فصل اوّل : مشکلات عاطفى, اجتماعى و فرهنگى

بررسى مشکلات عاطفى ، اجتماعى و اجرايى

فصل اوّل : مشکلات عاطفى, اجتماعى و فرهنگى

ييکى از روش هاى جديد درمان بيمارى هاى پيش رفته و لاعلاج پيوند اعضا است و در حال حاضر در سراسر جهان بيماران بسيارى هستند که جز با پيوند عضو, امکان ادامه حيات براى آنان وجود ندارد. پيوند اعضاى انسانى در اغلب موارد, به ويژه در پيوند اعضاى رئيسه و اصلى مثل قلب و کبد, مستلزم برداشت عضو از فرد متوفاى مغزى و جاى گزينى و پيوند آن به بدن انسان نيازمند است; گرچه در سال هاى اخير در شمارى از مراکز پيوند اعضا در دنيا, پيوند کبد نيز از افراد زنده و سالم به بيماران پيش رفته کبدى رواج يافته و موفقيت هاى نسبتاً خوبى نيز در برداشته است. در اين شيوه پس از آزمايش ها و بررسى هاى اوّليه در مورد سازگار بودن بافت هاى گيرنده با دهنده و ساير تمهيدات لازم, قسمتى از کبد فرد اهدا کننده زنده طى يک عمل جراحى پر مخاطره برداشت و به بيمار پيوند مى شود, امّا نظر به اين که در اين روش اهدا کنندگان زنده در معرض خطرهاى عمل جرّاحى هستند, اين شيوه مقبوليت عمومى نيافته و حتّى جرّاحان متخصّص پيوند نيز به مخاطره انداختن انسان هاى سالم و زنده را براى تأمين اعضاى مورد نياز بيماران لاعلاج در شرايطى که مى توان بدون هيچ خطرى اين اعض

ا را از مردگان مغزى فراهم کرد, منطقى نمى دانند.

ملل مختلف دنيا با توجه به اعتقادات مذهبى و اجتماعى, برخوردهاى متفاوتى با مسئله برداشت عضو از مردگان دارند, حتى در کشورهاى اروپايى و امريکايى هم که پيوند عضو منع قانونى ندارد, اکثر مردم حاضر به اهداى عضو نيستند و ريشه فرهنگى اين امر, انزجار انسان ها از تکه تکه شدن بدنشان پس از مرگ است.

مشکل ديگر در امر پيوند اعضا که آن هم منشأ فرهنگى دارد, عدم رضايت اطرافيان متوفا است که حتى اگر خود متوفا نيز رضايت خود را براى برداشت عضو پس از مرگ اعلام نموده باشد, در اکثر موارد اطرافيان او به علت تألّمات روحى و رعايت احترام, حاضر به قبول برداشت عضو از بدن مردگان خود نمى گردند و پاسخ ردّ به درخواست پزشکان جرّاح مى دهند.

از سوى ديگر, ابعاد انسانى پيوند اعضا و نجات جان انسان هاى بسيارى که بر اثر پيش رفت بيمارى با درد و رنجى جان کاه زندگى را مى گذرانند و به دليل نارسايى و عدم کفايت اعضاى خود در آستانه مرگ قرار گرفته اند, پيوند اعضا را از لحاظ عاطفى از اهميت به سزايى برخوردار مى سازد.

هر جامعه شرايط اجتماعى و فرهنگى خاص خود را دارد و تصميم گيرى درباره مسئله پيوند اعضا و برداشت عضو از مردگان مغزى بايد منطبق با فرهنگ همان جامعه باشد. در حال حاضر که بسيارى از کشورهاى جهان به نحوى مسئله برداشت عضو از مردگان مغزى و پيوند به بيماران نيازمند را حل کرده اند, در کشور اسلامى ما نيز بايد کليه اقدامات و تصميم گيرى ها در خصوص پيوند اعضا, منطبق با فرهنگ اصيل اسلامى و موازين شرعى باشد.

در تجزيه و تحليل مسئله برداشت عضو از مردگان مغزى, به منظور پيوند به بيماران نيازمند مسلمان, به اين نتيجه رسيديم که اين عمل نه تنها شرعاً اشکالى ندارد, بلکه بر اساس فتواى برخى از مراجع عظام شيعه امرى واجب و ضرورى و بر اساس فتواى برخى ديگر جايز است و مطابق فرهنگ قرآنى, کسى که انسانى را نجات دهد گويا همه انسان ها را نجات داده است(1) و مؤمنى که بر اساس فرهنگ ايثار و از خودگذشتگى و استعانت مؤمن در زمان ترک اين دنياى فانى با اهداى عضو خود به يک مسلمان دردمند, سبب نجات جان او مى شود, با اين توشه گران بها, موجبات مغفرت و رحمت الهى را نسبت به خود فراهم مى آورد و در نزد خداوند متعال مأجور خواهد بود.

با بهره گيرى از فرهنگ ايثار و استعانت مؤمن و با تبليغات صحيح و مؤثر بايد فرهنگ اهداى عضو در جامعه اسلامى ايران ترويج شود. آمار پيوند کليه از زنده فاميل و غيرفاميل, حاکى از بالاترين درجه ايثار مردم کشورمان است که توانسته است کشور ما را طى يک دهه با بيش از چهار هزار مورد پيوند در سطح جهان مطرح سازد و جمهورى اسلامى را از نظر پيوند کليه از زنده در منطقه در مقام اوّل قرار دهد(2) و اين امر ناشى از احساسات قوى انسانى و فرهنگ ايثار و از خودگذشتگى در جامعه اسلامى ما است, به طورى که 80% دهندگان کليه در کشور ما از اهداکنندگان غيرفاميل هستند. در صورتى که به دليل ضعف احساسات انسانى و فرهنگ ايثار در جوامع غربى پيوند کليه از زنده بسيار محدود است, به طورى که در انگلستان 80% کليه هاى پيوندى از جسد به دست مى آيند و تنها 20% از خويشاوندان.(3)

بنابراين مى توان با آگاه ساختن امت ايثارگر ايران از طريق رسانه هاى جمعى, گردهمايى ها و نمايشگاه ها (به اين امر که فردى که دچار مرگ مغزى شده امکان ادامه حيات او وجود ندارد) فرهنگ اهداى عضو را در جامعه اسلامى رواج داد. قطعاً عزيزانى که با ايثارگرى براى سرافرازى ميهن اسلامى از جان و مال خود مايه گذاشتند, در اهداى اعضاى بدن خود پس از مرگ نيز به صورت گسترده اى مشارکت خواهند کرد و با اين اقدام خداپسندانه موجبات نجات جان بيماران لاعلاج و پيش رفت و تعالى پزشکى در کشور را فراهم ساخته و بهشت برين را جايگاه خويش خواهند ساخت.

-------------------

پاورقيها:

(1)(ومن احياها فکانما احيا الناس جميعاً) )مائده(5) آيه (32.

(2)ناصر سيم فروش, (پيوند از اعضاى زنده و جسد) (مصاحبه), روزنامه کيهان, پنج شنبه75/7/26.

(3)على شمسا, مقاله (بحثى اجمالى پيرامون پيوند اعضا), مجموعه مقالات سمينار ديدگاههاى اسلام در پزشکى, ص370.