فلسفه خمس.
سوال: آيا «خمس» مزد رسالت است؟
توضيح اين که: شکى نيست که پيغمبر اسلام (ص) در برابر آن همه جانفشانيهاو فداکاريها در راه راهنمايى مردم جهان، هيچ گونه اجر و پاداشى از کسى نخواسته و تنها پاداش خود را از خداوند خواسته و اگر ملاحظه مى‌کنيم که در بعضى از آيات «مودت ذوقى القربى؛ دوستى خاندان آن حضرت» مزد رسالت معرفى شده، از اين نظر است که آن هم به نوبه خود خدمت ديگرى به مردم و کمک جديدى به راهنمايى آنهاست؛ زيرا مسأله «ولايت اهل بيت» و دوستى اين خاندان، موجب پيروى از گفتار و رفتار آنان مى‌گردد و اين خود يک نوع هدايت و سعادتى است که از اين راه نصيب مردم مى‌گردد؛ ولى واجب نمودن «خمس» بر مردم که نصف آن را به سادات مى‌دهند چه معنى دارد؟ آيا اين مزد رسالت نمى‌باشد؟
پاسخ: مى‌دانيم که مصرف «خمس» فقط «فقراى سادات» هستند نه تمام آنها و اگر خمس اموالى که به آنها خمس تعلق گرفته از احتياجات سادات زيادتر باشد، مازاد آن را - طبق دستورى که به ما رسيده - بايد به بيت المال مسلمانان ريخت که در راه مصالح عمومى مصرف گردد. همچنان که اگر احتياجات فقراى سادات از ميزان خمس زيادتر باشد بايد از بيت المال کمبود آن را تامين نمود. از طرفى سادات بطور کلى از گرفتن زکات که حق ساير فقرا و محتاجان مى‌باشد محرومند (مگر اين که زکات از مال ثروتمندان سادات باشد).
بنابراين، در حقيقت خمس به جاى همان زکاتى است که به ساير مستمندان داده مى‌شود و شرايط پرداخت آن هم به سادات تقريبا مشابه شرايط پرداخت زکات به ساير فقراست، منتها براى حفظ حيثيت خاندان پيغمبر (ص) که در واقع حفظ حيثيت پيغمبر (ص) و رعايت مقام شامخ اوست، به صورت ديگر و به عنوان ديگرى پراخت مى‌شود و اين يک نوع ادب و احترام در برابر شخصيت والاى پيغمبر گرامى اسلام است و به هيچ وجه جنبه مزد و پاداش ندارد و بديهى است که احترام و ادب و حفظ حيثيت مردان بزرگ با مزد و پاداش فرق بسيار دارد. [1]
پى نوشت‌ها
----------------------
[1]. به پرسشهاى مذهبى - نويسندگان: آيات عظام ناصر مکارم شيرازى و جعفر سبحانى
سوال: آيا خمس، تقويت امتياز طبقاتى نيست؟
توضيح اين که: از يکى از بزرگان کمونيستها نقل شده که گفته است: من تمام اديان را تحت مطالعه قرار دادم تا مگر به يکى از آنها بگروم، دين اسلام را از تمام اديان برتر ديدم، ولى متاسفانه در اين دين نيز به نقطه ضعفى برخورد کردم و آن اين که قوانين اسلام براى فرزندان پيغمبر اسلام مزيتى قائل شده و خمس را براى آنها قرار داده است.
پاسخ: همان طور که در پاسخ سوال پيش گفته شد، خمس [1] با زکات هيچ گونه فرق اصلى ندارد؛ يعنى، هر دو مربوط به فقرا و افراد محروم و ناتوان اجتماع است و به هر يک به اندازه احتياجاتشان داده مى‌شود و زايد بر آن جزء بيت المال مسلمانان محسوب خواهد شد؛ تنها چيزى که هست براى آن فرزندان پيغمبر خدا از يک نوع احترام معنوى برخودار باشند، نيازمنديهاى آنها به عنوانى غير از عنوان زکات تامين شده است.
بديهى است اين احترام معنوى که خداوند نسبت به سادات مقرر فرموده است، يک نوع احترام به شخص پيغمبر (ص) و احترام زحمات بى پايان او در راه هدايت مردم است.
خلاصه اين که: برخلاف آنچه که بعضى خيال مى‌کنند، قانون خمس هيچ گونه امتياز طبقاتى براى سادات توليد نمى‌کند و از نظر جنبه‌هاى مادى هيچ گونه تفاوتى با زکات که براى ساير فقراست ندارد؛ يعنى، به نيازمندان سادات هيچ گونه پول اضافى نسبت به ساير نيازمندان داده نمى‌شود و خمس هرگز به افراد متمکن از سادات، داده نخواهد شد. [2]
پى‌نوشت‌ها
-------------
[1]. مقصود از خمس در اينجا نيمى از خمس است که از آن سادات مى‌باشد نه همه خمس.
[2]. پاسخ به پرسشهاى مذهبى - نويسندگان: آيات عظام ناصر مکارم شيرازى و جعفر سبحانى