ضمان در مال غصب
سوال 1 :
اگر مال مغصوبه‌اى را شخصى ديگر غصب کرد و آن را تلف کرد مالک به کداميک بايد مراجعه کند ؟
جواب :
به هر کدام بخواهد مى‌تواند مراجعه کند، ولى کسى که مال را تلف کرده ضامن است .
سوال 2 :
آيا اگر کسى که مالى را غصب کرده ضمن برگرداندن آن به صاحبش چيزى ديگر به ذمّه‌اش مى‌باشد ؟
جواب :
در صورتى که مال غصبى انتفاعاتى داشته است بايد انتفاعات آن را هم به مالک برگرداند و الاّ چيزى ديگر بر ذمّه‌اش نمى‌باشد .
سوال 3 :
اگر حمّامى را اجاره دادند به شخصى و شخص ديگر آن را غصب کرد، بعد عدّه‌اى آمدند حمّام و غسل کردند بفرمائيد اوّلاً غسل اينها چه صورت دارد و ثانياً اگر خرابى وارد آيد کداميک از مستأجر و غاصب ضامن هستند و آيا مستأجر مى‌تواند از شخص غاصب چيزى بعنوان حقّ فوت شده دريافت کند ؟
جواب :
در صورتى که اشخاص مى‌دانند اين حمّام غصبى است غسل جايز نيست و در صورت غسل کردن، آن غسل باطل است و غاصب ضامن خرابى حمام است .
ضمان در مصرف آب و برق
سوال 1 :
آيا مصرف زيادى آب و برق ضمان مى‌آورد ؟ و در صورت آمدن ضمان، حقّ الضمان را بايد به چه کسى داد ؟
جواب :
اگر صدق اسراف نمايد مشترک ضامن است و بايد پول اضافه را به صندوق دولت واريز نمايد .
ضمان اموال غير
سوال 1 :
شخصى کفش خود را جهت تعمير به کفّاشى برده و گفته فلان موقع مى‌آيم ولى يکسال از وقت مقرّر گذشته و رجوع نکرده تکليف چيست ؟
جواب :
مى‌تواند با يأس از پيدا شدن صاحبش با اجازه حاکم شرع کفش را بفروشد و به مقدار مزد خودش پولش را بردارد و اگر باقى ماند به مجتهد بدهد.
سوال 2 :
شخصى ماشين خود را به بنگاهى مى‌دهد تا بفروشد بنگاهى ماشين را فروخته در حالى که چک جعلى دريافت نموده و همان را به صاحب ماشين مى‌دهد بعد از کشف قضيّه کداميک از بنگاهى و خريدار ضامن هستند ؟
جواب :
صاحب ماشين به بنگاهى مراجعه مى‌کند و بنگاهى به خريدار مراجعه مى‌نمايد .
سوال 3 :
اگر تعميرکار، وسايل برقى مسجد را تعمير کرد، بر حسب اتّفاق بدتر شد آيا ضامن است ؟
جواب :
در فرض مذکور ضامن است .
سوال 4 :
پسر بچّه‌اى به امر پدر خود گاوى را براى چراندن از منزل خارج مى‌کند، در بين راه گاو مذکور گوساله شخصى را شاخ مى‌زند و گوساله مى‌ميرد آيا صاحب گاو ضامن است يا خود پسر بچّه ؟
جواب :
اگر عرفاً فرستادن گاو با چنين پسر بچّه‌اى خلاف است ضمان بعهده پدر است و الاّ خود همراه ضامن است اگر مقصّر باشد .
ضمان يد امانى
سوال 1 :
اگر اموال مردم در مغازه‌اى بود و مغازه به سرقت رفت، آيا صاحب مغازه ضامن است ؟
جواب :
ضامن نيست، مگر تفريطى در نگهدارى از آن اموال کرده باشد .
قيمت گذارى مال تلف شده
سوال 1 :
اگر مال کسى را انسان تلف کند و ضامن شد، آيا قيمت فعلى را ضامن است يا يوم التلف را ؟
جواب :
قيمت يوم التلف را ضامن است مگر آن که تا يوم الاداء قيمت ترقّى پيدا کند، که بايد مصالحه کند .
ضمان در مورد بيمار
سوال 1 :
اگر طبيب طبق درخواست بيمار دارويى را تجويز نمايد و بدينوسيله صدمه‌اى به بيمار وارد شود، ضامن کيست ؟
جواب :
ضامن خود مريض است در صورتى که طبيب علم به اضرار دارو به او نداشته باشد .
سوال 2 :
پزشک از خانمى سوال مى‌کند، حامله هستى زن مى‌گويد: نه در حالى که حامله است با فرض آن که دانستن پزشک از وضعيت اين خانم از طريق آزمايشات هم امکان پذير است لکن به گفته زن اکتفا کرده و آمپولى نوشته که زن سقط جنين نموده، مسئول چه کسى است ؟
جواب :
خود زن ضامن است .
سوال 3 :
در بعضى از موارد براى معالجه بيمار بايد رضايت بگيرند تا ضمان متوجّه دکتر نشود، حالا اگر وضعيت بيمار يا مصدوم طورى بود که پزشک بايد فوراً آن را عمل جرّاحى کند و اين کار را کرد امّا مصدوم از بين رفت، آيا پزشک که بدون اذن چنين کارى، کرده ضامن است ؟
جواب :
در صورتى که مهلت براى استيذان نيست و تشخيص داده شد که بايد سريعاً عمل جرّاحى شود و تفريطى هم در کار نباشد، پزشک ضامن نيست .
سوال 4 :
شخصى که مرض مسرى دارد، آيا مى‌تواند در اجتماعات و اماکن حاضر شود يا خير ؟ و اگر حاضر شد و فردى مبتلا به مرض او شد، آيا ضمان مى‌آيد و در صورت موت آيا ديه بر او واجب مى‌شود ؟
جواب :
با علم به مسرى بودن، شرکتش در جائى که بداند موجب سرايت مى‌شود خالى از حرمت نيست ولى اثبات ضمان و ديه بدين واسطه محلّ اشکال است ولى اگر با ورثه آن تصالح کند بسيار خوب است
سوال 5 :
در حين عمل جرّاحى، برق قطع مى‌شود فلذا بيمار مى‌ميرد، چه کسى ضامن است ؟
جواب :
چون قتل به فرد معيّنى مستند نمى‌شود کسى ضامن نيست مگر آن که کسى برق را مخصوصاً قطع کرده باشد، که ضامن است .
متفرّقات
سوال 1 :
استفاده از آئينه ماشينى که در کنار خيابان پارک شده و يا ساعتى که به ديوار مغازه نصب شده، در حالى که نمى‌دانيم صاحبش راضى است يا خير چه صورت دارد ؟
جواب :
در اينگونه موضوعات صدق تصرّف در مال مردم نمى‌کند و لذا احتياجى به تحصيل رضايت ندارد .
سوال 2 :
آيا يک ملّت حقّ مالکيّت بر سرزمين خود را دارد و آيا در صورت تجاوز سايرين مى‌توانند غاصبين را بيرون کنند و اگر در دست فرزندان غاصبين باشند چطور ؟
جواب :
هر ملّتى که از نظر اسلام داراى حقوقى هستند، حقّ دفاع دارند و مى‌توانند متجاوزين را دفع کنند حتّى اگر در دست فرزندان آنها باشد .
سوال 3 :
کارگرى در کارخانه دستش بوسيله دستگاه قطع شد آيا کارفرما ضامن است ؟
جواب :
در صورتى که اهمال کارى به خود کارگر برگردد کارفرما ضامن نيست، بلى اگر اشکال از دستگاه باشد ضامن کارفرما است .
سوال 4 :
مسافرى بعد از رسيدن به مقصد با راننده در ميزان کرايه اختلاف دارد راننده مى‌گويد 100 تومان و مسافر مى‌گويد 50 تومان، تکليف چيست ؟
جواب :
خوب است از اوّل قرار بگذارند، در غير اين صورت بايد رضايت صاحب ماشين تأمين شود تا جائى که مستلزم غرر و ضرر فاحش نشود و الاّ مى‌توان به اجرة المثل برگردد .
سوال 5 :
درختى که ريشه و شاخه آن باعث اذيّت همسايگان شود تکليف چيست ؟
جواب :
به صاحبش تذکّر داده شود تا رفع مزاحمت گردد و اگر نپذيرفت در صورتى‌که خوف فتنه نباشد مى‌تواند خود اقدام کند و الاّ به محاکم شرعى مراجعه گردد .
سوال 6 :
در تصادفات رانندگى، گرفتن وجه نقد در ازاى خسارات وارده چه حکمى دارد ؟
جواب :
گرفتن پول در صورتى که گيرنده واقعاً مقصّر نباشد مانعى ندارد .
سوال 7 :
به علّت خرابى آسفالت خيابان و کوتاهى شهردارى تصادف رخ مى‌دهد و موجب خسارت جانى يا مالى مى‌شود، چه کسى ضامن است ؟
جواب :
ملاک در ضمانت عرفاً، صدق استناد تلف به اوست چه بسا به خود شخص نسبت داده مى‌شود و گاهى هم به فردى که ايجاد چنين وضعى را نموده است .
سوال 8 :
در کتب اماميّه آمده غصب حرام است ولى انتفاع مال الغير حلال است، مثل انتفاع نور چراغى که از پنجره به بيرون مى‌تابد، حال آيا معيار غصب است يا انتفاع مال الغير و ملاک هر کدام از اين دو، آيا عرف است يا روايات ؟
جواب :
چون ملاک در صدق غصب تصرّف است و انتفاع از نور چراغ يا سايه ديوار و امثال آن عرفاً، صدق تصرّف در مال الغير نمى‌کند پس جايز است و ملاک در صدق تصرّف در مال غير عرف است .