عاقله

عاقله

سوال 1293 :

همان گونه که مستحضريد در مواردى که جانى اقرار به جنايت خطايى خود کند، عاقله ضامن نيست. حال اگر طفلى، که عمد او خطاى محض تلقّى مى شود، اقرار به جنايت خود نمايد، آيا خود طفل ضامن است، يا عاقله وى؟

جواب :

اقرار طفل در هيچ حال معتبر نيست.

سوال 1294 :

از آنجا که عاقله ضامن جراحت موضحه به بالا مى باشد، مشروط بر اين که خطاى محض باشد. لطفاً بفرماييد:

1ـ چنانچه جراحتى وارد شود که ارش دارد، و ارش آن معادل با موضحه يا بالاتر باشد، آيا عاقله ضامن است؟

جواب :

فرقى بين ارش و ديه در اين جهت نيست.

2ـ در جراحات متعدّدى که ديه مجموع آن معادل موضحه يا بيشتر، ولى منفرداً کمتر است (اعمّ از اين که ديه مقدّره داشته باشد، يا نداشته باشد) چطور؟

جواب :

جنايات مستقلّه که هر کدام ديه آن کمتر از موضحه است، مشمول حکم عاقله نيست.

3ـ جراحاتى وارد شده که کمتر از موضحه ديه دارد، لکن عيبى از آن حاصل شده که ديه جراحت به همراه عيب معادل موضحه يا بيشتر مى شود. در اين صورت عاقله ضامن است؟

جواب :

در اين فرض که جنايت، جنايت واحده است، شامل مى شود.

سوال 1295 :

هرگاه قتل خطاى محض با علم قاضى ثابت شود، ديه بر عهده چه کسى است؟ عاقله، يا خود جانى؟

جواب :

احتياط واجب آن است که خود جانى بپردازد.

سوال 1296 :

اگر مجنون يا صغير، بر پدر خود ضرب يا جرحى که ديه آن بر عهده عاقله است وارد کند، مسؤول پرداخت ديه کيست؟

آيا در اين مورد خاص مى توان ساير اقرباى نسبى مجنون يا صغير را که جزء ورثه فعلى او محسوب نمى شوند (مانند برادران) به ترتيب اقربيّتِ به جانى مسؤول پرداخت ديه به عنوان عاقله دانست؟

جواب :

آرى ديه بر عاقله است، ولى سهمى از آن به صغير يا مجنون نمى رسد.

سوال 1297 :

در رابطه با کيفيّت و شرايط مسؤوليّت عاقله پاسخ دهيد:

الف) در مورد جنايات خطاى محضِ عاقلِ بالغ، تنها ديه قتل و جراحت هاى موضحه و زيادتر از آن بر عهده عاقله مى باشد، و ديه جنايات کمتر از موضحه بر عهده خود جانى است. آيا اين حکم در مورد نابالغ و ديوانه نيز صادق است؟ به عبارت ديگر، ديه جراحات کمتر از موضحه که نابالغ (مميّز و غير مميّز) و يا ديوانه به ديگرى وارد مى کند، بر عهده کيست؟

جواب :

آرى اين حکم درباره صبّى و مجنون نيز جارى است، و مادون موضحه از مال آنها پرداخته مى شود.

ب) عاقله در چه مدّتى بايد ديه، يا ارش را بپردازد؟

جواب :

هرگاه ديه سنگين بوده باشد، بايد مانند ديه عمد در أجل مناسب پرداخت شود، والاّ جنبه فورى دارد.

جواب :

در صورتى که عاقله از پرداخت ديه استنکاف نمايد، يا عاجز از پرداخت باشد، تکليف چيست؟

جواب :

هرگاه در آينده اميد قدرت براى او هست، بايد تأخير انداخت. و اگر اميدى نيست، بايد از بيت المال پرداخت شود. و اگر عمداً تأخير اندازد و توانايى دارد، حاکم شرع مى تواند او را مجبور سازد، و يا به زندان افکند.

سوال 1298 :

در مورد جنايت صغير، که در زمان دادرسى و صدور رأى بالغ و رشيد شده، ديه متعلّقه همچنان بر عهده عاقله است، يا خود جانى بايد بپردازد؟

جواب :

ديه بر عهده عاقله است.