گفتار در مسائل رکوع

گفتار در مسائل رکوع

مساءله 1 - واجب است که در هر رکعت از نمازهاى واجب يوميه يک بار برکوع برود و آن رکن نماز است که به زياد کردن و يا کم کردن آن نماز را باطل مى کندچه اينکه عمدى باشد و چه سهوى مگر در نماز جماعت که براى متابعت زياد شدن آن به تفضيلى که در مسائل نماز جماعت مى آيد باعث بطلان نماز نمى شود و در رکوع لازم است بمقدار متعارف خم شود بطوريکه دست ها به زانو برسد و نزديک تر به احتياط آن است که به مقدارى باشد که کف دست به زانو برسد پس مسماى خم شدن در رکوع کافى نيست .

مساءله 2 - کسى که نمى تواند به مقدارى که گفتيم خم شود بايد با تکيه کردن چيزى از قبيل عصا و امثال آن به آن مقدار خم شود و اگر با تکيه نيز قادر بر خم شدن به آن مقدار نيست به هر مقدارى که برايش ممکن است خم شود و وظيفه او مبدل رکوع به نشسته نمى شود هرچند که نشسته مى تواند رکوع را انجام دهد.

بله اگر اصلا قدرت بر خم شدن ندارد آن وقت است که وظيفه اش مبدل به رکوع در حال جلوس مى شود البته نزديکتر به احتياط آن است که نمازى ديگر بخواند در حال ايستاده براى رکوع اشاره کند و اگر نشسته نيز نمى تواند رکوع کند کافى است که ايستاده بخواند و رکوع نمازش را به اشاره انجام دهد يعنى سر را بعنوان رکوع بطرف پائين خم کند و اگر از اين نيز عاجز است چشمها را به نيت رکوع مى بندد و به نيت سراز رکوع برداشتن باز مى کند و رکوع در حال نشسته به اين مقدار خم شدن حاصل مى شود که صورتش برابر سر زانويش قرار گيرد و از اين بهتر و به احتياط نزديکتر اين است که بيش از اين خم شود بحديکه صورتش برابر محل سجده اش واقع شود.

مساءله 3 - در انحنا و خم شدن معتبر است که بقصد رکوع انجام شود و پس اگر بقصد نهادن چيزى در زمين مثلا (و يا برداشتن آن از زمين ) خم شود نمى تواند همان را رکوع قرار دهد بلکه لازم است به ايستد و مجددا به نيت رکوع خم شود.

مساءله 4 - کسى که مادرزاد خميده است و يا به علت ديگرى خميده شده است اگر مى تواند خود را با کمک عصا و مثل آن راست کند تا از حالت قيام که قبل از رکوع واجب است رکوع کرده باشد واجب است چنين کند و اگر نمى تواند بطور کامل خود را راست کند بايد به هر مقدار که مى تواند و اگر بهيچ مقدار تمکن ندارد واجب است براى رکوع بيش از آن مقداريکه خودش خميده هست خم شود البته اين وقتى است که از حد رکوع بيرون رود و اگر قادر بر اين مقدار خم شدن نيست و يا خميدگيش بمقدار نهايت درجه خم شدن براى رکوع است بطوريکه اگر بخواهد براى رکوع بيشتر خم شود از حد رکوع خارج مى شود بايد تنها نيت رکوع نموده به آن نيت ذکر رکوع را بگويد و اين احتياط را ترک نکند که با سر نيز اشاره اى بکند و اگر تمکن از اشاره ندارد بنابراحتياط با بستن چشمهايش رکوع نموده با باز کردن آن نيت سر برداشتن ميماند و از اين هم نزديک تر به احتياط آن است به نيت رکوع هم منحنى شود و هم با سر اشاره کند و هم چشمها را به بندد.

مساءله 5 - اگر رکوع را فراموش نموده براى سجده سرازير شود و قبل از سر نهادن بر زمين بيادش آيد که رکوع نکرده برمى گردد و مستقيم مى ايستد و رکوع را بجا مى آورد و کافى است بحالت خميدگى بلند تا بحد رکوع برسد و اگر بعد از داخل شدن در سجده اول و يا بين دو سجده بيادش بيايد احتياط آن است که به طريقى که گفتيم برگردد و رکوع را بجا آورد و نماز راتمام نموده سپس دوباره آن رااعاده نمايد.

مساءله 6 - اگر بقصد رکوع خم شود همينکه بحد رکوع رسيد رکوع را فراموش ‍ کند و به سوى سجده سرازير شود اگر قبل از تجاوز از حد رکوع متوجه شود که رکوع نکرده در همان حال بدون حرکت قرار مى گيرد و ذکر رکوع را مى گويد و اگر بعد از تجاوز از حد رکوع متوجه شود در صورتى که فراموشى هم بعد از وقوف در حد رکوع بوده هرچند وقوف در يک چشم بر هم زدن باشد بنابر اقوى بدون قيام بسجده برود و در غير اين صورت يعنى جائى که در حد رکوع هيچ مکثى نکرده باشد) احتياطى که نبايد ترک شود اين است که راست به ايستد و سپس به سجده رفته نماز را تمام کند و مجددا آن را اعاده نمايد.

مساءله 7 - واجب است که در رکوع ذکر بگويد و اقوى آن است که هر ذکر و به هر مقدار کافى است لکن به مقدار سه بار سبحان الله گفتن و يا بمقدار يک بار سبحان ربى العظيم و بحمده ) گفتن به احتياط نزديک تر است کما اينکه در صورت انتخاب تسبيح نزديکتر به احتياط اين است که سه بار سبحان الله بگويد و يا يک بار سبحان ربى العظيم و بحمده را بگويد و از اين هم بهتر و به احتياط نزديکتر آن است که ذکر کبرى را انتخاب کند و به احتياط نزديک تر آن است که همين ذکر را سه نوبت بگويد.

مساءله 8 - طماءنينه ( آرام بودن بدن ) در حال ذکر واجب است پس اگر آنرا عمداترک کند نمازش باطل است و اما اگر سهوا ترک کند باطل نيست هرچند که نزديکتر به احتياط آن است که در حال سهو نيز بذکرى که در رکوع در حال حرکت گفته اکتفاء نکند و ذکر را در حال آرام بودن بدن تکرار نمايد و اگر عمدا قبل از رسيدن به حد رکوع و يا بعد از رسيدن و قبل از آرام شدن بدن ذکر بگويد و يا در حال سر از رکوع برداشتن ذکر را تمام کند چه اينکه قبل از خروج از اسم رکوع باشد و يا بعد از آن ، آن ذکر بطور قطع کافى نيست و اقوى بطلان نماز است و نزديکتر به احتياط آن است که نماز را تا به آخر بخواند و دوباره اعاده اش کند بلکه نزديکتر به احتياط آن است که همين تکرار نماز را در جائى هم که ذکر مستحبى را عمدا بدون طماءنينه گفته و به قصد ذکر مستحبى رکوع گفته ( نه به قصد مطلق ذکر) عملى سازد و اما اگر بقصد مطلق ذکر گفته باشد اشکالى ندارد ( چون در هر جاى نماز هر ذکرى را بعنوان اينکه ذکر خدا است مى توان گفت ) و به خاطر بيمارى و غيره اگر از طماءنينه عاجز است اين وظيفه در حق او ساقط است لکن بر او واجب است ذکر واجب راقبل از خروج از مسماى رکوع تمام کند.

و نيز واجب است که سر از رکوع بردارد و مستقيم به ايستد و بدنش آرام بگيرد و سپس بسجده برود که اگر عمدا قبل از اين به سجده برود نمازش ‍ باطل است .

مساءله 9 - مستحب است در حال ايستاده براى رفتن به رکوع تکبير بگويد و نزديکتر به احتياط آن است که آن را ترک نکند و مستحب است در حال گفتن تکبير دست ها را بلند کند و همچنين مستحب است در رکوع کف دستها را در حاليکه انگشتانش باز باشد بر سر زانو بگذارد و نزديک تر به احتياط آن است که تا ممکن است اين کار را ترک نکند.

و همچنين مستحب است زانوها را بطرف عقب ببرد و پشت خود را مستقيم و گردن را کشيده و آرنج ها را باز کند و اينکه زنها دست خود را بر روى ران بالاى زانو بگذارند و مستحب است در ميانه ذکرها تسبيحه بزرگ را انتخاب کند و آنرا سه و يا پنج و يا هفت بار يا بيشتر تکرار نمايد و چون سر از رکوع بر مى دارد دست ها را بلند نموده بعد از ايستادن بگويد:

( سمع الله لمن حمده )

و آن گاه براى رفتن بسجده تکبير بگويد و دست ها را براى تکبير بلند کند و مکروه است در حال رکوع سر را بزير اندازد و دست ها را به پهلو بچسباند و يا دستهارا در بين دو زانو کند.