ديه سقط جنين
سوال 1946 :
لطفاً مراتب جنين و مقدار ديه سقط هر مرتبه را بيان فرماييد:
(صفحه515)
جواب :
ظاهر اين است که جنين از وقتى که در رحم قرار مى گيرد، به مدت 40 روز نطفه است. و ديه اسقاط آن در اين مدت 20 مثقال شرعى طلاى سکه دار است که هر مثقال، هيجده نخود مى باشد، پس از آن 40 روز علقه يعنى خون بسته شده است و ديه آن 40 مثقال است، بعد 40 روز مضغه، يعنى پاره گوشتى است، که ديه آن 60 مثقال است. (که مجموع چهار ماه مى شود) پس از آن بصورت استخوان مى شود. و ديه آن 80 مثقال است. بعد گوشت روييده و صورت بندى مى شود، و ديه آن 100 مثقال است. و همين که روح در آن دميده شد، چنانچه پسر باشد ديه او هزار مثقال و اگر دختر باشد 500 مثقال شرعى طلاى سکه دار است. و در تمام اين صور، اگر عوض هريک مثقال طلا، ده درهم نقره بدهند کافى است و اگر زن حامله از روى عمد کارى کند که جنين او سقط شود بايد ديه آن را به تفصيلى که بيان شد به وارث جنين بپردازد و خود او از اين ديه ارث نمى برد، بلى چنانچه ورثه جنين، او را عفو کنند ديه ساقط مى شود ولى در جنينى که روح دميده شده، کفاره قتل ـ به شرحى که در سوال 2158 گذشت ـ بر او واجب است.
سوال 1947 :
اگر سقط جنين با رضايت کامل پدر و مادر، توسط دکتر جراح، يا تزريق آمپول، انجام شود، ديه آن به عهده کيست؟ و اگر دکتر دارو را بدهد و مادر مصرف کند و جنين سقط شود، به عهده کيست؟
جواب :
ديه به عهده مباشر است. مگر اين که مباشر، که مثلا آمپول را تزريق مى کند، يا دارو را مصرف مى کند، نداند که آمپول يا دارو سبب سقط جنين است. که در اين فرض ديه به عهده دستور دهنده است. و در صورتى که مباشر، چه دکتر و چه آمپول زن و چه خود مادر، بداند و به دستور پدر جنين، اقدام به اسقاط جنين کند، بنابراحتياط، در ديه آن با پدر جنين مصالحه کنند، يا وى آنها را برئ الذمه کند.
سوال 1948 :
اگر ادامه حمل براى مادر، ضرر معتنابه يا خطر جانى داشته باشد، آيا اسقاط آن جايز است يا نه؟ و بر فرض جواز، حکم ديه آن چيست؟
جواب :
اگر طبق تشخيص دکتر متخصص و مورد اطمينان، بقاى حمل براى
(صفحه516)
مادرش خطر جانى داشته باشد يا مستلزم ضرر، يا درد غير قابل تحمل باشد، اسقاط مانعى ندارد. و نسبت به ديه آن با پدر جنين مصالحه شود، يا وى مباشر سقط را برئ الذمه و حلال کند.
سوال 1949 :
اينجانب داراى سه فرزند هستم و به خاطر ضعف و ناتوانى جسمى و سختى معاش، بچه چهارمم را که هنوز نطفه و حدود 35 روزه بود، سقط کردم. فعلا فهميده ام گناه کرده ام و مى گويند: ديه، هم مديون مى باشم. لطفاً بفرماييد: چه وظيفه اى دارم و بايد چه کنم؟
جواب :
شما گناه بزرگى مرتکب شده ايد و بايد فوراً توبه کنيد. و ديه جنين در فرض سوال، 20 دينار، يعنى 15 مثقال 24 نخودى طلاى سکه دار است و چنانچه مباشر سقط، مادر يا پزشک بوده، ديه آن به پدر جنين مى رسد.
سوال 1950 :
ماده 91 قانون تعزيرات که به تأييد فقهاى شوراى نگهبان رسيده و لازم الاجرا مى باشد، مقرر مى دارد: «اگر زن حامله براى سقط جنين به طبيب و يا قابله مراجعه کند، و طبيب هم عالماً و عامداً مباشرت به اسقاط جنين کند، ديه جنين به عهده اوست. و اگر روح در جنين دميده باشد، بايد قصاص شود. و اگر او را به وسايل اسقاط جنين راهنمايى کند، به شش ماه تا سه سال حبس محکوم مى شود.»
نظر به اين که فقهاى شيعه در مورد جنين بين حلول روح و غير آن فرقى قائل نيستند و در هرحال سقط جنين، موجب ثبوت قصاص نمى شود; آيا ماده قانونى مذکور منطبق با شرع مى باشد يا خير؟ در صورت منفى بودن، با توجه به عدم مخالفت شوراى نگهبان با آن، تکليف قاضى در صدور حکم چيست؟
جواب :
بلى، اسقاط جنين گرچه بعد از ولوج روح موجب قصاص نمى شود، و فقط ديه دارد. و قاضى اگر خود مجتهد جامع الشرايط است، به نظر خود عمل کند. وگرنه تابع نصب است.
سوال 1951 :
شخصى زن حامله را کشته و بچه او هم تلف شده است، آيا قاتل علاوه بر ديه زن، بايد ديه بچه او را نيز بدهد، يا يک ديه کافى است؟
جواب :
در فرض سوال بايد ديه بچه را نيز بدهد.
(صفحه517)
سوال 1952 :
زنى که بدون اطلاع شوهر خود جنين دوماهه را سقط کرده است، چه وظيفه اى دارد، و ديه آن به چه کسى مى رسد؟
جواب :
مرتکب گناه شده و بايد فوراً توبه کند و در فرض سوال، ديه آن به پدر جنين مى رسد.
سوال 1953 :
در صورتى که پزشک متخصص با رضايت زن و شوهر، بچه ناقص الخلقه اى را که نواقص جسمى او با دستگاه تشخيص داده شده است، از روى ندانستن مسأله سقط کنند، آيا ديه اى بايد پرداخت شود؟ و در صورت وجوب ديه، پرداخت آن متوجه چه کسى است؟ و اگر مباشر سقط، پدر و مادر را نمى شناسد، ديه را بايد به چه کسى بپردازد؟
جواب :
بلى، ديه دارد و ديه بر عهده مباشر است. مگر اين که مباشر نداند که آمپول يا دارو جهت سقط جنين است، که در اين فرض ديه به عهده دستور دهنده است. و اگر پزشکى با رضايت پدر و مادر اقدام به اسقاط کرده، احتياط اين است که پزشک و مباشر، با پدر جنين و کسانى که بعد از پدر وارث هستند، در ديه مصالحه کنند، در عين حال توبه هم بکنند. و اگر مباشر سقط، پدر و مادر را نمى شناسد، ديه را به فقير صدقه دهد. و بنابر احتياط اين صدقه با اجازه حاکم شرع باشد. و اگر مباشر سقط، مادر يا پزشک بوده و پدر اطلاع نداشته، ديه را به پدر جنين بدهند. بلى اگر پدر، ديه را حلال کند، مباشر برئ الذمه مى شود.