احکام مضاربه
سوال 478 :
اگر عامل از سرمايه‌گذار پولي دريافت نمايد و همان پول را در بانکهاي خارجي سرمايه‌گذاري و سود بانکي دريافت نمايد و ضمن پرداخت سود علي الحساب به صاحب سرمايه اضافه آن را براي خود برداشت نمايد چه حکمي دارد؟
جواب :
عامل مي‌تواند مبلغي را ماهيانه به عنوان هبه به صاحب سرمايه پرداخت نمايد ولي قرار دادن آن در بانک جايز نيست و در صورتي که تلف شود ضامن است.
سوال 479 :
بانکها وامي تحت عنوان مضاربه در اختيار مشتريان مي‌گذارند بدين ترتيب که مثلاً يک ميليون تومان براي خريد يکصد تخته فرش در اختيار مشتري قرار مي‌دهند و در همان مجلس محاسبه مي‌کنند که سود مشتري از فروش اين فرشها چقدر است. سپس براي دريافت اصل و سودِ موردِ نظر بانک قسط بندي مي‌کنند و بانک هيچگونه مسئوليتي را نسبت به ضررهاي احتمالي اين معامله به عهده نمي‌گيرد و فقط خود رإ؛ظط ظظ موظّف به دريافت اصل و سود تضمين شده مي‌داند. بفرمائيد:
اولاً اين نوع مضاربه صورت شرعي دارد يا خير؟ ثانياً اگر مشتري پول را در مورد ديگري مصرف نمايد و فقط متعهّد به پرداخت وام و زياده گردد چگونه است؟ ثالثاً تکليف مسئولين بانک در صورت علم به صوري بودن قرار داد و عدم علم را بيان فرمائيد؟
جواب :
در معامله قصد جدّي لازم است و قرار داد فوق مضاربه نيست و مسؤولين بانک موظف به انجام معامله صحيح و غير صوري مي‌باشند.
سوال 480 :
بازرگاني که داراي مجموعه‌هاي کاري متفاوتي بوده است و خود مشغول به کار بوده و مورد وثوق افراد معتمد مي‌باشد، با نيت افزايش سرمايه طرفيني و نيز خير رساني به دوستان در فضايي کاملاً اعتقادي و با اطمينان طرفيني مقداري سرمايه از چند نفر در قالب عقود اسلامي، به اين شکل اخذ کرده است، که بابت تضمين اصل و نيز پرداخت علي الحساب سود، چکهايي را به صاحب سرمايه داده است و قرار داد با نسبت مشخص سهم طرفين در معاملات و قرار مصالحه، پس از رسيدن تاريخ چکهاي مذکور (يعني پايان قرارداد) صورت گرفته است و سرمايه گذار وکيل تام الاختيار در معامله بوده و معاملات نيز متعدد بوده و دقيقاً وجه، در معامله مشخصي بکار نرفته است (يعني محاسبات بر سر جمع معاملات ممکن مي‌باشد) اين مسئله تا مدّتي انجام شده و برخي چکها نيز وصول مي‌گردد و حتي دوره کار، تکرار و تمديد نيز مي‌شود، منتهي بعلت اوضاع اقتصادي و مشکلات تجاري در ادامه امکان پرداخت سود در حد چکهاي مذکور و در تاريخ مربوطه ممکن نمي‌باشد، خواهشمند است بفرماييد وظيفه طرفين معامله در اين مورد چيست؟
جواب :
اگر منظور فرار از ربا بوده گرفتن اضافي حرام و ربا مي‌باشد و اگر چنين قصدي در بين نبوده و تمکّن از پرداخت ندارد بايد به وي مهلت داده شود تا در وقت تمکّن بدهي خود را پرداخت نمايد.
سوال 481 :
آيا مضاربه بر مال مشاع صحيح است؟
جواب :
بلي صحيح است.
سوال 482 :
آيا در مضاربه، تعيين مدّت شرط است؟
جواب :
تعيين مدّت در مضاربه شرط نيست.
سوال 483 :
شخصي پول خود را در اختيار فردي به عنوان عامل قرار مي‌دهد تا اين فرد ماهيانه مبلغي را به صاحب پول بپردازد آيا پرداخت سود تحت عناوين ذيل صحيح است؟
1 - عامل پول را در معاملات شرعي استفاده کند و ماهيانه سود ثابت بپردازد.
2 - عامل علي الحساب مبلغي را ماهيانه بپردازد و در پايان پس از محاسبه دقيق به همان مبلغ مذکور صلح کند.
3 - عامل علي الحساب مبلغي را ماهيانه بپردازد و در پايان بدون محاسبه به همان مبلغ مذکور صلح کند؟
4 - عامل پول را در کاري غير از معاملات استفاده کند (مثلاً اداء قرض يا خريد ماشين جهت استفاده شخصي و غيره) و ماهيانه سود ثابت علي الحساب بپردازد.
جواب :
مضاربه شماره «2» صحيح است.
سوال 484 :
اگر صاحب سرمايه، سرمايه خود را از عامل طلب نمايد ولي عامل سرمايه او رإ؛ظط ظظ به صورت جنس در دست داشته باشد و در همين حال عامل از شخص ثالثي پول جهت انجام کار دريافت نمايد و همان پول را به شخص اول بدهد و جنس را به حساب شخص ثالث بگذارد چه حکمي دارد؟
جواب :
عامل مي‌تواند جنس را براي شخص ثالث خريداري نمايد وپول رابه صاحب سرمايه اولي بدهد.
سوال 485 :
اگر صاحب پول به عامل پولي پرداخت کند اما هيچ گونه مطلبي پيرامون پرداخت سود به زبان نياورد هر چند که در دل نيت گرفتن سود و عامل نيت پرداخت سود داشته باشد (و ماهيانه مبلغي بپردازد)
جواب :
اگر هدف فرار از ربا نباشد مي‌تواند ماهيانه مبلغي به وي بعنوان هديه بدهد.
شرط درمضاربه
سوال 486 :
اگر صاحب سرمايه در همان ابتداي پرداخت پول به عامل، بخواهد اصل سرمايه خود را به طريقي از طرف عامل تضمين کند، آيا مي‌تواند.درضمن عقد مضاربه شرط کند که اگر خسارتي به اصل سرمايه وارد شد عامل آن رااز مال خود بدهد؟
جواب :
بلي، مي‌تواند.
سوال 487 :
قرارداد مضاربه‌اي با توافق سود مثلاً يکساله علي الحساب منقعد مي‌شود البته بطور قرارداد مستقل يا در ضمن عقد مضاربه شرط مي‌شود در صورتي که سود حاصل از مبلغ تعيين شده به صورت علي الحساب، بيشتر باشد، صاحب سرمايه مقدار اضافه را به عامل، هبه کند و در فرضي که سود حاصل کمتر از مقدار تعيين شده باشد، عامل نقصان را جبران کند. لطفاً از لحاظ شرعي حکم اين نحوه قراداد يا شرط مستقل يإ؛ظظ ظظ ضميمه را بيان نماييد.
جواب :
در مضاربه لازم است که مقدار سود ميان مالک و عامل بر اساس کسر (صدي چند از سود، مال مالک و صدي چند، مال عامل باشد) معيّن شود، بلي مي‌توان شرط کرد که اگر ضرري بوجود آمد عامل مثلاً آنرا از کيسه خود جبران کند.
تخلف عامل از تعهدات
سوال 488 :
اگر صاحب سرمايه پول خود را جهت انجام معاملات (مضاربه) در اختيار عامل قرار دهد، امّا عامل آن را مثلاً به عنوان پيش پرداخت اجاره منزل بپردازد و از جانب خود ماهيانه سودي به صاحب پول بدهد چه حکمي دارد؟
جواب :
عامل مي‌تواند مبلغي را به عنوان هبه به صاحب پول بدهد ولي چون مال را در مضاربه به کار نبرده، خلاف کرده و اگر مال تلف شود ضامن است.
سوال 489 :
آيا عامل مي‌تواند سرمايه‌اي را که تحت عناوين مضاربه يا وکالت در اختيار اوست به ديگران قرض دهد؟
جواب :
خير جايز نيست.
سوال 490 :
اگر عامل در معاملات متضرّر شود و اصل سرمايه را از دست دهد، امّا بدون اينکه اين مطلب را به کسي بگويد از اشخاص ديگر تحت عنوان مضاربه و غير مجدّداً پولي دريافت نموده و به اشخاصي که ابتدا از آنها پول دريافت کرده بپردازد، چه حکمي دارد؟
جواب :
جايز نيست.
سوال 491 :
چنانچه عامل در معاملات دچار ضرر و زيان شود و اصل سرمايه از بين برود اما بدون اينکه اين مطلب را به صاحب پول بگويد کماکان سود ثابت را بپردازد اين سود براي پرداخت کننده و همچنين دريافت کننده چه حکمي دارد؟
جواب :
عامل مي‌تواند ماهيانه هر مبلغي که بخواهد بدون شرط قبلي بعنوان هبه به صاحب پول بدهد.
سوال 492 :
اگر صاحب سرمايه در همان ابتداي پرداخت پول به عامل بخواهد اصل سرمايه خود را به طريقي از طرف عامل تضمين کند آيا مي‌تواند با پرداخت مبلغي به عنوان حق بيمه به عامل، سرمايه خود را بيمه کند که در صورت ضرر و زيان بتواند اصل سرمايه خود را تحت عنوان بيمه پس بگيرد؟
جواب :
مي‌تواند در ضمن عقد مضاربه شرط کند که اگ خسارتي به اصل سرمايه وارد شد، عامل آن را از مال خود بدهد.
سوال 493 :
آيا مي‌توان در مضاربه به مقداري طلاي آب شده را به عنوان سرمايه به عامل داد تا او پس از انجام اعمال تجاري اعم از خريد و فروش طلا و زيور آلات و امثال آن اصل سرمايه (مثل آن) و مقدار سهم سود مالک را تحويل دهد؟ اگر اين عقد يا قرارداد مضاربه محسوب نمي‌شود آيا از نظر شرعي اشکالي بر آن و سود حاصله مترتب است؟
جواب :
در مضاربه لازم است که رأس المال طلا و يا نقره سکّه دار و يا اوراق نقديّه باشد. علي هذا در غير اينها مضاربه صحيح نيست چنانچه با همين حال عامل معاملاتي را انجام داده و مورد تأييد صاحب رأس المال باشد تمام سود آن متعلق به صاحب رأس المال خواهد بود، و عامل اگر به دستور وي اين معاملات را انجام داده حق اجرة المثل را دارد.