عفو از ديه
سوال 1311 :
در مواردى که قصاص قاتل، مشروط به ردّ فاضل ديه از سوى اولياى دم است، سوالاتى مطرح مى شود. لطفاً پاسخ فرماييد:
1ـ فاضل ديه حقّ چه کسى است؟ قاتل يا ورثه وى؟
جواب :
فاضل ديه حقّ قاتل است، و از او به ورثه مى رسد.
2ـ در صورتى که حقّ قاتل باشد، آيا مى تواند از حقّ خويش گذشت کند؟
جواب :
آرى مى تواند گذشت کند.
3ـ آيا انگيزه قاتل در حکم فوق تأثيرى دارد؟ مثلا اگر انگيزه قاتل محروم کردن ورثه از ديه، يا خروج از بلا تکليفى و نجات از زندان باشد، (به هنگامى که اولياى دم به دليل اعسار، قادر به پرداخت فاضل ديه نيستند، و از طرف ديگر نه حاضر به دريافت ديه هستند، و نه قاتل را عفو مى کنند.) آيا عفو در همه موارد صحيح است؟
جواب :
انگيزه ها تفاوت نمى کند، و معيار عفو است.
سوال 1312 :
اگر مقتول ديونى داشته، و براى پرداخت آن هيچ مالى غير از ديه نداشته باشد، و اولياى دم مجنىّ عليه به خاطر اين که پولى گير طلبکاران نيايد، يا به هر دليل ديگر ديه را ببخشند، آيا طلبکاران مى توانند دعوايى طرح نموده، و به عنوان شخص ثالث وارد دعوى شده، و ديون خود را مطالبه کنند؟
جواب :
مطالبات ميّت بر هر چيز مقدّم است، و اولياى دم در فرض مسأله حقّ بخشش ندارند.
سوال 1313 :
به منظور قصاص قاتل دخترم، مبلغ 000/000/32 ريال (فاضل ديه) در وجه قاتل، و مبلغ 670/666/26 ريال بابت 65 ديه يک زن نيز به عنوان سهم الديّه صغير به حساب دادگسترى واريز نمودم، تا قاتل به قصاص رسيد. از طرفى ضمن توافق شفاهى با قاتل، قرار شد ايشان از بابت بدهى ديه فرزندان مقتول (پسر و دختر) که ثلث آن به اينجانب مى رسد، و برابر فاضل ديه مى باشد، از سهم الديّه خود به نفع اينجانب گذشت نمايد. در حضور قاضى و مسؤولين اجراى احکام قضايى، قاتل قبل از قصاص با خط خود نوشت: «اينجانب محکوم به قصاص، از حقّ سهم الديّه خودم نسبت به ولىّ دم خانم... گذشت مى نمايم.» و قاضى و مسؤولين اجراى احکام زير آن نامه را تأييد نمودند. اکنون سوال اين است: آيا کلّ مبلغ فاضل ديه، که آن مرحوم به نفع اينجانب گذشت نموده، به اينجانب تعلّق مى گيرد؟ لازم به ذکر است که ورثه قاتل فقط يک فرزند صغير و مادر او مى باشند.
جواب :
آنچه را قاتل به عنوان بدهى به شما (از بابت ديه فرزندان) گذشت کرده به شما مى رسد، و شخص ديگرى در آن حق ندارد.
سوال 1314 :
آيا جدّ پدرى، يا وصىّ، يا قيّم صغار، هر چند مادر آنها باشد، حق دارد سهم الديه صغار تحت کفالت خود را به کمتر از ديه شرعى با جانى مصالحه کند، يا به طور کلّى آن را عفو نمايد؟
جواب :
جدّ پدرى، يا وصىّ، يا قيّم، حق ندارند ديه صغير را ببخشند، يا به کمتر از مقدار شرعى مصالحه کنند. مگر اين که مصلحت خاصّى در آن جا حاکم باشد، و منفعت صغير ايجاب کند.