عاقله
سوال :
استحضار داريد نظريه مشهور بين فقها در قتل خطاى محض که با بيّنه ثابت مى شود، آن است که ديه مقتول بر عهده آن دسته از خويشاوندان قاتل که عاقله ناميده مى شوند، مى باشد و آنها مى بايست ديه را پرداخت نمايند و لازم نيست خود قاتل چيزى بپردازد. و همچنين است در جنايات مربوط به صغار يا مجانين که ديه مقتول بر عهده عاقله صغير يا مجنون است.
آيا اين نظريه که حکم مزبور منحصر به جوامعى است که ساختار اجتماعى آنها در قالب يک نظام قبيله اى باشد، درست است؟ يا به نظر حضرت عالى، ارتباطى به نوع زندگى اجتماعى نداشته، شامل همه جوامع در همه زمانها و مکانهاست؟
جواب :
احکام شرعيّه بطور کلى شامل همه جوامع و اماکن و همه ازمنه و اعصار است و فتح باب مثل اين احتمال در مثل اين حکم که اختصاص به زمانى دون زمان يا قبيله و مردم خاصى داشته باشد که قابل تسريه به بسيارى از احکام است با خاتميّت اسلام و جاودانى بودن دين حنيف منافات دارد (ومن يبتغ غير الاسلام ديناً فلن يقبل منه وهو في الاخرة من الخاسرين)حلال محمد حلال إلى يوم القيامة وحرامه حرام إلى يوم القيامة.
سوال :
در صورت پذيرش نظريه مشهور، آيا عاقله، تکليفاً مسؤول پرداخت ديه است و ضمان بر عهده خود قاتل مى باشد، يا اين حکم در موارد مزبور، تکليفاً و وضعاً، بر عهده عاقله ثابت است و قاتل هيچ نوع مسؤوليتى ندارد؟
جواب :
حکم نسبت به عاقله وضعى است که حکم تکليفى اداء ديه از آن منتزع است.
سوال :
فرزند 3 ساله اينجانب در يک جلسه مهمانى در موقع صرف ميوه که با بچه هاى ديگر مشغول بازى بوده ناگهان چاقوى ميوه خورى پرتاب مى کند و به چشم پسر بچه ديگرى برخورد کرده و بطور کلى يک چشم کودک مضروب از کار افتاده و بکلى ديد ندارد و در اثر بازى اين حادثه رخ داده است و بزرگترها هيچگونه مداخله اى نداشته اند استدعا دارد طبق موازين شرعى حکم را مرقوم فرمائيد
جواب :
ظاهراً در مورد سوال ديه بر عاقله است.