فلسفه حج
يکى ديگر از عبادتهاى بزرگ اسلامى «حج» است. حج يک عبادت دسته جمعى است که هر سال در روزهاى معينى در سرزمينى تاريخى و باشکوه انجام مى‌گيرد. ين نوع عبادت علاوه بر اين که پيوند استوارى ميان بنده و خدا به وجود مى‌آورد، مى‌تواند از جهات گوناگونى مبدأ اثرات سودمند و ارزنده‌اى در اجتماع اسلامى باشد؛ زيرا:
اولا: يک چنين عبادت دسته جمعى که با تجرد کامل و وارستگى مطلق، تنها با پوشيدن دو قطعه پارچه ساده آغاز مى‌گردد، نشانه مساوات بندگان الهى در پيشگاه اوست و اين يکى از آمال بزرگ انسانى است که روزى انسانهاى جهان عوامل برتريهاى موهوم را مانند نژاد، رنگ و ثروت را کنار گذارده، همگى خود را در برابر خدا مساوى و برابر بدانند. عمل حج از عبادتهايى است که به اين هدف تحقق مى‌بخشد و موجب مى‌شود که افراد با ايمان امتيازات اجتماعى را وسيله برترى خود ندانند.
ثانيا: چنين اجتماع عظيمى که اعضاى آن را نمايندگان واقعى ملتهاى مسلمان جهان تشکيل مى‌دهد، کنگره بزرگ سالانه مسلمانان دنيا محسوب مى‌گردد که در هر سال در اين سرزمين مقدس برگزار مى‌شود.
آيين اسلام يک مشت قوانين اخلاقى و سنن تربيتى که هدفى جز اصلاح روح و روان مردم نداشته باشد نيست تا خود را از تاسيس کنگره سالانه و اجتماعات هفتگى و روزانه که مخصوص احزاب سياسى و اجتماعات متحرک وزنده است دور بگيرد، بلکه يک آيين جهانى و جامعى است که به همه شؤون زندگى بشر - اعم از اخلاقى، اجتماعى، سياسى، اقتصادى و نظامى - نظر دارد.
از اين نظر آورنده اسلام با وضع قوانين سياسى و دعوت به تشکيل کنگره سالانه در سرزمين مکه، بقا و ابديت و مصونيت آيين خود را تضمين نموده است و طبعا اين کنگره اثراتى بالاتر از اثرات کنگره‌هاى سالانه احزاب سياسى و زنده جهان در بر خواهد داشت.
منتها، سران سياسى، در اين اعصار به اهميت چنين موضوعاتى توجه پيدا کرده‌اند در حالى که اسلام از چهارده قرن پيش طرح آن را ريخته و اثرات مطلوبى از آن گرفته است. متفکران اسلام که طبعا در اجتماع مزبور شرکت خواهند داشت، مى‌توانند آخرين تحولات اوضاع جهان اسلام را مورد بررسى قرار دهند و پس از گرد آورى اطلاعات دقيق و تبادل نظر، در بهبود وضع مسلمانان بکوشند و سرزمين اسلام را از عوامل ضد آزادى و استقلال پاک سازند و به پيشرفت همه جانبه مسلمانان جهان کمک کنند.
چه اجتماعى سودمندتر از اين که مى‌تواند بزرگترين حلقه اتصال ميان مسلمانان جهان باشد و سران اسلام را از اوضاع يکديگر آگاه سازد.
اين کنگره مى‌تواند به وضع اقتصادى و فرهنگى مسلمانان کمکهاى شايانى بنمايد؛ زيرا متفکران و صاحبنظران - پس از اداى فريضه حج - مى‌توانند در محيطى آرام و پر از فضا و معنويت به تبادل افکار بپردازند و در زمينه فرهنگ و اقتصاد اسلام طرحهايى بريزند.
کنگره سالانه حج همواره الهامبخش بسيارى از جنبشهاى آزادى خواهى و نهضتهاى عظيم براى گسستن زنجيره‌هاى ظلم و ستم و تعدى بوده است و اين نکته با مراجعه به تاريخ اسلامى و انقلابهاى فرزندان اسلام روشن مى‌شود؛ زيرا نطفه بسيارى از نهضتهاى اسلامى که براى برانداختن حکومتهاى جور و ستم صورت مى‌گرفت در ايام حج بسته مى‌شد و اين سرزمين الهامبخش چنين آزاديهايى بود.
از آنچه در بالا ذکر شد نتيجه مى‌گيريم که عبادات اسلامى همه داراى اسرارى است که مستقيما به خود عبادت کننده يا جامعه‌اى که در آن زندگى مى‌کنند باز مى‌گردد. [1]
پى‌نوشت‌ها
------------
[1]. پاسخ به پرسشهاى مذهبى - نويسندگان: آيات عظام ناصر مکارم شيرازى و جعفر سبحانى