه ها، نيز به ترتيب فوق عمل مى کنند، و اين جريان به همين شکل ادامه پيدا مى کند. آنها مدّعى هستند در نهايت به هر شرکت کننده مبلغ 000/400/681/1 ريال خواهد رسيد، و ده درصد وجوهى که به حساب دفتر طرح ريخته مى شود صرف امور خيريّه مى گردد. لطفاً نظر مبارک خويش را در مورد اين مسأله بيان فرماييد.

جواب :

اين گونه فعاليّت هاى کاذب اقتصادى شرعاً جايز نيست، و نوعى کلاهبردارى زشت غربى است، و از نظر شريعت مقدّسه قابل تعقيب است، زيرا پولهاى کلانى که به بعضى از افراد داده مى شود، نه از طريق توليد به دست آمده و نه تجارت، بلکه اموال ديگران را با فريب گرفته، و قسمتى را به نفع شرکت و قسمتى را به مشترکين، و براى حفظ ظاهر احتمالا قسمتى را به کارهاى خير اختصاص مى دهند. اين شگردهاى اقتصادى از خارج آمده، و اميدواريم دست اندرکاران توجّه پيدا کنند، و فريب اين گونه مسائل را نخورند. بر حکومت محترم اسلامى نيز لازم است که در اين مسأله دخالت کند، و جلوى اين فعاليّت هاى اقتصادى ناسالم را بگيرد; زيرا در پايان که مشترکان و طلبکاران زياد خواهند شد، و برنامه ها عملا متوقّف مى شود، و چيزى دستگير عدّه زياى از مشترکين نخواهد شد، ممکن است منجر به يک سر و صداى اجتماعى شود. مردم عزير ما نيز بايد هوشيار باشند، و در دام اين گونه کارها نيافتند.

سوال 478 :

صندوق قرض الحسنه اى، با شرايط زير و با هدف پرداخت وام 700 هزار تومانى به افراد، تأسيس شده است.

1ـ متقاضى بايستى براى ثبت نام اوّليّه مبلغ سه هزار تومان به عنوان کار مزد به صندوق بپردازد.

2ـ هر متقاضى بايد سه نفر ديگر را که نيازمند وام هستند معرّفى کند، و آنها نيز هر کدام مبلغ سه هزار تومان به عنوان کارمزد به صندوق بپردازند.

3ـ اين روند بايستى همچنان ادامه پيدا کند تا متقاضى اوّل به رديف هفتم ارتقايابد. در آن صورت وى مى تواند براى دريافت وام اقدام نمايد.

4ـ ياد آورى مى شود صندوق قرض الحسنه به جز کارمزد ياد شده هيچ گونه بهره و سودى از دريافت کنندگان وام اخذ نمى کند.

عمليّات اقتصادى مذکور از نظر شرعى چه حکمى دارد؟

جواب :

اين کار در واقع شبيه به نوعى قمار و لا تار پيچيده است، و ريشه آن متأسّفانه از غرب مى باشد، و نتيجه آن اين است که در مرحله اوّل بيش از شش ميليون تومان کارمزد دريافت مى شود، و هفتصد هزار تومان وام داده مى شود، که آن هم به کيسه مؤسّسه برمى گردد! کارمزد عبارتست از حق الزّحمه عادلانه کسانى که در آن مؤسّسه کارى انجام مى دهند، که به مقدار کارشان بايد به آنها مزدى داد. و نام کارمزد بر شش ميليون تومان گذاشتن در يک مرحله نوعى فريب است. و حتماً شما عزيزان مايل نيستيد آلوده اين مسأله غير مشروع شويد.

سوال 479 :

به دنبال ترويج طرح «ارمغان بهزيستى» و امثال آن توسّط صدا و سيما و برخى از مطبوعات، طرحهاى مشابهى در بعضى شهرها و مراکز استانها نيز به اجرا در آمده است، که مجريان آن، هدف از جمع آورى وجوه مردم را تأسيس مراکز قرآنى و خيريّه اعلام مى کنند. اخيراً طرح جديدى تحت عنوان «طرح ملّى با قيات الصالحات» در يکى از استانها شروع به کار کرده، که بيست ميليون تومان جايزه براى خريداران برگه هاى منتشر شده از طريق اين طرح در نظر گرفته است. نظر شما راجع به اين گونه فعاليّتها چيست؟

جواب :

همه اينها حرام، و شبيه بليطهاى بخت آزمايى است. و گذاردن نامهاى مقدّس بر آن، نه تنها از اشکال آن نمى کاهد، بلکه بيشتر مى کند. و على رغم ظاهر فريبنده اى که دارد، مفاسد زيادى بر آن مترتّب مى گردد.

سوال 480 :

اين جانب و عدّه اى از دوستان که در شرکتى به نام «گُلدکوئيست» سرمايه گذارى کرده ايم، شنيديم جنابعالى کار اين شرکت را حرام دانسته ايد. بدين وسيله خواستيم توضيحاتى، که از اساسى ترين مطالب در مورد اين کار است، و براى جنابعالى نگفته اند، به شرح زير به اطّلاع جنابعالى برسانيم:

تجارت شبکه اى کارى است که افراد از طريق شبکه اينترنت به خريد مى پردازند، و تمام اجناس حتّى اجناس خوراکى نيز از اين طريق خريد و فروش مى شود. مسأله مهم اين جاست که اين شرکت ها، حتّى شرکت هاى موادّ غذايى، امتيازاتى براى مشتريان در نظر مى گيرند، تا افراد از آنها خريد نمايند، و اين مطلب را يک شهروند اروپايى يا آمريکايى به صراحت تصديق مى نمايد. شرکت Goldquest، هم يکى از همين شرکت هاى تجارى است که براى بالا بردن فروش خود علاوه بر فروش آزاد، به مشتريان اين امکان را مى دهد که از شرکت به صورت قسطى نيز خريد کنند. مطلبى که در توضيحات افراد جا افتاده اين است: هنگامى که وارد سايت شرکت شويد از شما سوال مى شود، شما قصد داريد تنها سکّه طلا بخريد، يا علاوه بر خريد، قصد شرکت در کار بازاريابى را نيز داريد؟ و حتّى شخص مى تواند نام خود را بنويسد، و يک ماه بعد پول به حساب بريزد. نحوه به حساب ريختن پول از طريق کارت هاى اعتبارى است، که کاملا معتبر و بدون کلاهبردارى مى باشد، واين کارت ها زمانى جاى پول نقد را خواهد گرفت. بنابراين، کسى که نمى خواهد بازاريابى کند، يک خريد کامل انجام مى دهد، و در حقيقت چون يکى از روش هاى زمان تورّم اين است که پول نقد را به طلا تبديل کنيم، پس اين راه يک راه کاملا عاقلانه به نظر مى رسد. و چنين شخصى که خريد کامل انجام داده سکّه طلايش را دريافت مى کند، و اگر يک نفر را هم معرّفى نکند هيچ تأثيرى در خريد او ندارد. پس مسأله اى را که خدمت جنابعالى گفته بودند که تا اشخاصى را معرّفى نکنيد به شما پول نمى دهند، و طلا را دريافت نمى کنيد، مخصوص زمانى است که شخص خودش علاقه مند است که براى شرکت بازاريابى کند. در اين صورت نيم بها خريد مى کند، و بقيّه پول طلا را با بازاريابى و سهيم شدن در سود شرکت پرداخت مى کند. اگر قسمتى که باعث حرام شدن اين تجارت مى شود قسمت معرّفى کردن اشخاص است، بنابراين کار بازاريابى نيز که افراد زيادى در حال حاضر به آن اشتغال دارند يک امر حرام و خارج از حکم شرع محسوب مى شود، و اگر اين قسمت که تا افرادى را معرّفى نکنيم به ما وجهى پرداخت نشود باعث حرام شدن کار شرکت گلدکوئيست است بايد عرض کنيم شرکت پس از 6 ماه، اگر کسى نتوانست افراد را معرّفى کند، به اندازه همان مقدار پول که پرداخت شده سکه يا طلايى را براى وى مى فرستد، که قطعاً تا به اين لحظه اين مطلب براى شما گفته نشده بود. بنابراين اگر کسى نخواست ديگرى را معرّفى کند، بطور کامل خريد مى کند و تمام پول طلا را مى پردازد، و حتّى در يک قسمت از سيستم مى تواند نام و شماره خودش را مخفى کند، تا هيچ کس حتّى اسم او را هم نداند. اجناسى را که اين شرکت بفروش مى رساند، چند خصوصيّت بارز دارد که باعث مى شود قيمت آن زياد و حتّى از ارزش وزنى اش بيشتر گردد! از جمله اين که اوّلا روى آن يک شکل ضرب شده. و ثانياً توسّط يک دولت پشتوانه مالى شده. و ثالثاً عيار آن 24 است. رابعاً موارد ضرب آنها مُد روز است. که خصوصيّت آخر باعث مى شود وقتى سکّه تمام شد کسانى که علاقه مند به داشتن اين نوع سکّه هستند اين سکه را از ما بخرند، و قيمت آن چند برابر مى شود. و گمان نمى کنم که در اين سود نيز مسأله حرامى وجود داشته باشد، چون يک تجارت است و قيمت ها هم از طرف خود شرکت تعيين مى شود، و چيزى است که اتفاق افتاده، و اکثر دوستان سکّه ها يا طلاهايى را خريدارى کرده اند که گران شده، و سود دوّمى نصيب آنها شده است. برخى مى گويند: «چون انسان سريع به پول هنگفتى مى رسد، پس بدون تلاش است و حرام.» بايد عرض کنم: «اين کار آن قدر نياز به تلاش دارد، و به قدرى پرمشقّت است که گاه حتّى وقت خواب و خوراک را هم مى گيرد!». با توجّه به توضيحات بالا، لطفاً نظرتان را بيان فرماييد.

جواب :

مشکل اصلى در اين جا دو چيز است، که ما کاملا به آن توجّه داريم، و دليل حرمت اين کار همين دو چيز است: اوّل اين که سکّه ها به قيمت واقعى بازار فروخته نمى شود، بلکه دو يا سه برابر قيمت واقعى فروخته مى شود، که قسمتى از اين مبلغ اضافه، نصيب آن شرکت و قسمتى نصيب رديفهاى اوّل مى شود، و رديفهاى آخر به يقين گرفتار زيان مى شوند. در واقع قسمت اضافى شبيه نوعى لا تار است، و مشمول آيه شريفه «لا تَأْکُلُوا اَمْوالَکُمْ بَيْنَکُمْ بالْباطِلِ» مى باشد، و مسائلى از قبيل نقش سکّه، و وضع آينده آن، پوشش هاى کاذبى است که به اين کار خلاف داده مى شود. ديگر اين که، کسانى که در گردش اين معاملات قرار مى گيرند، نه صنعتى دارند، و نه کشاورزى، و نه تجارب مثبتى. پولهاى کلانى که به جيب رديفهاى اوّل يا آن شرکت مى ريزد از کجاست؟ اگر واقعاً از اين طُرُق بتوان ثروتمند شد، خوب است همه کارها را رها کنند، و دنبال اين برنامه هاى کاذب بيفتند! و در يک کلمه، اين کار شبيه لاتار و بخت آزمايى و قمار است و درآمدش مشروع نيست. و تاکنون دهها نوع آن را براى ما نوشته اند و توضيح خواسته اند، و ما به همه جواب منفى داده ايم. شما مى توانيد پول خود را از آن مؤسّسه باز پس بگيريد، و سزاوار افراد با ايمانى امثال شما نيست که آلوده اين کار شويد.

سوال 481 :

عدّه اى از جوانان يک هيأت تصميم گرفته اند که هر يک هزار تومان قربة الى اللله بدهند، و به قيد قرعه از ميان کسانى که پول داده اند يک نفر را به نيابت از کلّ هيأت به کربلا بفرستند. اين کار چه حکمى دارد؟

جواب :

هرگاه به قصد قربت باشد، نه به قصد قرعه کشى، اشکالى ندارد.

سوال 482 :

مؤسّسه اى بر اساس وظيفه اى که بر عهده دارد، در جهت تدوين برنامه هاى علمى، آموزشى و تربيتى قرآن کريم، و همچنين ايجاد و گسترش کانون هاى حفظ، قرائت، تجويد، مفاهيم، تفسير و معارف اهل بيت عصمت و طهارت(عليهما السلام)، برگزارى مسابقات قرآنى و فرهنگى، و شناساندن چهره هاى قرآنى ومفاخر ايران اسلامى، و برقرارى ارتباط با مراکز علمى قرآنى داخل و خارج، و طرّاحى و برگزارى دوره هاى کوتاه مدّت قرآنى، و تأسيس و اداره کتابخانه هاى تخصّصى و تحقيقاتى، و قبول هدايا و اعطاى جوايز به اشخاص، فعاليّت شاخصى در علوم معارف قرآنى در سطح کشور دارد. مؤسّسه مذکور در اين راستا قصد برگزارى طرحى با مشخّصات ذيل را دارد:

1ـ تهيّه اوراقى محتوى سوال وجواب علوم قرآنى، و پيام هاى اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم السلام).

2ـ درج شماره اى بر روى اوراق جهت قرعه کشى.

3ـ اهداى جوايز نقدى و غير نقدى، و سفر زيارتى به سوريه و عتبات عاليات.

برگزارى اين گونه مسابقات به اين نحو است که علاقه مندان مبلغى به عنوان حقّ شرکت در مسابقه پرداخته، و پس از کسر هزينه هاى اجرايى و برگزارى مسابقات، بر اساس اولويّت يا قرعه، جوايزى اهدا، و ما بقى صرف فعاليّتهاى فوق الذّکر مى گردد. نظر مبارک در مورد چنين مسابقه اى چيست؟

جواب :

هرگاه وجهى که گرفته مى شود در برابر خدماتى باشد که آن مؤسّسه جهت تعليم قرآن مجيد انجام مى دهد، دادن جوائز به شرکت کنندگان در قرعه کشى مانعى ندارد، و در غير اين صورت جايز نيست.

سوال 483 :

دامنه فعاليّتهاى انجمن حمايت از زندانيان در خصوص خانواده هاى زندانيان بسيار گسترده، و شامل تعليم، تربيت، اصلاح و ارشاد، نگهدارى و سرپرستى، کمک به مسکن و اجاره ماهيانه، لوازم معيشت، بهداشت و درمان، مراقبت بعد از خروج، ايجاد اشتغال و تهيّه فرصتهاى شغلى يا کمک مالى، ترغيب و تشويق به فعاليّت هاى فرهنگى و مانند آن مى باشد. لکن به لحاظ ضعف بنيه مالى قادر به انجام رسالت خويش نمى باشد.

به استناد مفاد اساسنامه و آيين نامه، مبنى بر جذب کمک هاى مردمى، اعم از نقدى و غير نقدى، فعاليّت هاى عام المنفعه، خيريّه و اقتصادى، انجمن مجاز است به منظور سر و سامان بخشيدن به امور معيشتى و رفع معضلات اين خانواده ها، که حجم وسيعى را در سطح کشور در برمى گيرد، تحت عنوان جذب کمکهاى مردمى مبادرت به فروش اوراق بهادارى به نام «اميد آوران ابتسام» به افراد خيّر و نيکوکار نمايد، و بخشى از وجوه حاصل از فروش اوراق را با اذن خريداران آن صرف اهداى جوايز به قيد قرعه بين خريداران جهت ترغيب و تشويق افراد به اين امر خير نمايد. اين امر مستلزم کسب مجوّز شرعى است. نظر حضرتعالى در اين مورد چيست؟

جواب :

هرگاه کمکها به طور کامل صرف امور خير شود مانعى ندارد; ولى چنانچه بخشى از آن به صورت جايزه و قرعه کشى درآيد، و انگيزه شرکت افراد دراين امور گردد اشکال دارد.