شرط هشتم به حد ترخص رسیده باشد

شرط هشتم به حد ترخص رسيده باشد

******پرسش‌هاى مقدماتى *******

- حد ترخص چيست ؟

- مسافر، از کجا بايد شروع به شکسته خواندن نماز کند؟

- حد ترخص محلى که ديوار و سکنه‌اى ندارد، چگونه محاسبه مى‌شود؟

- در صورت شک به حد ترخص، وظيفه چيست ؟

- در حد ترخص محل قصد اقامه، وظيفه چيست ؟

- چنان چه کسى از غير وطن، اقدام به مسافرت نمايد، از کجا بايد شروع به شکسته خواندن نماز کند؟

- آيا حد ترخص در غير وطن نيز معتبر است يا نه ؟

مسأله 1 - حد ترخص، محلى است که از آن جا، ديوار شهر * ديده نمى‌شود و اذان شهر شنيده نمى‌شود. البته به شرطى که در هوا چيزى که مانع ديدن (مثل گرد و غبار و...) و يا مانع شنيدن (مثل سر و صدا و...) است، وجودنداشته باشد. 174 (ر. م 1317)

مسأله 2 - کسى که عازم سفر است، پس از رسيدن به حد ترخص (با تحقق ساير شرايط) بايد نماز را شکسته بخواند و قبل از آن، نمازش تمام است. (ر.م 1317)

مسأله 3 - براى شکسته خواندن نماز، لازم نيست به قدرى دور شود که حتى مناره‌ها و گنبدها را نيز نبيند يا ديوارها کاملاً از نظر محو شود؛ بلکه همين قدر که ديوارها به صورت واضح معلوم نباشد 175 کافى است ** به حد ترخص رسيده و بايد نماز را شکسته بخواند. (ر.م 1317)

مسأله 4 - هرگاه شهرى در بلندى باشد به طورى که از دور هم ديده شود.بايد به قدرى گود باشدکه باکمى دور شدن، ديوار آن ديده نشود2 کسى که از آن شهر مسافرت مى‌کند، وقتى به اندازه‌اى دور شود که اگر آن شهر در زمينى هموار بود، ديوارش از آن جا ديده نمى‌شود.3 176بايد نماز را شکسته بخواند، و نيز اگر پستى و بلندى خانه‌ها بيشتر از معمول باشد (مثل ساختمان‌هاى ده بيست طبقه) بايد ملاحظه خانه‌هاى معمول (دو سه طبقه) را بنمايد. 177(ر. م 1320)

مسأله 5 - اگر بين مسافر و شهر مانعى از ديد (مثل تپه، درخت، مه، غبار، تاريکى و...) وجود داشته باشد، بايد به قدرى از شهر دور شود که اگر مانع نبود، ديوار شهر را نمى‌ديد. 178(ع .م 59)

مسأله 6 - اگر ازمحلى مسافرت کند که خانه و ديوار ندارد، وقتى به جايى رسيد که اگر آن محل ديوار داشت، از آنجا ديده نمى‌شد، هماناجا حد ترخص است و بايد نماز را شکسته بخواند. 179(ر.م 1321)

مسأله 7 - لازم نيست به قدرى دور شود که اصلاً صداى شهر را نشنود؛ بلکه اگر صدا را بشنود ولى نتواند تشخيص بدهد که اذان است يا غير اذان، به حد ترخص رسيده و بايد نماز را شکسته بخواند. 180(ر.م 1322)

مسأله 8 - اذانى که با بلندگو پخش مى‌شود، يا بدون بلندگو در جاى بسيار بلند ،گفته مى‌شود و يا به وسيله کسى که صدايش بيش از حد متعارف بلند است، گفته مى‌شود، نمى‌تواند ملاک حد ترخص باشد. بنابراين، وقتى به محلى برسد که اگر اذان متعارف بود، در آن جا قابل شنيدن نبود، به حد ترخص رسيده و بايد نماز را شکسته بخواند (هر چند صداى اذان غير متعارف را بشنود). 181(ر.م 1324)

مسأله 9 - اگر کسى، گوش يا چشمش از حد معمول، ضعيف‌تر يا قوى‌تر باشد، اعتبارى به آن نيست؛ بلکه ملاک، شنوايى و بينايى معمولى است. 182 (ر.م 1325)

مسأله 10 - کسى که به سفر مى‌رود، اگر به جايى برسد که اذان شهر را نشنود ولى ديوار شهر را ببيند 183، يا ديوار شهر را نبيند 184 ولى صداى اذان را بشنود - چنان چه بخواهد در آن جا نماز بخواند - بنابر احتياط واجب بايد نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند؛ اما اگر يکى از دو علامت باشد و در دومى شک داشته باشد، بايد نماز را شکسته بخواند. (ر.م 1318)

مسأله 11 - مسافرى که به وطن خود باز مى‌گردد، وقتى به حد ترخص آن جا رسيد، بايد نماز را تمام بخواند، ولى مسافرى که مى‌خواهد ده روز يا بيشتر در محلى (غير از وطن) بماند، وقتى به حد ترخص آن جا رسيد، بنابر احتياط واجب بايد نماز را تأخير بيندازد تا به محل قصد اقامه * برسد و يا نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند. 185(ر.م 1319)

مسأله 12 - چنان چه کسى از محل قصد اقامه، يا محل توقف سى روز به حال ترديد، سفرى را شروع کند، اگر بخواهد در حد ترخص آن محل، نماز بخواند، بنابر احتياط واجب بايد نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند. 186 (ع. م 65)

مسأله 13 - کسى که به سفر مى‌رود، هرگاه شک کند به حد ترخص رسيده يا نه، بايد نماز را تمام بخواند و کسى که از سفر بر مى‌گردد، اگر شک کند به حد ترخص رسيده يا نه، بايد نماز را شکسته بخواند. و چون در بعضى موارد اشکال پيدا مى‌کند بايد آنجا نماز نخواند يا هم شکسته و هم تمام بخواند.187(ر.م‌1326)

مسأله 14 - مسافرى که قصد پيمودن هشت فرسخ يا بيشتر را دارد، چنان چه پس از خروج از حد ترخص وطن، به جهت انحنا و کجى راه، دوباره داخل حد ترخص شود، بايد نماز را تمام بخواند 188 ؛ ولى پس از خروج دوباره از حد ترخص، بايد نماز را شکسته بخواند هر چند باقى راه تا مقصد، کمتر از مسافت شرعى (هشت فرسخ) باشد. 189 * (ع. م 69)

مثال: شخصى اهوازى به قصد اقامت ده روز يا بيشتر ، عازم روستايى واقع در پنجاه * کيلومترى اهواز مى‌شود. پس از طى ده کيلومتر به علت انحنا و کجى راه، داخل حد ترخص اهواز شده و بعد از دو کيلومتر، دوباره از حد ترخص خارج شد و پس از پيمودن 38 کيلومتر به روستا رسيد؛ نماز اين شخص در 38 کيلومتر باقيمانده بعد از خروج دوباره از حد ترخص تا روستا شکسته است 190، اما در دو کيلومترى که داخل حد ترخص بود اگر بخواهد نماز بخواند، بايد هم شکسته و هم تمام بخواند. 191

مسأله 15 - حد ترخص از ويژگى‌هاى وطن است ***و در مورد محل قصد اقامه و محل توقف سى روز به حال ترديد، ثبوت حد ترخص، مشکوک است 192، ازاين رو در حد ترخص اين دو، بايد احتياط نمود، * و اما در غير اين سه مورد ** بطور قطع، حد ترخص اعتبارى ندارد و مسافر از حين شروع سفر، بايد نماز را شکسته بخواند. 193 (ع.م 65)

مثال 1 : شخصى اهوازى، براى بدرقه مسافر، تا روستايى واقع در ده کيلومترى اهواز مى‌رود و در آن جا تصميم مى‌گيرد همراه مسافر به سفر برود. اين شخص همين که به قصد سفر به راه افتاد، نمازش شکسته خواهد بود و لازم نيست حد ترخص آن روستا را رعايت کند. 194

سوال 51 - ابتداى مسافت شرعى براى شخص فوق‌الذکر، کدام يک از موارد زير است:

الف - آخرين محدوده عرفى شهر اهواز.

ب - آخرين محدوده عرفى روستا.

ج - نقطه آغاز سفر

مثال 2: استاد يا دانشجو يا کارمند يا راننده‌اى که به اقتضاى شغل، در مسير آبادان - اهواز رفت و آمد مى‌کند( و به علت کثيرالسفر بودن، نماز را تمام مى‌خواند) در يکى از سفرهاى شغلى به اهواز، در آن جا تصميم گرفت براى زيارت به قم مشرف شود. اين شخص همين که از اهواز به طرف قم حرکت کرد، بايد نماز را شکسته بخواند و رعايت حد ترخص اهواز لازم نيست.

خلاصه‌

- حد ترخص، محلى را گويند که ديوار شهر از آن جا ديده نمى‌شود و صداى اذان شهر د رآن جا شنيده نمى‌شود.

- کسى که به مسافرت مى‌رود، از حد ترخص به بعد، بايد نماز را شکسته بخواند .

- اگر کسى از محلى مسافرت نمايد که ديوار ندارد چنان چه به قدرى دور شود که اگر آن جا ديوار داشت، ديده نمى‌شد، به حد ترخص رسيده است .

- کسى که از مسافرت باز مى‌گردد، وقتى به حد ترخص وطن رسيد، بايد نماز را تمام بخواند.

- مسافرى که قصد دارد، در محلى ده روز يا بيشتر توقف کند، وقتى به حد ترخص آن محل رسيد، بايد نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند. و يا نماز را تاخير بيندازد و در منزل تمام بخواند.

- چنان چه کسى از محل قصد اقامه، عازم سفر شود،وقتى به حد ترخص آن محل رسيد، اگر بخواهد نماز بخواند، بايد هم شکسته و هم تمام بخواند.

- کسى که به مسافرت مى‌رود، اگر شک کند که آيا به حد ترخص رسيده يا نه، بايد نماز را تمام بخواند و کسى که از مسافرت باز مى‌گردد، اگر شک کند که آيا به حد ترخص وطن رسيده، يا نه، بايد نماز را شکسته بخواند.

- حد ترخص از ويژگى‌هاى وطن است و در غير وطن ،حد ترخص اعتبار ندارد؛ اما در مورد محل اقامه و توقف سى روز به حال ترديد، ثبوت حد ترخص، مشکوک است، از اين رو در حد ترخص اين دو، بايد نماز را هم شکسته و هم تمام خواند .

فصل نهم

* - در قديم اطراف شهرها ديوار مى‌کشيدند ولى در حال حاضر که شهرها ديوار ندارند، ملاک و ميزان، ديوار آخرين خانه‌هاى شهر است .

** - ديدن شبح ديوارها اشکال ندارد.

173 - گلپايگانى (ر.م 1326)، بهجت (ر.م 1068)، خامنه‌اى (س 650) و فاضل (1339): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند .

اراکى (ر.م 1310)، خوئى (ر.م 1292)، تبريزى (ر.م 1292)، زنجانى (ر.م 1292) و مکارم (ر.م 1155): ديده شدن و ديده نشدن ديوارها اثرى ندارد، بلکه علامت رسيدن به حد ترخص اين است که اذان شهر را نشنود و اهل شهر او را نبينند( و نشانه آن اين است که او آنها را نبيند).

بهجت، خامنه‌اى و فاضل: حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند .

گلپايگانى (ر.م 1326): اگر به قدرى دور شود که ديوار خانه‌هاى شهر کاملاً معلوم نباشد ولى شبح آنها نمايان باشد، احتياط واجب آن است که نماز نخواند تا وقتى که شبح محو شود، يا اگر خواست نماز بخواند، هم شکسته و هم تمام بخواند.

اراکى، خوئى، تبريزى، زنجانى و مکارم: بلکه همين قدر که مردم شهر او را نبينند، کافى است .

174- اراکى، خويى، تبريزى، زنجانى و مکارم: به طورى که مسافر از فاصله دور هم ديده شود .

175- اراکى، خوئى، تبريزى، زنجانى و مکارم: مسافر ديده نشود (علامتش اين است که مسافر از آن جا اهل آن شهر را نبيند).

176- اراکى، خوئى، تبريزى، زنجانى و مکارم: مسافر در آن جا ديده نمى‌شد (علامتش اين است که مسافر از آن جا اهل آن شهر را نمى‌ديد).

177- چنان که گذشت به نظر آيات عظام اراکى، خوئى، تبريزى، زنجانى و مکارم ديده شدن و ديده نشدن خانه‌هاى شهر، هيچ نقشى ندارد. (براى توضيح بيشتر به مسئله 1 همين فصل مراجعه فرماييد).

178- اراکى، خوئى، تبريزى، زنجانى و مکارم: که اگر مانع نبود، مردم شهر او را نمى‌ديدند.

179- اراکى (ر.م 1314)، خوئى (ر.م 1330)، تبريزى (ر.م 1330)، زنجانى (ر.م 1330) و مکارم: اگر از محلى مسافرت کند که ساکنينى ندارد وقتى به جايى برسد که اگر آن محل ساکنينى داشت، او را در آن جا نمى‌ديدند، همان جا حد ترخص است و بايد نماز را شکسته بخواند.

گلپايگانى، بهجت، خامنه‌اى و فاضل: حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

180- خوئى (ر.م 1331)، گلپايگانى (ر.م 1331)، تبريزى (ر.م 1331)، زنجانى (ر.م 1331) و فاضل (ر.م 1344): حکم مسئله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

اراکى (ر.م 1315): بايد اصلاً صداى اذان شهر را نشنود و اگر صدايى بشنود ولى تشخيص ندهد که اذان است يا غير اذان، بنابر احتياط واجب، بايد نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.

مکارم (ر.م‌1157): بايد اصلاً صداى اذان شهر را نشنود و اگر صدايى بشنود ولى تشخيص ندهد که اذان است يا غير اذان، بايد نماز را تمام بخواند.

بهجت و خامنه‌اى:؟

181- همه مراجع معظم تقليد در حکم اين مسأله اتفاق نظر دارند.

182- همه مراجع معظم تقليد در حکم اين مسأله اتفاق نظر دارند.

183- اراکى، خوئى، تبريزى‌ومکارم: ولى مردم شهر او را ببينند.

گلپايگانى، بهجت، خامنه‌اى و فاضل: حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند .

زنجانى: (ر.م 1327): ولى ديوار شهر را ببيند و اهل شهر او را نبينند.

184- اراکى (ر.م 1311)، خوئى (ر.م 1327)، تبريزى (ر.م 1327)، زنجانى (ر.م 1327)، مکارم (ر.م 1155): يا مردم شهر او را نبينند.

گلپايگانى (ر.م 1327)، بهجت (ر.م 1069)، خامنه‌اى( س 689) و فاضل (ر.م 1340): حکم مسأله همان است که اما راحل (ره) فرموده‌اند.

* - چون قصد اقامه کرده، لذا نمازش در آن جا تمام است .

185- اراکى (ر.م 1312)، گلپايگانى (ر.م 1328)، زنجانى (ر.م 1328) و مکارم (ع.م 65): مسافرى که مى‌خواهد ده روز يا بيشتر در محلى بماند، وقتى به حد ترخص آنجا رسيد، بايد نماز را تمام بخواند. (مثل‌وطن).

خوئى (ر.م 1328) و تبريزى (ر.م 1328): در غير وطن، حد ترخص اعتبارى ندارد. بنابراين، مادامى که به محل قصد اقامه نرسيده، نمازش شکسته است.

بهجت (ر.م 1072 و استفتا)، خامنه‌اى (س 650) و فاضل (ر.م 1341): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

186- اراکى (ر.م 1310)، گلپايگانى (ر.م 1326)، بهجت (ر.م 1068 و استفتا)، زنجانى (ر.م 1326) و مکارم (ر.م 1155): احتياط لازم نيست و نمازش در آنجا شکسته است (مثل حد ترخص وطن).

خوئى (ر.م 1326) و تبريزى (ر.م 1326): در غير وطن، حد ترخص اعتبارى ندارد و همين که از آن محل خارج شد، بايد نماز را شکسته بخواند .

خامنه‌اى (استفتا) و فاضل (ع.م 65): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

* - البته به شرطى که قصد اوليه‌اش مبنى بر پيمودن مسافت شرعى، هنوز باقى باشد.

187- اراکى (ر.م 1319)، خوئى (ر.م 1335)، گلپايگانى (ر.م 1335)، تبريزى (ر.م 1335)، فاضل (ر.م 1348)، و مکارم (ر.م 1157): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

بهجت و خامنه‌اى: (حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند .ن)

زنجانى (ر.م 1335): بنابر احتياط واجب، بايد نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.

188- اراکى (ع.م 69)، خوئى (ع.م 69)، گلپايگانى (ع.م 69)، بهجت (استفتا)، خامنه‌اى س 671)، فاضل (ع.م 69) و مکارم (ع.م 69): احتياط لازم نيست و بايد نماز را د رآن جا تمام بخواند.

تبريزى (استفتا) حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

زنجانى ؟

189- اراکى (ع.م 69)، گلپايگانى (ع.م 69)، بهجت (استفتا) و مکارم (ع.م 69): اگر باقى راه کمتر ازمسافت شرعى باشد، بايد نماز را تمام بخواند .

خوئى (ع.م 69)، تبريزى (استفتا)، خامنه‌اى (س 671) و فاضل (ع.م 69): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند .

زنجانى ؟

* - مسافت شرعى، 40 يا 43 يا 45 کيلومتر است (براى توضيح بيشتر به فصل اول مراجعه فرماييد) .

** - يعنى هرگاه کسى از وطن خود اقدام به مسافرت نمايد، از حد ترخص به بعد، بايد نماز را شکسته بخواند و موقع بازگشت ازسفر، تا قبل از حد ترخص، نمازش شکسته است و از آن جا بايد نماز را تمام بخواند.

190- اراکى، گلپايگانى، بهجت و مکارم: نمازش تمام است (چون 38 کيلومتر، کمتر از مسافت شرعى است).

خوئى، تبريزى، خامنه‌اى و فاضل: حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

191- اراکى، خوئى، گلپايگانى، بهجت، خامنه‌اى، فاضل و مکارم: بايد نماز را تمام بخواند .

تبريزى: حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند .

192- اراکى (ع.م 65)، گلپايگانى (ع.م 65)، زنجانى (ر.م 1326 - 1328) و مکارم (ع.م 65): حد ترخص اختصاص به وطن ندارد بلکه در مورد محل قصد اقامه و توقف سى روز به حال ترديد، نيز اعتبار دارد. بنابراين، در حد ترخص اين دو، احتياط لازم نيست و مثل حد ترخص وطن، بايد عمل کرد (موقع رفتن به سفر، بايد نماز را در آن جا شکسته خواند و موقع بازگشت ازسفر، بايد نماز را در آن جا تمام خواند).

خوئى (ع.م 65)و تبريزى (ر.م 1326 - 1328): حد ترخص، اختصاص به وطن دارد و در مورد محل قصد اقامه و محل توقف سى روز به حال ترديد، به طور قطع، حد ترخص اعتبارى ندارد و احتياط لازم نيست؛ بلکه مسافر به محض خروج از اين دو محل، بايد نماز را شکسته بخواند. (براى توضيح بيشتر به مسأله 11 و 12 مراجعه فرماييد).

بهجت(ر.م 1068 - 1070 - 1072): حد ترخص، اختصاص به وطن ندارد؛ بلکه در مورد محل قصد اقامه و محل توقف سى روز به حال ترديد نيز اعتبار دارد. البته موقع ورود به محل قصداقامه، در حد ترخص آن جا، بنا بر احتياط واجب بايد نماز را هم شکسته و هم تمام خواند. (براى توضيح بيشتر به مسأله 11 و 12 مراجعه فرماييد).

خامنه‌اى (استفتا) و فاضل (ع.م 65): حکم مسأله همان است که امام راحل (ره) فرموده‌اند.

* - بنابر احتياط واجب، بايد نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند. (براى توضيح بيشتر به مسأله 11 و 12 همين فصل مراجعه فرماييد).

** - اين سه مورد را قواطع سفر مى‌گويند که عبارتنداز: وطن، محل قصد اقامه و محل توقف سى روز به حال ترديد.

193- در مورد اينکه حد ترخص در غير قواطع سفر (وطن، محل قصد اقامه و محل توقف سى روز به حال ترديد) اعتبارى ندارد، همه مراجع معظم تقليد اتفاق نظر دارند.

194- سوال 7 در فصل دوم مثال ديگرى است براى اين مطلب.