:: قضاى نمازهاى فوت به علت ندانستن مسأله ::
سوال :
بنده گمان مى کردم پس از هر غسلى وضو لازم نيست وبعدها فهميدم اين حکم فقط مختص غسل جنابت است. باتوجه به اين که نمى دانم چه تعداد پس از غسل هاى عادى بدون وضو نماز خوانده ام چه وظيفه اى دارم؟
جواب :
اکتفا کردن به کم ترين مقدار وقدر يقين کافى است؛ مثلاً اگر شک دارد که يک سال بوده يا دوسال اکتفا به يک سال کافى است، هرچند رعايت احتياط ايجاب مى کند که دوسال نماز را قضا کند.
:: جمع بين دو نماز ::
سوال :
دليل جمع کردن بين نمازهايى چون ظهر وعصر ونيز مغرب وعشا چيست؟
جواب :
جمع کردن بين دو نماز ادله بسيارى دارد مانند آيه شريفه «أقم الصلوة لدلوک الشمس إلى غسق الليل وقرآن الفجر؛ نماز را از زوال آفتاب تا آغاز تاريکى شب بخوان ونماز صبح را برپا دار».(اسراء (17)، آيه 78)
در اين آيه سه وقت براى نماز معين شده است: زوال آفتاب براى نمازهاى ظهر وعصر، آغاز تاريکى شب براى نمازهاى مغرب وعشا وفجر براى نماز صبح، همچنين رواياتى در دست داريم مبنى براين که پيامبر صلّى الله عليه وآله گاهى بين دو نماز جمع مى فرمودند بدون اين که سفر يا باران يا مسأله اى ايشان را ناچار به اين کار کرده باشد.
روايات ديگرى هست که جمع بين دو نماز را ـ در صورتى که شخص قصد نوافل داشته باشد ـ نيکو دانسته است. به عبارت ديگر در اين روايات جمع کردن بين دو نماز برخواندن جداگانه هر کدام برترى دارد. از ديگر دلايل اين کار آسان گيرى برمکلف مى باشد که اسلام برآن بنا گرديده است. خداى متعال مى فرمايد: «يريد الله بکم اليسر ولا يريد بکم العسر؛ خداى متعال آسانى را براى شما مى خواهد نه دشوارى را».(بقره (2)، آيه 185)
روشن است که جمع کردن بين دو نماز براى مکلفان آسان تر از آن است که هر کدام را جداگانه وبا فاصله به جاى آورند. وديگر ادله اى که صحت اين کار را تأييد مى کند.
:: نمازخواندن بدون تکبيرةالاحرام به علت ندانستن مسأله ::
سوال :
شخصى که به علت ندانستن مسأله بدون تکبيرة الاحرام نماز مى خوانده (يعنى نماز را از قرائت شروع مى کرده) ومدتى را بدين منوال طى کرده، چه وظيفه اى دارد؟
جواب :
بايد نمازهايى را که به اين کيفيت خوانده اندک اندک قضا نمايد.
:: خواندن سه بار تشهد در نماز از روى جهل ::
سوال :
دختر باايمانى هستم ودر نماز بعد از رکعت دوم وسوم تشهد را مى خواندم سپس تشهد آخر را با سلام بعد از رکعت چهارم بجا مى آوردم. يعنى از روى جهل سه بار تشهد مى خواندم حکم نمازهايم چيست؟
جواب :
نمازهاى قبلى شما ان شاء الله صحيح است ولى نمازهاى بعدى را بايد درست بخوانيد.
:: شک کردن در تکبيرةالاحرام ::
سوال :
اگر نمازگزار ميان قرائت ورفتن به رکوع شک کند که تکبيرةالاحرام گفته يا خير، يعنى «الله اکبر» گفته يا نه، وظيفه اش چيست؟
جواب :
به شک اعتنا نکند.
:: مسح کردن برروى کفش ::
سوال :
مسح کشيدن برروى کفش چه حکمى دارد؟
جواب :
جز در حالت ضرورت مانند سرما يا ترس يا بيمارى يا مانند آن مجزى نيست.
:: ريختن آب روى صورت جهت وضو ::
سوال :
آيا براى وضوگرفتن، ريختن آب روى صورت اگرچه از بالا نباشد مجزى است؟
جواب :
لازم نيست آب از بالا ريخته شود، بلکه بايد صورت را از بالا تا پايين شست.
:: نماز عيد فطر وقربان ::
سوال :
نماز عيد فطر وقربان بايد به جماعت خوانده شود يا به صورت فرادا؟
جواب :
نمازهاى مذکور را هم به صورت فرادا وهم به جماعت مى توان اقامه کرد.
:: بازگشت به زادگاه ::
سوال :
تولد در وطن پدر ومادر که هنوز از آن جا روى نگردانده اند انجام شده. آيا اين فرزند که پس از سنّ تکليف به محل کار پدرش منتقل شده وآنجا وطن او به حساب مى آيد، اما گاهى به مناسبت هاى مختلف به زادگاهش سر مى زند که مجموعاً در سال به دوماه مى رسد، در زادگاه، نمازش شکسته است يا تمام؟
جواب :
در سوال يادشده اين فرزند هرگاه به زادگاهش برود نمازش شکسته است ونبايد روزه بگيرد مگر آن که کثير السفر به حساب بيايد يا قصد اقامه ده روز نمايد.
:: نماز در زادگاه ::
سوال :
گفته مى شود وطن از چند راه تحقق مى يابد از جمله زادگاه، آيا تنها تولد، براى وطن قراردادن مکانى کافى است؟ تولد در وطن پدر ومادر که هنوز از آن جا روى نگردانده اند انجام شده، آيا اين فرزند پس از تکليف نمازش را در آنجا شکسته يا تمام بخواند، درحالى که بيش از چهل روز در آنجا نبوده است؟
جواب :
در سوال يادشده آن محل وطن او به حساب نمى آيد.
:: اگر قرائت مأموم بهتر از امام باشد ::
سوال :
آيا شخصى که به زبان عربى کاملاً مسلّط است مى تواند به امامى که بر اين زبان مسلّط نيست، اقتدا کند؟
جواب :
در فرض مذکور، اشکالى ندارد، مگر اينکه امام در قرائت تغيير حرف ويا کلمه بدهد.
:: جمع بين دو نماز ::
سوال :
دليل جمع کردن بين نمازهايى چون ظهر وعصر ونيز مغرب وعشا چيست؟
جواب :
جمع کردن بين دو نماز ادله بسيارى دارد مانند آيه شريفه «أقم الصلوة لدلوک الشمس إلى غسق الليل وقرآن الفجر(1)؛ نماز را از زوال آفتاب تا آغاز تاريکى شب بخوان ونماز صبح را برپا دار». در اين آيه سه وقت براى نماز معين شده است: زوال آفتاب براى نمازهاى ظهر وعصر، آغاز تاريکى شب براى نمازهاى مغرب وعشا وفجر براى نماز صبح، همچنين رواياتى در دست داريم مبنى براين که پيامبر صلّى الله عليه وآله گاهى بين دو نماز جمع مى فرمودند بدون اين که سفر يا باران يا مسأله اى ايشان را ناچار به اين کار کرده باشد.
روايات ديگرى هست که جمع بين دو نماز را ـ در صورتى که شخص قصد نوافل داشته باشد ـ نيکو دانسته است. به عبارت ديگر در اين روايات جمع کردن بين دو نماز برخواندن جداگانه هر کدام برترى دارد. از ديگر دلايل اين کار آسان گيرى برمکلف مى باشد که اسلام برآن بنا گرديده است. خداى متعال مى فرمايد: «يريد الله بکم اليسر ولا يريد بکم العسر(2)؛ خداى متعال آسانى را براى شما مى خواهد نه دشوارى را». روشن است که جمع کردن بين دو نماز براى مکلفان آسان تر از آن است که هر کدام را جداگانه وبا فاصله به جاى آورند. وديگر ادله اى که صحت اين امر را تأييد مى کند ....
--------------------------------------------------------------------------------
(1) اسراء (17)، آيه 78.
(2) بقره (2)، آيه 185.
:: شروع نماز بدون تکبيرةالاحرام ::
سوال :
شخصى سى سال است که از روى جهل، نمازش را بدون به جا آوردن تکبيرةالاحرام مى خواند، آيا بايد نمازهاى سى سال گذشته اش را اعاده کند، به علّت اينکه تکبيرةالاحرام از ارکان نماز محسوب مى شود؟ آيا فرقى ميان قصور وتقصير وجود دارد؟ آيا راه حلى براى اين شخص وجود دارد؟
جواب :
چنانچه اين شخص مقلّد مرحوم آيت الله العظمى حاج سيد محمد شيرازى (اعلى الله مقامه) باشد، ايشان اين مورد را مشمول حديث حجب وحديث رفع مى داند، بنابراين، قضاى نماز بر او واجب نيست، وگرنه بايد کم کم قضاى نمازهاى سى سال را به جا آورد، مثلاً با هرنماز ادا يک نماز قضا به جا آورد.
:: ادغام در نماز ::
سوال :
آيا ادغام در نماز ودر سوره اخلاص واجب است؟ در «ولم يکن له کفواً أحد» آيا مى توانيم «ن» يکن را تلفظ کنيم يا نه؟
جواب :
ادغام در نماز واجب نيست، گرچه احوط استحبابى است.
:: استيجار نماز وروزه ::
سوال :
مبلغى بابت خواندن نماز استيجارى به مدّت يک سال دريافت کرده ام، اکنون يک ماه نماز خوانده ام، ومى خواهم براى بقيه مدّت شخصى مؤمن ومورد اعتماد اجير کنم ومبلغ نماز را به او بدهم، آيا مى توانم اين کار را انجام دهم؟ چه مقدار از مبلغ را بايد به او بدهم؟ در صورتى که اين شخص در کشور ديگرى زندگى مى کند، آيا هنگام محاسبه اجرت بايد سطح زندگى آن کشور را در نظر بگيرم، يا مبلغ دريافتى را بر دوازده ماه تقسيم کنم وسهم يک ماه را به خود اختصاص دهم، وبقيه را به او بدهم؟
جواب :
اگر شرط مباشرت در استيجار نبوده است، بر حسب توافق ميان شما مى توانيد هر مقدار از مبلغ را به او بدهيد تا نماز مدّت مانده را بخواند، منتها بهتر است مبلغ دريافتى را بر دوازده ماه تقسيم کنيد، وسهم يک ماه را به خود اختصاص دهيد، وبقيه را به او بدهيد.
:: زن واقامه نماز ::
سوال :
زن در خانه نماز بخواند بهتر است يا در مسجد نماز جماعت بخواند؟
جواب :
اگر زن مواظب حجاب وعفّت خود باشد، نماز جماعت در مسجد براى او برتر است.
:: تسبيحات اربعه در نماز ::
سوال :
آيا جايز است در رکعت سوم وچهارم نماز «سبحان الله والحمدلله ولا اله الا الله والله اکبر» به جاى سه بار يک بار گفته شود؟
جواب :
بله، جايز است.
:: به طول انجاميدن سجده آخر نماز جماعت ::
سوال :
اگر مأموم سجده آخر نماز جماعت را طول دهد بطورى که با شروع تسليم امام سر از سجده برداشته، آيا اين کار جماعتش را باطل مى کند؟
جواب :
با اين مقدار جماعتش باطل نمى شود.
:: لباسى که رنگ خون روى آن باشد ::
سوال :
آيا جايز است با شلوار يا پيراهنى که خون روى آن بوده وشسته شده ولى رنگ خون از آن نرفته است، نماز خواند؟
جواب :
آب کشيدن تا حدّ برطرف کردن عين خون کافى ومجزى مى باشد حتى اگر رنگش بعد از آب کشيدن بماند.
:: خواندن نماز با شلوار لى ::
سوال :
آيا مى توان با شلوار لى که از ممالک غيراسلامى آورده اند وتکه چرمى دارد که روى آن اسم شرکت توليدکننده است، ونمى دانيم اين چرم از حيوانى است که ذبح شرعى شده يا نه، نماز خواند؟
جواب :
اگر احتمال دهد که چرم مصنوعى باشد، نماز صحيح است، والا از پوشيدن آن در نماز پرهيز شود.
:: آيا تارک الصلاة کافر است ::
سوال :
آيا کسى که عمداً نماز را ترک مى کند کافر است؟
جواب :
تنها ترک نماز سبب کافر شدن نيست، بلکه بايد سعى کرد شخص را با تذکر به روايات در اين زمينه هدايت کرد، مثلاً پيامبر اکرم صلى الله عليه وآله فرموده اند: نمازتان را ضايع نکنيد، زيرا کسى که نمازش را ضايع کند با قارون وهامان محشور مى شود وخدا حق دارد او را با منافقين به آتش افکند ومطالب ديگرى که نشان مى دهد نماز براى انسان سعادت دنيا وآخرت را جلب مى کند وتارک نماز خود را از خير دنيا وسعادت آخرت محروم مى سازد.
:: خواندن نماز با کفش ::
سوال :
آيا در شرايط عادى، خواندن نماز واجب با پوشيدن کفش جايز است؟
جواب :
اگر تميز وپاک بوده واز چرم ميته يا غيرمأکول اللحم نباشد وشصت هاى پا هنگام سجود روى زمين قرار بگيرد جايز است.
:: احکام دو سجده سهو ::
سوال :
کيفيّت سجده سهو چگونه است ودر چه مواردى واجب مى شود؟
جواب :
براى هر افزودن ويا کاستن در نماز دوسجده سهو واجب مى شود. مثلاً اگر انسان پس از سجده دوم در رکعت دوم به جاى اينکه بنشيند وتشهد بخواند براى رکعت سوم برخاست وپس از برخاستن يادش آمد تشهّد را فراموش کرده، همان وقت نشست وتشهد را خواند وسپس براى رکعت سوم برخاست، در اينجا يک قيامْ افزوده ودوسجده سهو بر او بنابر احتياط واجب مى شود. بايد پس از پايان نماز دوسجده به جا بياورد ودر آن دوسجده بگويد: «بسم الله وبالله السلام عليک أيها النبي ورحمة الله وبرکاته» وتشهد بخواند ويک سلام بدهد، يعنى بگويد: «السلام عليکم ورحمة الله وبرکاته». در پنج مورد ذيل دوسجده سهو واجب مى شود:
1. اگر سهواً در اثناى نماز صحبت کند.
2. اگر بى جا سلام بدهد.
3. اگر يکى از دوسجده را فراموش کند.
4. اگر تشهد را فراموش کند.
اگر در نماز چهار رکعتى پس از سجده دوم شک کند چهار رکعت خوانده يا پنج رکعت.
:: سجده نکردن بر مهر ::
سوال :
شخصى نشسته نماز مى خواند ومدتى مهر نماز را بر پيشانى نمى نهاده است آيا بايد آن نمازها را اعاده کند؟
جواب :
نمازهاى گذشته اش اعاده ندارد واحوط در نمازهاى آينده آن است که مهر نماز را بر پيشانى بنهد.
:: قنوت نماز وتر ::
سوال :
آيا کافى است در قنوت نماز وتر بجاى اينکه نام چهل مؤمن را ببرم بگويم :" خدايا! تمامى مردان وزنان مؤمن را بيامرز"؟
جواب :
کفايت مى کند. ولى بجاى چهل مؤمن به حساب نمى آيد لذا هروقت فرصت نمود وخواست به ثواب کامل آن دست پيدا کند مستحب است براى چهل مؤمن با اسم هرچند شده با صيغه جمع طلب آمرزش کند وبگويد:" خدايا پدر ومادرم، اجدادم، فرزندانم، همسرانشان وفرزندانشان را بيامرز.
:: نافله شب ـ استغفارنمودن براى چهل مؤمن ::
سوال :
آيا در رکعت اول نماز شفع سوره حمد وناس ودر رکعت دوم سوره حمد وفلق را بخوانم کفايت مى کند ودر قنوت بجاى اينکه چهل مؤمن را نام ببرم بگويم :" خدايا تمامى مردان وزنان با ايمان را بيامرز."؟ آيا قنوت در نماز شفع تنها در رکعت دوم است يا در هر دو رکعت؟
جواب :
همه اينها که در سوال آمده صحيح است، جز نام بردن چهل مؤمن وطلب بخشايش کردن براى آنان که مخصوص قنوت نماز وتر مى باشد ودر قنوت رکعت دوم نماز شفع وارد نمى باشد. براى آگاهى بيشتر به کتاب "توضيح المسائل" تيتر: نماز شب وفضيلت آن که در سايت نيز موجود مى باشد مراجعه شود.
:: لباس وجماع ::
سوال :
شخصى پيش از نزديکى با همسرش، برخى از لباس هايش را از تن درمى آورد وپس از نزديکى، آن لباس ها را مى پوشد، آيا جايز است پس از غسل همان لباس ها را بپوشد وبا آن نماز بخواند؟
جواب :
بله، تا وقتى که رطوبت نجس با آن لباس تماس پيدا نکند جايز است.
:: صلوات وناصبى ::
سوال :
کسى که صلوات کامل بر پيامبر صلى الله عليه وآله نمى فرستد استدلالش آن است که در کتاب هاى درسى (که در مدارس عربستان سعودى تدريس مى شود) صلوات کامل نيامده، آيا مى توان گفت چنين کسى ناصبى است؟
جواب :
اگر ريشه صلواتِ کامل نفرستادن دشمنى اهل بيت عليهم السلام باشد، آن شخص ناصبى است وگرنه، نه.
:: حکم قضاى نماز صبح ::
سوال :
حکم قضاى نماز صبح براى شخص بالغ که عادت به بيدارشدن از خواب ندارد، چيست؟
جواب :
انسان بايد براى خواندن نماز صبح در اول وقت بيدار شود، با استفاده از ساعت زنگ دار (شماطه دار) يا از طريق سفارش به والدين يا خواهران يا برادران که هروقت براى نماز بيدار شدند، او را هم بيدار کنند، همچنين پرهيز از بيدارى زياد در شب، تا از خواندن نماز در اول وقت نماند، با اين حال اگر براى نماز بيدار نشد، بايد قضاى آن را بجا آورد وبراى تأخير استغفار نمايد.
:: عادل نبودن امام جماعت ::
سوال :
اگر برايم ثابت شد آن که پشت سرش نماز مى خواندم عادل نيست، آيا بايد نمازهايى که پشت سر او خوانده ام اعاده کنم؟
جواب :
در سوال يادشده اعاده واجب نيست.
:: نماز در هواپيماى کوچک ::
سوال :
بعضى از هواپيماها آن قدر کوچکند که نمى شود در آن ايستاد ونماز خواند، چگونه بايد نماز بخوانيم؟
جواب :
چنانچه وقت تنگ باشد بايد نشسته نماز خواند.
:: قنوت ونماز ::
سوال :
آيا قنوت در نماز واجب است؟
جواب :
خير، بلکه مستحب است.
:: زياد گفتن ذکر واجب در نماز ::
سوال :
جاهايى که نمازگزار مى تواند در هنگام نماز ذکر واجب را زيادتر بگويد کجاست؟
جواب :
ذکرگفتن در همه جاى نماز جايز است هرچند از مقدار واجب بيشتر باشد البته به شرط اينکه به قصد ورود نباشد، بلکه به قصد رجاء بخواند.
:: نماز خواندن با لباس نجس ::
سوال :
اگر شخصى فراموش کرده که لباسش نجس است ونماز بخواند وبعد از مدّتى يادش بيايد، حکم نماز اين شخص چيست؟ آيا بايد نمازهايى را که با لباس نجس خوانده اعاده کند يا خير؟
جواب :
اگر از نجاست لباس خبر نداشت وبعداً فهميد، نمازش صحيح است، اما اگر فراموش کرده بود وپس از اتمام نماز يادش بيايد، بايد نمازهايى را که با لباس نجس خوانده اعاده کند.
:: صلوات فرستادن در هرحال ::
سوال :
زبان من به صلوات فرستادن بر پيامبر وخاندان پاکش عادت کرده است به گونه اى که هميشه صلوات مى فرستم حتى وقتى که در حمام يا استخر شنا هستم وهمچنين هنگام نماز در تسبيحات وذکرهاى ديگر نيز صلوات مى فرستم. آيا معصيت مى کنم؟
جواب :
نه تنها معصيت به حساب نمى آيد بلکه ذکرگفتن مستحب مى باشد واز جمله اين ذکرها صلوات ودرود بر پيامبر وخاندانش – که درود خدا بر آنان باد- در هرحالى مى باشد.
:: حواس جمعى در نماز ::
سوال :
آيا در نماز به زمين بايد نگاه کرد نه به چيزهاى ديگر؟ آيا توجه به پيرامون خود بدون برگرداندن صورت نماز را باطل مى کند؟
جواب :
مستحب است در حال قيام در نماز به زمين ومحل سجده نگاه نمود، زيرا مسلمانان به اطرافشان درحال قيام در نماز توجه مى کردند آن گاه آيه شريفه نازل شد که: "مؤمنان کسانى هستند که در نمازشان خشوع دارند."(مؤمنون/2) بنابراين به نگاه به محل سجودشان مأمور شدند. ترک خشوع نماز را باطل نمى کند بلکه ثوابش را کم مى کند.
:: حکم امام جماعتى که قرائت نمازش درست نيست ::
سوال :
امام جماعتى است که برخى از ذکرها وحمد وسوره اش را درست ادا نمى کند وظيفه کسانى که به او اقتدا مى کنند چيست؟ آيا واجب است به او تذکر دهند؟
جواب :
امام بايد تا جايى که مى تواند قرائت نمازش را درست کند واگر مأموم دريافت که امام کلمه يا حرفى را طبق قواعد تجويدى يا جهت غيرعربى بودن زبان خوب ادا نمى کند، خودش آن آيه را بطور صحيح بخواند، ولى اگر کلمه يا حرف را به طور کامل تغيير مى دهد که غلط حساب شود نمى شود به او اقتدا نمود.
:: بيدارشدن زن حائض در وقت نماز ::
سوال :
دخترى بيست ساله ومحصّل هستم، آيا بر من لازم است هنگام عادت ماهانه، هر روز در وقت نماز صبح بيدار شوم؟
جواب :
هنگام عادت ماهانه، نماز از زن ساقط مى گردد، ولى بيدارشدن وقت نماز صبح که بين الطلوعين گفته مى شود از نظر شرع امريست مستحب وبه سلامتى وروزى انسان مى افزايد، برخلاف خواب بودن در اين زمان که شرعاً هم مکروه است وهم از سلامتى وروزى انسان مى کاهد.
:: فتواى برخى از فقها به استحباب نماز جمعه ::
سوال :
باتوجه به اين که در قرآن به نماز امرشده علت فتواى برخى از فقها به استحباب نماز جمعه چيست؟
جواب :
مراجعى که قائل به استحباب نماز جمعه مى باشند، باتوجه به استنباط شان از روايات شريفه براين باورند که نماز جمعه در صورتى واجب است که امام معصوم عليه السلام در ميان مردم ظاهر باشد وخود آن را بخواند يا به کسى که صلاح مى داند اجازه اقامه آن را بدهد.
:: به جا آوردن نماز قضا در سفر ::
سوال :
کسى که مسافر است ومى خواهد نمازهاى گذشته خود را قضا کند درخصوص نمازهاى چهار رکعتى که در سفر بوده واز او فوت شده چه وظيفه اى دارد؟
جواب :
ملاک، زمان فوت شدن آن نماز است؛ يعنى اگر نماز چهار رکعتى در حالت سفر از او فوت شده بود، بايد آن را حتى در حضر به صورت شکسته قضا نمايد واگر نماز چهار رکعتى در حالت حضر از او فوت شده بود، بايد آن را به صورت تمام (وچهار رکعتى قضا نمايد) حتى اگر اکنون که مى خواهد آن را قضا کند مسافر است.
:: اقدامات لازم براى توفيق نماز شب ::
سوال :
سفارش شما به کسانى که توفيق سحرخيزى وخواندن نماز شب را از دست مى دهند چيست؟
جواب :
گناه نکردن در روز، کم خوردن در شام، انجام دادن امورى که باعث شب بيدارى وسحرخيزى مى گردد.
:: توجه حقيقى به کعبه ::
سوال :
آيا تعيين دقيق سمت قبله لازم است يا توجه عرفى به کعبه کافى است؟
جواب :
در صورتى که شناخت وتعيين جهت قبله ممکن باشد توجه حقيقى به سمت قبله لازم است ولى در غير اين صورت توجه عرفى کافى است.
:: قنوت در نماز شب ::
سوال :
آيا در نماز شب قنوت دارد؟ در کدام رکعت؟
جواب :
بله، در رکعت هاى دوم ونيز در نماز وتر که يک رکعت است.
:: ناممکن بودن سجود ::
سوال :
در صورتى که سجده گاه شخص نجس باشد ونمازگزار نتواند روى لباس يا کف دست خود يا موارد مشابه سجده کند وسجده کردن ناممکن باشد، وظيفه او چيست؟
جواب :
در صورتى که دستمال کاغذى، برگ درخت يا چوب درخت ومانند آن در دست باشد سجده کردن برآن صحيح خواهد بود ولى اگر هيچ چيز پاکى که سجده کردن برآن صحيح باشد در دسترس نباشد اشاره کردن با سر به جاى سجده کافى است ونمازش صحيح خواهد بود.
:: جهر و اخفات در رکعت سوم وچهارم ::
سوال :
در صورتى که امام جماعت در رکعت سوم وچهارم نماز عصر يا عشا تسبيحات اربعه را با صداى بلند بخواند، اين کار او چه حکمى دارد؟
جواب :
آهسته خواندن تسبيحات لازم است. البته در صورتى که از روى فراموشى يا ندانستن مسأله تسبيحات را با صداى بلند بخواند نمازش درست است.
:: نيابت از جانب بچه شيرخوار ::
سوال :
آيا نمازخواندن، روزه گرفتن يا زيارت از جانب بچه شيرخوار جايز است؟
جواب :
بله، ظاهراً جايز است.
:: صلوات در نماز ::
سوال :
شخصى که نمى دانست صلوات برمحمد وآل محمد عليهم السلام در نماز واجب است وآن را نمى خواند، چه حکمى دارد؟
جواب :
در فرض مذکور تکليفى ندارد.
:: کيفر تارک الصلاة ::
سوال :
کيفر تارک الصلاة در دنيا چيست؟
جواب :
در روايت آمده است که تارک الصلاة به دوازده عقوبت مبتلا مى شود: سه عقوبت در دنيا، سه عقوبت در هنگام مرگ وسه عقوبت در قيامت. سه عقوبت دنيا چنين است که جلوه وفروغ چهره صالحان را از او برمى گيرد وهيچ جايگاهى در اسلام ندارد وهيچ يک از افعال واعمال او پذيرفته نمى شود. سه عقوبت هنگام مرگ آن است که تشنه وگرسنه وبا خوارى وهراس از دنيا مى رود. سه عقوبتى که در قبر گريبان گير او مى شود آن است که لحد به او فشار مى آورد وهنگامى که منکر ونکير نزد او مى آيند از اداى شهادت ناتوان مى ماند وخدا مارى به نام شجاع الاقرع را بر او مسلط مى کند (نک: شجره طوبى، ج 2، ص 441).
:: قضاى نماز / شکسته يا تمام ::
سوال :
پيش از آن که سفر کنم نماز ظهر وعصر از من فوت شد وپس از آن که به شهر ديگرى رفتم که وطن من نبود اين دو نماز را به صورت شکسته قضا کردم. آيا اين کار صحيح است؟
جواب :
اگر وقت نماز به پايان رسيد در حالى که نماز نخوانده ايد وهنوز در وطن خود هستيد بايد نماز خود را به صورت تمام قضا کنيد ولى در غير اين صورت بايد به صورت شکسته قضاى آن را به جا آوريد.
:: قضاى نماز شب ::
سوال :
در صورت ضرورت، خواندن نماز شب پيش از وقت فضيلت بيشترى دارد يا قضاى آن؟
جواب :
در فرض سوال قضاى نماز شب فضيلت بيشترى دارد.
:: جهر و اخفات ::
سوال :
دوسال پيش فهميدم که جهر در رکعات اول ودوم نمازهاى صبح، مغرب وعشا ونيز آهسته خواندن در نمازهاى ظهر وعصر واجب است اين در حالى است که به حج واجب رفته ام ودو حج مستحب به جا آورده ام واز اين مسأله خبر نداشتم.
جواب :
اعاده لازم نيست ان شاء الله تعالى
:: بيرون رفتن زن براى حضور در اماکن مقدس ::
سوال :
معروف است که اگر زن نمازش را در خانه به جا آورد فضيلت بيشترى دارد. آيا اين يک حکم عام ومربوط به همه اوقات وحالات است؟ براى مثال حضور زن در بيت الله الحرام ومسجد نبوى وبارگاه امامان معصوم عليهم السلام چه صورتى خواهد داشت؟
جواب :
اين که نماز زن در خانه فضيلت بيشترى دارد، يک حکم عام است ولى اگر زن با رعايت حجاب وحفظ شئون اسلامى خارج شود ودر مساجد واماکن مقدس حاضر گردد فضيلت بيشترى خواهد داشت.
:: اعاده نماز به جاى عمل به دستور شک ::
سوال :
در نماز چهاررکعتى بين سه وچهار شک کردم. از خاطرم گذشت که نماز را بشکنم وآن را اعاده نمايم؛ زيرا نمى خواستم نماز احتياط بخوانم؛ ولى بلافاصله از تصميم خود منصرف شده، نمازم را تمام کردم. پس از آن نماز احتياط نخواندم بلکه نمازم را اعاده کردم. نماز من در اين حالت چه حکمى دارد؟
جواب :
شکستن نماز جايز نيست، ولى تمام کردن نماز وسپس اعاده آن ـ چنان که در سوال ذکرشده ـ جايز است ودر اين حالت حتى اگر نماز احتياط را ترک کند، اظهر آن است که نمازش صحيح است وتکليفى ندارد.
:: به جا نياوردن نمازهاى قضا ::
سوال :
به جا نياوردن نمازهاى قضايى ـ به اين دليل که زياد است ـ چه حکمى دارد؟ آيا اين کار کفاره نيز دارد؟
جواب :
بايد آنها را اندک اندک قضا نمود وکفاره اى جز قضا واستغفار ندارد.
:: عدول از نماز واجب به نماز مستحب وبالعکس ::
سوال :
آيا عدول از نماز واجب به نماز مستحب وبالعکس جايز است؟
جواب :
عکس اين مطلب (يعنى عدول از نماز مستحب به واجب) مطلقاً جايز نيست ولى عدول از نماز واجب به نماز مستحب فقط در يک صورت جايز است وآن در صورتى است که شخص درحال خواندن نماز فراداست ودر اين حال نماز جماعت اقامه شود. در چنين حالتى نمازگزار مى تواند نيت خود را پس از نماز واجب به نماز مستحب برگرداند وپس از اتمام آن، به جماعت اقتدا نمايد.
:: نماز شکسته ::
سوال :
کسى که طى مأموريتى ادارى در ماه مبارک رمضان به جايى رود که بيش از مسافت شرعى با وطن او فاصله دارد، حکم نماز وروزه اش چيست؟
جواب :
اگر اين مأموريت هميشگى وهر هفته است نمازش تمام است وبايد روزه بگيرد والاّ شکسته است ونبايد روزه بگيرد.
:: وقت نماز ظهر وعصر ::
سوال :
وقت نماز ظهر وعصر چه هنگام به پايان مى رسد؟ کسى که بعد از اذان ظهر بيدار شود آيا بايد نمازش را قضا بخواند؟
جواب :
اگر به قدر چهار رکعت به غروب آفتاب باقى مانده باشد بايد ابتدا نماز عصر را به نيت ادا وسپس نماز ظهر را قضا کند ولى اگر پيش از اين مقدار مثلاً به اندازه پنج رکعت وقت باقى است بايد ابتدا نماز ظهر را به نيت ادا وسپس نماز عصر را به نيت ادا بخواند؛ زيرا يک رکعت از نماز عصر در وقت خوانده شده است. اين حکم در خصوص بقيه مسائل وقت نماز هم صادق است ودر اين زمينه به کتاب توضيح المسائل مراجعه شود.
:: مأمومين بيمار ::
سوال :
مأمومين بيمارى که نمى توانند در حالت ايستاده نماز بخوانند ومجبورند روى صندلى نماز بخوانند يا روى ميز کوچکى سجده کنند، آيا به اتصال صفوف زيان نمى رسانند؟
جواب :
اگر اين اشخاص نتوانند قيام ورکوع وسجودشان را به صورت معمول به جا آورند ووظيفه شان آن باشد که روى صندلى بنشينند يا روى ميز سجده کنند، حضورشان در نماز جماعت وميان مأمومين زيانى به اتصال صفوف وارد نمى کند ومانند ديگر نمازگزاران مى توانند در صف اول نيز بايستند.
:: پيش آمد ناگهانى در بين نماز جماعت ::
سوال :
هرگاه در اثناى نماز جماعت براى پيش نماز اتفاقى بيفتد که نتواند نماز را تمام کند آيا نمازگزاران بايد نماز را با پيش نماز ديگرى ادامه دهند؟ جزئيات وتفاصيل اين کار چيست؟
جواب :
از مستحبات نماز جماعت آن است که اهل فضل وتقوا در صف اول بايستند تا اگر پيش آمدى باعث شد که پيش نماز نتواند نماز را ادامه دهد، يکى از آنان در جاى او بايستد ونمازگزاران نماز را با او تمام کنند. با اين تفاوت که نمازگزاران بايد در دل خود نيت کنند که نماز را با امام جماعت دوم ادامه دهند وتکميل کنند.
:: تلفيق دو نماز با يک نماز امام جماعت ::
سوال :
تلفيق دو نماز با يک نمازِ امام جماعت چه حکمى دارد؟ بدين ترتيب که دو رکعت با امام بخوانيم واز قنوت به بعد نماز را فرادا بخوانيم ودر رکوع بعدى به امام اقتدا کنيم ونماز دوم را با نيمه دوم نمازش بخوانيم. آيا کسى که چنين کند، فضيلت دو نماز جماعت را کسب مى کند؟
جواب :
افضل بلکه احتياط واجب آن است که مأموم از همان ابتدا يا در اثناى نماز قصد انفراد نداشته باشد مگر اين که ناچار به اين کار شود. بنابراين اگر چنين کرد نمازش اشکالى ندارد ولى ثواب دو نماز را درک نمى کند بلکه به همان مقدار که نمازش را به جماعت خوانده، ثواب جماعت کسب مى کند.
:: به جا نياوردن نماز و روزه از زمان بلوغ ::
سوال :
شخصى از دوران بلوغ نماز وروزه نمى خواند واکنون به لطف خدا شروع به نمازخواندن کرده است ومى خواهد بداند نمازهاى فوت شده در ايام گذشته چه حکمى دارد ودر خصوص روزه، آيا غير از قضا کردن روزه هاى ترک شده تکليف ديگرى نيز دارد؟
جواب :
بايد نمازها وروزه هاى فوت شده را اندک اندک قضا کند وبراى هر روز که روزه نگرفته وتا ماه رمضان سال بعد قضاى آن را به جا نياورده بايد 750 گرم گندم، جو يا آرد گندم يا جو ويا نان گندم يا جو به فقير بدهد واگر بى دليل افطار کرده کفاره نيز براو واجب است.
:: وجوب نماز قضا ::
سوال :
بنده از مقلدان مرجع راحل اعلى الله درجاته مى باشم وچهار ماه نماز قضايى برگردن دارم. احتمال مى دهم در اين دوره چهارماهه هشت نماز شکسته وحداکثر يک نماز آيات برمن واجب بوده است. رعايت ترتيب در اين مسأله، به خصوص در مورد نمازهاى شکسته وتمام چگونه است؟ همچنين من نمى دانم در اين دوره چهارماهه چه روزهايى مسافر بوده ام وچه شبى خسوف رخ داده است.
جواب :
نماز آيات را هر زمان که مى خواهيد قضا کنيد. همچنين نمازهاى شکسته را نيز هر جاى اين چهارماه که به گمان شما نزديک تر است قضا کنيد. البته مى توانيد به قدر چهارماه نماز کامل قضا کنيد وپس از آن هشت نماز شکسته بخوانيد.
:: نماز قضا ::
سوال :
دخترى عادت ماهيانه اش در پانزده سالگى آغاز شد وخجالت مى کشيد از خانواده اش غسل کردن را بياموزد ودر اين مورد چيزى با آنان مطرح نمى کرد. اکنون پس از گذشت سه سال که احکام شرعى خود را ياد گرفته، قصد دارد نماز وروزه خود را ـ اگر باطل است ـ قضا کند. وظيفه او چيست؟
جواب :
بايد نمازهاى مربوط به آن دوره را اندک اندک قضا کند اما در خصوص روزه، فقط بايد روزه روزه هايى را که مصادف با ايام عادت ماهانه بوده، قضا کند. در اين زمينه هم اگر در عدد روزها شک دارد اکتفا به حداقل کافى است هرچند احتياط مستحب آن است که مقدارى را قضا کند که به واسطه آن نسبت به برائت ذمه اش يقيق حاصل نمايد.
:: ترتيب در نمازهاى قضايى ::
سوال :
کسى که نمازهاى قضايى فراوانى برگردن دارد آيا بايد نمازهايش را به ترتيب قضا کند (ونماز فوت شده اول را اول قضا کند ونمازهاى فوت شده بعدى را به ترتيب پس از آن)؟ آيا مى توان همه را در يک روز قضا کرد؟ به جا آوردن نمازهاى قضايى بايد پيش از نمازهاى روزانه صورت گيرد يا پس از آن يا در لابه لاى آن؟
جواب :
اگر از ترتيب آن نمازها آگاه است رعايت ترتيب واجب است؛ يعنى ابتدا نماز اول را قضا کند، بعد نماز دوم وسپس نماز سوم و... همچنين واجب نيست نمازهاى قضا در يک روز خوانده شود ومى توان آنها را پيش از نمازهاى ادا، پس از آن ويا در لابه لاى آن خواند.
:: نماز وروزه بدون غسل جنابت ::
سوال :
آيا کسى که به سبب ندانستن مسأله، غسل جنابت نمى کرده است، بايد نماز وروزه اش را قضا کند؟
جواب :
فقط بايد نمازهايش را قضا کند.
:: جلوگيرى از اداى نماز ::
سوال :
در برخى از کشورهاى اسلامى سربازان وظيفه را از خواندن نماز باز مى دارند واگر سربازى در حال نماز مشاهده شود، او را يک ماه زندان مى کنند. اين در حالى است که خدمت نظام بيش از يک سال به طول مى انجامد واگر شخص از رفتن به خدمت سر باز زند از بسيارى فرصت هاى شغلى محروم وبه دو سال حبس يا بيشتر محکوم مى گردد، وظيفه شخص در چنين مواردى چيست؟
جواب :
در حديث شريف آمده است:
«لا تترک الصلاة بحال؛ نماز در هيچ حال ترک نمى شود» (وسائل الشيعه، باب اول از ابواب استحاضه، حديث 5)
از اين رو برانسان واجب است نمازى آسان وسبک وبه صورت پنهانى که کسى او را نبيند بخواند واگر اين هم ممکن نيست نماز خود را بدون رکوع وسجود وبا ايما واشاره به جا آورد.
:: رويدادى که مانع تکميل نماز شود ::
سوال :
هر گاه در اثناى نماز چيزى رخ دهد که نمازگزار را از ادامه دادن واتمام نماز به صورت معمولى بازدارد، ونمازگزار آن قدر وقت دارد که اگر نماز را به تأخير اندازد، آن را در وقت خود بخواند، آيا بايد نماز خود را به هر شکلى که مى تواند تمام کند، يا آن را بشکند وپس از برطرف شدن مشکل آن را به جا آورد؟ براى مثال هرگاه نمازگزار در حال نماز دچار دل پيچه يا سرگيجه شد ودر رکعت سوم از نماز چهار رکعتى بود آيا رکعت چهارم را نشسته خوانده، نمازش را تمام کند يا آن را بشکند ووقتى حالش بهبود يافت آن را به جا آورد؟
جواب :
اگر وقت تنگ است رکعت آخر را به هر کيفيتى که مى تواند ـ ولو نشسته ـ بخواند ونمازش را تمام کند که در اين صورت تکليف ديگرى ندارد؛ ولى اگر وقت تنگ نيست احتياط واجب آن است که نمازش را نشسته بخواند وسپس آن را به صورت ايستاده هم به جاى آورد والله العالم.
:: نماز ماه رجب ::
سوال :
از جمله اعمال ماه رجب نماز معينى است که در هر شب خوانده مى شود که در برخى از شب ها به ده يا بيست رکعت نيز مى رسد. آيا در اين مواقع بايد پس از هر دو رکعت سلام دهيم يا پس از پايان ده رکعت؟
جواب :
پس از دو رکعت بايد سلام داد.
:: نماز دهه اول ذى الحجه ::
سوال :
در کتاب مفاتيح الجنان آمده است يکى از اعمال مستحب در دهه اول ذى الحجه خواندن دو رکعت نماز بين نمازهاى مغرب وعشاست که ضمن آن آيه «وواعدنا موسى ...» خوانده مى شود. سوال بنده اين است که اين آيه چه ارتباطى با ايام ذى الحجه دارد؟
جواب :
شايد رابطه آيه با اين شب ها ـ چنان که در تفاسير آمده است ـ اين باشد که ده شبى که برآن سى شب ميعاد افزوده شد، در دهه اول ذى الحجه بود. البته شايد اين ارتباط با مسأله خلافت که در اين آيه ذکر شده ارتباط داشته باشد. هنگامى که حضرت موسى عليه السلام قصد داشت به کوه طور برود وسى شب در آن جا بماند.، برادرش هارون را به عنوان وصى وخليفه خود در ميان قومش منصوب کرد. وقتى پيامبرى حتى به اين مقدار اندک قوم خود را بى وصى وجانشين رها نمى کند، چگونه ممکن است پيامبر ما صلّى الله عليه وآله وسلّم که سرور وخاتم پيامبران است وبهتر از هر کس با اعراف آشناست وبيش از هر کس براستمرار دين وهدايت اصرار دارد، امت خود را بى وصى وجانشين بگذارد.
:: خواندن نماز مستحب يا قضاى نمازهاى واجب ::
سوال :
برعهده من نمازهايى هست که بايد قضا کنم. آيا در صورتى که نسبت به قضاى نمازهايم سهل انگار نباشم مى توانم نماز مستحب به جا آورم؟
جواب :
با فرض مذکور جايز است.
:: سجده کردن برمهر ::
سوال :
چرا روى مهر سجده مى کنيم؟
جواب :
از رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم روايت شده است که فرمودند: «جعلت لي الأرض مسجداً وطهورا؛ زمين برايم سجده گاه وپاک کننده قرار داده شده است». (بحارالانوار، ج 16، ص 313)
پس واجب است نمازگزار برروى خاک زمين سجده کند، نه برفرش ومانند آن. از سوى ديگر چون خاک در همه جا در دسترس نيست، بدين منظور مهر را ساخته اند به طورى که نمازگزار مى تواند آن را هميشه با خود همراه داشته باشد واين نوعى آسان گيرى است. رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم فرمودند: «بعثت اليکم بالحنفية السمحة السهلة؛ من به آيين مدارا وآسانى مبعوث شدم».(بحارالانوار، ج 30، ص 548)
:: سفر بيش از هشت فرسخ ::
سوال :
کسى که قصد سفر به جايى دارد که هشت فرسخ از وطن او دورتر است هر گاه سه فرسخ را طى کند وبه حد ترخص برسد، نمازش چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر از نيت سفر عدول نکرده نماز خود را شکسته به جا آورد والاّ آن را به صورت تمام بخواند.
:: شروط نماز جمعه ::
سوال :
نماز جمعه در صورت وجود شروط آن چيست وشروط آن کدام است؟
جواب :
نماز جمعه در زمان غيبت اگر شروط آن فراهم شود واجب تخييرى است؛ يعنى مکلف در روزهاى جمعه بين نماز جمعه ونماز ظهر مخير است واحتياط مستحب در اين زمان آن است که اگر نماز جمعه خواند نماز ظهر را نيز پس از آن بخواند. برخى شروط نماز جمعه عبارت است از: 1. به جماعت برگزار شود؛ 2. امام با مأمومين دست کم به هفت نفر برسند؛ 3. امام پيش از نماز دو خطبه بخواند وشروط ديگرى که در کتاب توضيح الماسئل آورده شده است (اين کتاب در سايت موجود است).
:: درک دو رکعت آخر جماعت ::
سوال :
کسى که فقط دو رکعت آخر امام جماعت را درک کند وبداند که ممکن است وقت خواندن سوره فاتحه را نداشته باشد چه بايد بکند؟
جواب :
بنابر احتياط واجب صبر کند تا امام به رکوع رود. پس از آن که امام به رکوع رفت اقتدا کند ورکوع را با او بخواند ودر رکعت دوم فقط سوره فاتحه را بخواند وبه همراه جماعت به رکوع برود. اما اگر به رکوع نرسيد بايد نمازش را به صورت فرادا بخواند ونمازش صحيح است.
:: نماز جماعت در مسجدالحرام ::
سوال :
نماز خواندن در مسجد الحرام به جماعت ودر صفوف دايره اى که در آن لاجرم برخى از مأمومان جلو امام جماعت قرار مى گيرند، چه حکمى دارد؟
جواب :
نماز خواندن به جماعت ودر صفوف دايره اى ـ در صورت وجود ديگر شروط لازم ـ در مسجدالحرام صحيح است، وخطوط دايره اى اگر به صورت افقى روى زمين گسترده شود، هيچ مأمومى برامام جماعت مقدم نخواهد بود.
:: ندانستن قبله ::
سوال :
يادم مى آيد که زمانى نماز مغرب وعشايم را در جايى خواندم وبعدها معلوم شد که سمت قبله نادرست بوده است گمان مى کنم ميزان انحرافم از قبله به سمت راست يا سمت چپ رسيد. از اين ماجرا زمان بسيارى گذشته ونمى دانم چندبار در آن جا نماز مغرب وعشايم را به اين کيفيت خواندم. بنده در گذشته به رعايت خضوع وخشوع در نماز چندان پايبند نبودم. آيا بايد نمازهايم را قضا کنم؟
جواب :
نمازهايى که به سمتى خوانده شده که نود درجه نسبت به قبله انحراف دارد (يعنى کاملاّ به سمت راست يا کاملاّ به سمت چپ متمايل است) بايد قضا شود ولى نمازهايى که بين سمت چپ وسمت راست خوانده شده قضا ندارد. در خصوص عدد نمازهايى که بايد قضا شود نيز قدرمتقين ملاک است. مثلاً اگر بين ده نماز وبيست نماز مردد است، قضا کردن ده نماز کفايت مى کند.
:: پشت کردن به قبله ::
سوال :
مدت ها بود که ندانسته پشت به قبله نماز مى خوانديم وپس از مدتى فهميديم که قبله دقيقاً عکس جهتى است که گمان مى کرديم سمت قبله است. آيا نمازهايى که خلاف جهت قبله خوانده ايم بايد قضا شود؟
جواب :
اگر مابين چپ وراست خوانده قضا ندارد ولى اگر کاملاً به سمت راست يا کاملاً سمت چپ يا پشت به قبله خوانده است بايد قضاى نماز را به جا آورد.
:: نماز فرزند براى پدر ومادر ::
سوال :
در ميان ما کسى هست که برنماز پدر ومادر (بروالدين) مواظبت دارد. معروف است که اين نماز با اين کيفيت خوانده مى شود: در رکعت اول پس از فاتحه ده بار بگويد: «رب اغفرلي ولوالديّ وللمؤمنين يوم يقوم الحساب» ودر رکعت دوم پس از فاتحه ده بار بگويد: «رب اغفرلي ولوالديّ ولمن دخل بيتي مؤمناً وللمؤمنين والمؤمنات» ...
بنده اولين بار است نام چنين نمازى را شنيده وکيفيت آن را دانسته ام. آيا اين نماز درست است وسند معتبر دارد؟
جواب :
نماز مذکور در سوال صحيح است ودر کتاب باقيات الصالحات در حاشيه مفاتيح الجنان ونيز به نحو مستقل در آخر مفاتيح (باب دوم در نمازهاى مستحب آورده شده است.
:: پوشيدن خـز وابريشـم ::
سوال :
لباس خز ونوع ابريشمى آن چه حکمى دارد؟
جواب :
نماز خواندن در خز خالص ـ موى سگ آبى ـ جايز است ولى براى مردان جايز نيست در لباس ابريشم خالص ـ که حاصل ترشحات کرم ابريشم است ـ نماز بخوانند.