در کتاب اول گفته شد، که در زمان پیامبر صلی الله علیه وآله و امامان:، مردم مسائل دینی و احکام شرعی خود را
از معصومین (ع)، یا افرادی که آنها مشخص می‌کردند، فرا می‌گرفتند ولی با شروع عصر غیبت
امام زمان علیه السلام مردم نمی‌توانستند به
صورت مستقیم احکام الهی را از معصوم علیه السلام دریافت کرده و به آن عمل کنند، در نتیجه برای فهم
دین و فرا گرفتن احکام دینی به سراغ عالمان «دین شناس» می‌روند.
مجتهد و فقیه
شخصی که با بهره گیری از علوم و دانشهای لازم به حدّی
رسیده که می‌تواند وظایف و تکالیف دینی را زا منابع آن استخراج نماید، «مجتهد» و «فقیه»
نامیده می‌شود.
منابع و مدارک
فقه
بخشی از برنامه‌های اسلامی که وظیفة انسان را در میدان
عمل مشخص می‌کند و شیوة درستکاری را می‌آموزد، احکام یا «فقه» نام دارد.
دو منبع اصلی و اساسی احکام و مسائل فقهی عبارت است
از:
1ـ کتاب خدا (قرآن)
2ـ سنّت معصومین علیهم السلام، یعنی، گفتار و کردار و امضا و تأیید
آنان.
فقه و علوم
دیگر
برای رسیدن به درجه اجتهاد و شناختن شیوه استنباط احکام،
این علوم را باید فرا گرفت:
1ـ ادبیات عرب (که شامل صرف، نحو، لغت، معانی، بیان
و بدین است)
2ـ تفسیر قرآن مجید (در حدّ نیاز)
3ـ منطق (دانش اندیشیدن و استدلال کردن)
4ـ علم حدیت (شناخت احادیث صحیح و غیر صحیح و فهم معانی
آنها)
5ـ علم رجال (شناخت راویان حدیث)
6ـ اصول فقه (شناخت شیوة استخراج احکام از منابع آن)
اجتهاد و
تقلید
دین اسلام مردم را به تحصیل علم و افزودن آگاهی در
مسائل مورد نیاز زندگی از جمله احکام دینی تشویق و ترغیب کرده و دانش آموختن را بر
هر زن و مرد واجب دانسته است.
شناخت دین و احکام آن دو گونه است: شناخت «تفصیلی»
یا «اجتهادی» و شناخت «اجمالی» یا «تقلیدی» هر چند خواستة اولیه و مورد نظر اسلام شناخت
تفصیلی است ولی از آنجا که همة مردم نمی‌توانند در تشخیص و استخراج احکام الهی از منابع
آن به حدّ اجتهاد و تخصص لازم برسند و تنها عدة کمی به این امر موفق می‌شوند وظیفة
سایر مردم در احکام دینی «تقلید» و پیروی از مجتهدان است. مجتهد و فقیهی که مردم در
زمینة مسائل و احکام دینی از او تقلید می‌کنند «مرجع تقلید» نام دارد.
دیدگاه دین
در مورد تقلید
در روایاتی که از پیشوایان معصوم علیه السلام یه دست ما رسیده وظیفه مردم را تقلید از «فقیه جامع
الشرایط» یعنی مرجع تقلید معرفی کرده است و ما به یک روایت که از امام دوازدهم علیه
السلام رسیده است، بسنده می‌کنیم.
«در پیشامدها به راویان حدیث مراجعه کنید. آنان بر
شما حجّت و راهنمایند و من بر آنان حجّت و راهنمایم».
تقلید یا
اطاعات از وحی
وحی الهی توسط جبرئیل علیه السلام بر پیامبر صلی الله علیه وآله نازل شده و توسط آن بزرگوار به مردم ابلاغ و از زبان
امامان معصوم علیه السلام تفسیر و تبیین شده
است.
در زمان غیبت، مرجع تقلید مسائل دینی را با استفاده
از وحی الهی و سنّت معصومین علیهم السلام به
ما می‌رساند و با خصوصیاتی که عقل و دین برای او تبیین کردهف سخنی از روی خواسته و
سلیقة خود نمی‌گوید، بلکه آنچه را که از وحی فهمیده باز می‌گوید، بنابراین تقلید از
او، یعنی اطاعت از وحی الهی است که توسط او به دست ما رسیده و بالاتر این که اطاعت
از انبیاء نیز اطاعت از «شخص» نیست، بلکه اطاعت از «وحی» است.
خداوند پیامبر صلی الله علیه وآله در مورد پیروی از پیامبران پیشین می‌گوید: (فبهذیهم
اقتده) «از هدایت وحی الهی که بر آنان فرو
فرستادیم، پیروی کن».
پرسش ؟
1ـ فقه چیست و فقیه کیست؟
2ـ مجتهد، احکام دین را از چع منابعی به دست می‌آورد؟
3ـ فرق بین علم حدیث و علم رجال چیست؟
4ـ تقلید چیست و مرجع کیست؟
5ـ آیة شریفة «فبهدیهم اقتده» دلیل چه مطلبی است.