تبديل قصاص به ديه
سوال 1535 :
شخصى به قتل عمدى همسرش اقرار و اعتراف نموده است. ولىّ دم مادر مقتوله و يک دختر هفت ساله از همان شوهر است. نظر به اين که تقاضاى اجراى قصاص نفس از ناحيه مادر مشروط به ردّ نصف ديه يک مرد مسلمان به قاتل و تأمين و تضمين سهم صغيره مى باشد، لذا اگر مادر مقتوله ضمن تقاضاى اجراى قصاص، از ردّ نصف ديه به قاتل و نيز سهم صغير اظهار عجز نمايد، آيا قصاص قهراً به ديه تبديل مى گردد، يا بايد ردّ و تأمين ديه از طريق بيت المال انجام شود و قصاص اجرا گردد؟ يا حقّ قصاص تا زمان توانايى ولىّ دم باقى است؟
جواب :
بيت المال وظيفه اى براى پرداخت ديه جهت قصاص ندارد و اگر ولىّ دم مايل به اخذ ديه باشد، ديه پرداخت مى شود و در مورد صغير بايد مصلحت را رعايت کرد. البتّه در شرايط کنونى غالباً مصلحت صغير، گرفتن ديه است.
سوال 1536 :
اگر قاتل اظهار نمايد که من از حقّ خودم نسبت به نصف ديه گذشت مى نمايم تا قصاص اجرا شود، آيا حقّ گذشت دارد؟ يا چون ديه در آتيه جزء مال الارث محسوب مى گردد، حقّ گذشت ندارد؟
جواب :
بخشش ديه در اين گونه موارد از سوى قاتل خالى از اشکال نيست.
سوال 1537 :
درباره قصاص نفس يا عضو بفرماييد:
الف) آيا ولىّ امر مى تواند بر خلاف درخواست ولىّ دم، يا مجنىٌ عليه بنا به مصالحى قصاص را به ديه تبديل نمايد؟
جواب :
در شرايط عادى چنين حقّى ندارد; مگر اين که اجراى قصاص سبب مفسده مهمّى شود.
ب) چنانچه پاسخ مثبت باشد، با توجّه به اين که طبق فتواى مشهور، قصاص تنها در صورت رضايت جانى به ديه تبديل مى شود، آيا مى توان على رغم درخواست جانى، قصاص را به ديه تبديل نمود؟
جواب :
از جواب بالا معلوم شد.
جواب :
در صورت مثبت بودن پاسخ، مسئول پرداخت ديه کيست؟ جانى، يا بيت المال؟
جواب :
بايد جانى بپردازد.
سوال 1538 :
در کدام صورت، قصاص تبديل به ديه مى شود؟
جواب :
در مواردى که قصاص خطرناک است و در موارد ديگرى مانند جايى که جانى مردّد بين دو يا چند نفر باشد و مواردى که رعايت مماثلت عادتاً امکان پذير نباشد و مانند آن، قصاص تبديل به ديه مى شود.