فصل دوازدهم احکام بلاد کبيره
مقدمه 222
با توسعه فراوانى که شهرتهران يافته، به طورى که به بسيارى از حومه‌هاى اطراف متصل گشته، گر چه ظاهراً يک شهر محسوب مى‌شود اما در واقع تهران امروز يک شهر معمولى نبوده بلکه شهرها و مناطق بهم پيوسته است که عرفاً شهر بزرگ ناميده مى‌شود و بنا بر فتواى امام راحل (ره) در شهرهاى بزرگ هر محله‌اى حکم شهر معمولى را دارد. و بنابر فتواى آيت الله فاضل: بلاد کبيره به شهرهايى گفته مى‌شود که رفتن از يک سمت آن به شمت ديگر، عرفاً سفر محسوب شود با اين تعرف تهران از بلاد کبيره نيست.
اين که کدام يک از شهرهاى جهان، بزرگ محسوب مى‌شوند، بسته به نظر عرف است و هر شهرى که عرفاً شهر بزرگ يا از بلاد کبيره بنامند، مشمول احکام آن خواهد بود در سابق نيز مسأله بلاد کبيره در ميان فقهاى عظام مطرح بوده وشهر قسطنطنيه 223 را به عنوان مثال ذکر مى‌کردند و در عصر ما شهرهاى زير، از بلاد کبيره يا شهرهاى خارق‌العاده فعلى جهان محسوب مى‌شوند: 224
1- شانگهاى (چين) 11- قاهره (مصر)
2- مکزيکوسيتى (مکزيک) 12- بانکوک (تايلند)
3- توکيو (ژاپن) 13 - لنينگراد (روسيه)
4- مسکو (روسيه) 14- جاکارتا (اندونزى)
5- پکن (چين) 15- تهران (ايران)
6- بمبئى (هند) 16- تين تسين (چين)
7- شيکاگو(آمريکا) 17- سانتياگو (شيلى)
8- نيويورک (آمريکا) 18- مادريد (اسپانيا)
9- لندن (انگلستان) 19- دهلى نو (هند)
10- سؤول (کره جنوبى) 20- کراچى (پاکستان)
اينکه شهر تهران از چه زمانى جزو بلاد کبيره درآمده، تشخيص آن به نظر عرف است. 225
مسأله 1 - به شهرهايى * که از نظر عرف، بسيار بزرگ و خارق‌العاده هستند - مثل تهران فعلى - بلاد کبيره گفته مى‌شود و در حال حاضر در ايران فقط تهران ازبلاد کبيره محسوب مى‌شود.(س 272)
مسأله 2 - در تشخيص اين که کدام شهر جزو بلاد کبيره مى‌باشد، ميزان، نظر عرف است. (س 273)
مسأله 3 - اگر انسان شک داشته باشد که شهرى جزو بلاد کبيره است يا نه، نبايد به احکام بلاد کبيره عمل کند، بلکه در آن جا مثل ساير شهرها عمل مى‌کند. (س 273)
مسأله 4 - کبيره بودن و يا کبيره نبودن يک شهر، از مسائل تقليدى نيست. **بنابراين، اگر کسى اعتقاد داشته باشد که تهران از بلاد کبيره نيست، بايد طبق اعتقاد خودش عمل کند. (س 276)
مسأله 5 - در بلاد کبيره، نمى‌توان در کل شهر، قصد اقامه و يا قصد توطن کرد، بلکه فقط در محدوده يک محله خاص *، بايد قصد اقامه و يا قصد توطن نمود. **(س 277)
مسأله 6 - اگر کسى در بلادکبيره ،قصد پيمودن هشت فرسخ ***يا بيشتر - هر چند در داخل شهر - را داشته باشد، مسافر محسوب مى‌شود و بايد نماز را شکسته بخواند. (س 282)
مسأله 7 - در بلاد کبيره،مبدأ و منتهاى مسافت شرعى را - مطلقاً ****- از منزل محاسبه مى‌کنند. (س 277)
مسأله 8 - حد ترخص در بلاد کبيره دو قسم است:
الف - آخر محله: اين حد ترخص، مربوط به کسانى است که بعد از کبيره شدن يک شهر، در آن جا متولد شده و يا قصد توطن کرده‌اند. **** (س 291)
ب - آخرين محدوده شهر قبل از کبيره شدن: اين حد ترخص مربوط به کسانى است که قبل از کبيره شدن يک شهر، در آن جا متولد شده و يا قصد توطن کرده‌اند. (س 288)
مسأله 9 - اگر شهرى قبل از کبيره شدن، وطن کسى باشد،بعد از کبيره شدن، همان محدوده سابق، وطن او محسوب خواهد شد (نه کل شهر بعد ازکبيره شدن و نه محله خاص). بنابراين، در صورتى که در آن محدوده رفت و آمد کند ،مسافر محسوب نمى‌شود و بايد نماز را تمام بخواند ؛ اما اگر بخواهد از آن محدوده خارج شود ،چنانچه مسافتى که قصد پيمودنش را دارد، هشت فرسخ يا بيشتر باشد، * بعداز خروج از آن محدوده، بايد نماز را شکسته بخواند. **(س 284 و 298 و 300)
222- مطالب اين مقدمه از کتاب رساله نوين اقتباس شده است .
223- پايتخت سابق امپراطورى بيزانس و اميراطورى عثمانى که از سال 1930 به استانبول تغيير نام يافت. اين شهر، در قرون وسطى ازنظر بزرگى و شکوه در اروپا بى‌نظير بود و در قرن دهم ميلادى يک ميليون تن سکنه داشت .
224- اطلس گيتاشناسى ،چاپ 1360.
225- از نظر عرف، تهران بزرگ مشتمل است بر شهر تهران مرکزى، تهران نو، تهرانپارس، يوسف آباد، جواديه، نارمک و چند منطقه ديگر، واز زمانى که اين مناطق به شهر تهران پيوسته و با آن يکى شده، تهران بزرگ ناميده مى‌شود. بنابراين، شهر تهران تا قبل از پيوستن به مناطق مذکور، تهران معمولى بوده است .
* - آن چه در اين فصل بيان مى‌شود، فتاواى امام راحل (ره) مى‌باشد.
** - تقليد از مجتهد، فقط در احکام شرعى مى‌باشد ولى در تشخيص موضوعات تقليد از مجتهد لازم نيست .
* - تشخيص حدود محله، بستگى به نظر عرف دارد، به طورى که کسانى را که در آن محدوده سکونت دارند، اهل آن محل يا به اصطلاح بچه آن محل مى‌نامند.
** - به طور کلى، در بلاد کبيره، هر محله حکم يک شهر را دارد .
*** - هشت فرسخ امتدادى يا تلفيقى (براى توضيح بيشتر به فصل اول مسأله 13 مراجعه فرماييد).
**** - چه قبل از کبيره شدن، آن شهر وطنش باشد وچه بعد از کبيره شدن .
***** - چنان که در مسأله 5 گذشت، چنين افرادى فقط در يک محله خاص مى‌توانند قصد توطن کنند.
* - چنان که در مسأله 7 گذشت، مبدأ و منتهاى محاسبه مسافت، منزل مى‌باشد .
** - هر چند از شهر خارج نشده باشد.