کسب و کار حرام
سوال 745 :
ـ حضرت امام(قدس سره) فرموده اند اگر شطرنج از آلت قمار بودن به کلّى خارج شده باشد و برد و باختى در بين نباشد بازى با آن اشکال ندارد، آيا نظر جنابعالى همانند نظر امام است و آيا در زمان حاضر بازى با آن بدون برد و باخت جايز است؟
جواب :
نظر اينجانب در اين مسأله همانند نظر حضرت امام(قدس سره) است، ولى امام(قدس سره) در جواب سوال مجدد فرموده اند تا احراز نشود نبايد بازى کنند(1) و نظر اين جانب نيز همين است، و در اين جهت فرقى بين زمانها نيست.
سوال 746 :
ـ احتراماً، تقاضا دارد فتواى آن مرجع عاليقدر را درباره مصرف مواد مخدر و مقدمات آن از قبيل: کشت، توليد، نگهدارى، مخفى کردن، حمل، توزيع و خريد و فروش اعلام فرماييد.
جواب :
مصرف مواد مخدر اگر به منظور اعتياد يا زمينه اى براى آن باشد، جايز نيست و عناوين ديگر تابع مقررات نظام جمهورى اسلامى است و تخلف از آن جايز نيست.
----------
1 ـ به جلد دوم استفتاآت حضرت امام(ره) صفحه 10 مراجعه شود.
----------
(صفحه272)
سوال 747 :
ـ کشيدن سيگار و خريد و فروش آن چه حکمى دارد؟
جواب :
چنانچه موجب ضرر قابل توجه باشد جايز نيست.
سوال 748 :
ـ شخصى در اداره هاى دولتى پس از آنکه کارش به اتمام رسيد، مبلغى را بدون تبانى قبلى به کارمندى که کار را برايش انجام داده، مى دهد آيا اين رشوه است؟ و فرق بين رشوه و هديه چيست؟
جواب :
چنانچه گرفتن اين پول مخالف مقررات جمهورى اسلامى نباشد، در فرض سوال مانعى ندارد.
و فرق رشوه با هديه اين است که رشوه بذل چيزى است به قصد جلب توجه و متمايل کردن گيرنده به منظور اينکه به نفع دهنده حکم کند يا او را بر ظلم يا معصيت کمک کند. ولى هديه بذل است به قصد قربت يا به قصد دوستى با هديه گيرنده و ظاهراً مورد سوال بذل به قصد دوستى است که اشکال ندارد.
سوال 749 :
ـ هدايا و وجه نقدى که مردم در آستانه فرارسيدن سال نو به بعضى کارمندان بانک مى دهند چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر گرفتن اين وجوه و هدايا مخالف مقررات جمهورى اسلامى ايران نباشد و شخص گيرنده در قبال آن کارى خلاف قانون انجام ندهد، مانعى ندارد.
سوال 750 :
ـ شرکت نکردن در مجالس عروسى که نوعاً همراه با لهو و لعب است باعث دشمنى و خصومت بين اقوام و فاميل مى شود، وظيفه چيست؟
جواب :
شرکت در مجالسى که در آن عمل حرام و گناه صورت مى گيرد و انسان نمى تواند نهى از منکر کند، صحيح نيست و اگر علت عدم شرکت را بدانند دشمنى و خصومت نمى کنند.
----------
(صفحه273)
سوال 751 :
ـ آيا شرکت در مجالس لهو و لعب فقط براى صرف غذا جايز است؟
جواب :
چنانچه بساط حرام برچيده شده باشد، شرکت براى صرف غذا مانعى ندارد.
سوال 752 :
ـ با توجه به سوال 954 و پاسخ آن در جلد اول جامع المسائل مبنى بر اينکه شرط بندى و گرفتن و دادن پول حرام است با عنايت به ماده 10 قانون مدنى و قاعده «العقود تابعة للقصود» اگر در بازيهاى امثال فوتبال، واليبال و پينگ پنگ شرط بندى به معناى لغوى آن نشود بلکه طرفين قراردادى بسته و تحت عنوان عقدى ديگر از قبيل مصالحه، متعهد شوند هر گروه ياتيمى که برنده شد به مقدار پول مصالحه شده ميوه يا شيرينى يا نوشابه خريدارى و متفقاً يا منفرداً استفاده کنند. حکم اين قرارداد چيست؟ و آيا الفاظى از قبيل مصالحه، ماهيت گرفتن و پرداخت کردن اين وجه را عوض مى کند؟ و به صورت گويا مورد مذکور حرمت دارد؟
جواب :
مضافاً به اينکه کليت قاعده «العقود تابعة للقصود» مخدوش است، صلح و شرط بايد مشروع باشد، بنابراين حرمت شرعى برد و باخت به نحوى که در متن ذکر شده است به قوت خود باقى است.
سوال 753 :
ـ اخيراً در مسابقات فوتبال روشى مرسوم شده براى شرط بندى به اين صورت که هر فرد قبل از بازى روى برگه هايى به نام «تُت» نتيجه بازى را پيش بينى مى کند و آن برگه را با مبلغى به مرکز تحويل مى دهد و در پايان بازى هر کس درست پيش بينى کرده بود جايزه هنگفتى مى گيرد، حکم آن را بيان کنيد.
جواب :
اين کار حکم قمار را دارد و جايز نيست و تصرف در آن جايزه هم، جايز نيست.
----------
(صفحه274)
سوال 754 :
ـ خريد و فروش کتابهايى که در آنها مطالب گمراه کننده و احياناً خلاف واقع و دروغ درج شده چه صورت دارد؟
جواب :
بطور کلّى نشر و خريد و فروش کتابها و نوشته هايى که در آنها مطالب گمراه کننده و موجب فساد اخلاق و افکار فرد يا جامعه وجود داشته باشد جايز نيست.
سوال 755 :
ـ آيا تراشيدن گونه ها (عارض) جايز نيست؟
جواب :
تراشيدن گونه ها اشکال ندارد.(1)
سوال 756 :
ـ سلمانى مى گويد که اگر ريش نتراشم، مشترى کم خواهم داشت و به درآمدم لطمه مى خورد، آيا اين عذر قابل قبول و مجوّز عمل او مى باشد؟
جواب :
چنين عذرى مجوّز انجام عمل حرام نمى شود.
سوال 757 :
ـ در حرمت مجسمه سازى آيا بين مجسمه هاى نيم تنه و ناقص با مجسمه هاى تمام قد و کامل فرقى هست؟ و تصاوير فرشته و جن به صورت مجسمه و به صورت منقوش داراى چه حکمى است؟
جواب :
ساختن آنچه بر آن صدق مجسمه ذى روح کند يا برجستگى داشته باشد، حرام است و فرقى بين نيم تنه و کامل نيست و تصوير و نقاشى فرشته و جن اگر بر آن صدق مجسمه کند يا برجستگى داشته باشد بنابر احتياط واجب ترک شود. بلى چنانچه مجسمه نباشد و برجستگى نداشته باشد، اشکال ندارد.
سوال 758 :
ـ اجرتى که بابت مجسّمه سازى گرفته شده است چه حکمى دارد؟
جواب :
بطور کلى اجرتى که بابت کار حرام اخذ شده حرام است و اگر اجرت
----------
1 ـ البزنطى صاحب الرضا عليه السلام قال سألته عن الرجل هل يصلح له اَنْ يأخذ من لحيته؟ قال امّا من عارضيه فلابأس و امّا من مقدّمها فلا. (الوسائل، باب 63، من ابواب آداب الحمام، ح 5)
----------
(صفحه275)
دهنده را مى شناسند بايد به خود او برگردانند، و الاّ حکم مجهول المالک را دارد.
سوال 759 :
ـ شغل اينجانب عبابافى است و برنامه کار ما اين است که پشم را رنگ کرده و پس از آنکه تبديل به نخ شد و عبا بافته شد عبا را پرداخت مى کنيم و به وسيله مخصوص که روى عبا کشيده مى شود پُرز آن ظاهر مى شود اما همين کار باعث جدا شدن مقدارى از پشم عبا است که بعداً آن را با پشم خوب مخلوط کرده و حلاجى مى کنيم بطورى که معلوم نيست اين پشم، مخلوطى از پشم خالص و پُرز عبا است لطفاً بفرماييد آيا اين کار غش در معامله است؟
جواب :
اگر عرفاً و از لحاظ اهل فن اين کار تقلب محسوب شود، محکوم به حکم غش در معامله و حرام مى باشد و اين مسأله اختصاص به شغل عبابافى ندارد، بلکه پرداخت قالى و غيره نيز همين حکم را دارد.
سوال 760 :
ـ در بعضى از کشورها دختران توسط والدين به فروش مى رسند، آيا از لحاظ شرعى مى توان گفت حکم کنيز را دارند؟ و آيا استفاده از آنان به هر گونه جايز است؟
جواب :
به هيچ وجه جايز نيست و پولى که در مقابل فروش آنان گرفته مى شود، حرام است و آنان حکم کنيز را ندارند و اين از ضروريّات فقه است.
----------
(صفحه276)