ولايت فقيه
سوال 514 :
امروزه بحثى مهمّ، تحت عنوان ولايت مطلقه فقيه، يا غير مطلقه مطرح است. و جنابعالى نيز در کتب فقهى خود به اين بحث اشاره اى کرده، و فرموده ايد معناى کلمه مطلقه بايد معلوم باشد. بنده معنايى براى اين کلمه عرض مى کنم، و صرفنظر از اين که شما اين معنا را قبول، يا ردّ بکنيد (هر چند در صورت عدم پذيرش، بسيار ممنون، بلکه خواهشمندم، دليل آن را بيان فرماييد تا مزيد هدايت باشد) آيا شما به اين معنا ولايت فقيه را قبول داريد؟
مستحضر هستيد که اين بحث توسّط امام راحلرحمه الله اين چنين مبسوط مطرح شد. ولى ما در کتابى که ايشان در اين زمينه دارند عنوان «ولايت مطلقه» را نديديم. آنچه ايشان مى فرمودند اين بود که ولايت فقيه از حيث دايره، همان اختيارات معصوم(عليه السلام) را دارد. پس اين معنا بعد از ايشان يا در زمان ايشان (ولى نه توسّط ايشان) مطرح شد. به هر حال، در اين رابطه سه نظريّه مى توان اظهار کرد:
1ـ ولايت فقيه همه اختيارات معصوم(عليه السلام) را دارد; الاّ ما خرج بالدليل.
2ـ ولايت فقيه همه اختيارات معصوم را ندارد، و در محدوده قانون اساسى هم نيست، بلکه تمام اين حکومت در اختيار شخصيّت حقوقى (فقهى و تقوايى) اوست. و هر جا امر و نهى و اصلاحى لازم ببيند حقّ دخالت دارد.
3ـ ولايت فقيه در چهار چوب قانون اساسى است.
نظريّه سوّم اشکالات عديده اى دارد; ولى هم اکنون در عرصه سياست سوّمى و اوّلى معمولتر است. لطفاً در مورد معناى مورد نظر، و اين که چطور آن معنا از ادّله استفاده مى شود، توضيحاتى بفرماييد.
جواب :
ظاهراً تمام کسانى که در رابطه با ولايت فقيه بحث کرده اند، حتّى امام راحل(قدس سره) آن را مقيّد به رعايت مصالح مسلمين نموده اند. هيچ کس نمى گويد: «اگر مصلحت مسلمين جنگ است، فقيه حق دارد حکم به صلح کند، و اگر مصلحت مسلمين صلح است، فقيه حق دارد برخلاف آن، دستور جنگ بدهد». اصولا اين ولايت براى حفظ مصالح اسلام و مسلمين است، نه بر خلاف آن. وقتى اين اصل را بپذيريم، محدوده ولايت فقيه مشخّص مى شود. و منظور از مطلقه، همان مطلقه در دايره مصالح اسلام و مسلمين است. حتّى درباره معصومين(عليهم السلام) نيز مسأله غير از اين نيست. امام حسن(عليه السلام) به خاطر مصالح اسلام و مسلمين صلح کرد. و امام حسين(عليه السلام) به خاطر مصالح اسلام و مسلمين جنگيد، و شهيد شد. خداوند حضرت يونس(عليه السلام) را به خاطر ترک اولى، که به مصالح غير واجبه امّت مربوط مى شد، در شکم ماهى زندانى کرد. شرح بيشتر در اين مختصر نمى گنجد.
سوال 515 :
در يکى از استفتائات، که در مورد ولايت فقيه صورت گرفته، حضرتعالى فرموده ايد: «از مسائل عملى است» منظور از مسائل عملى چيست؟ با توجّه به اين که ولايت فقيه شأنى از شؤون امامت است. آيا اين بحث مربوط به علم کلام نمى شود؟
جواب :
با توجّه به اين که ولايت فقيه به معناى بودن فقيه در رأس حکومت است، و حکومت وظايفى دارد که مردم بايد طبق آن عمل کنند، جنبه عملى به خود مى گيرد. و حتّى در مورد ولايت امام، بخشى جنبه عقيدتى دارد، و بخش ديگر ـ که مربوط به حکومت است ـ جنبه عملى دارد