گفتار در مسائل سجده سهو
مساءله 1 - سجده سهو در چند جا واجب مى شود:
1 - در جائى که سهوا هر چند بخيال تمام شدن نماز سخن بگويد.
2 - در جائى که يک سجده از يک رکعت را فراموش کرده و بعد از فوت محل تدارکش بياد آورد.
3 - در جائى که سلام نماز رابيجا بدهد.
4 - در جائى که تشهد را فراموش کرده و بعد از گذشتن از محل تدارک بيادش آيد که سجده سهو در اينجا و در سلام بيجا از باب احتياط است .
5 - در جائيکه شک بين چهار و پنج کند که بنا را بر چهار مى گذارد و بعد از نماز دو سجده سهو مى آورد.
و احتياط ان است که در هر زيادى و نقيصه اى که در نماز رخ داد و در محل تدارک بياد نياورد سجده سهو را بجاى آورد هرچند عدم وجوب آن براى غير پنج تدارک بياد نياورد سجده سهو را بجاى آورد هرچند عدم وجوب آن براى غير پنج مورد نامبرده اقوى است بلکه عدم وجوب آن در قيام اشتباهى به جاى نشستن و نشستن اشتباهى به جاى قيام خالى از قوت نيست ولکن ترک احتياط هم سزاوار نيست و کلام بى جا که باعث دو سجده سهو مى شود هر قدر هم طولانى باشد يک کلام شمرده مى شود.
بله اگر در بين نماز چند نوبت کلام بى جا بگويد و هر نوبت متوجه اشتباه خود شده دوباره اشتباه کند براى اشتباه دو سجده سهو واجب مى شود.
مساءله 2 - سلام زيادى اگر يک بار با هر سه جمله اش واقع شود يکبار دو سجده سهو دارد و اگر چند بار واقع شود سجده سهو نيز متعدد مى شود و نزديک تر به احتياط آن است که براى هر سلامى از سه سلام دو سجده سهو بياورد و همچنين است حکم در تسبيحات اربعه (که اگر مثلا در رکعت دوم تسبيحات اربعه را سه بار خواند يک سجده بجا بيآورد هرچند که بهتر آن است که سجده سهو را نيز سه بار تکرار کند).
مساءله 3 - اگر هم سجده سهو بر عهده نمازگذار آمده باشد و هم قضاء اجزاء فراموش شده و هم نماز احتياط بايد سجده سهو رابعد از نماز احتياط و قضاء جزء فراموش شده بياورد و احتياط آن است که رکعات احتياط را هم قبل از قضاء اجزاء فراموش شده بياورد بلکه وجوب تقديم خالى از رجحان نيست .
مساءله 4 - واجب است که در انجام سجده سهو مبادرت و شتاب شود و اگر آنرا تاءخير بيندازد گناه کرده هرچند که نمازش صحيح است و وجوب و فوريت آن به خاطرتاءخير ساقط نمى شود بلکه بايد همواره مبادرت داشته باشد همچنانکه اگر آن را فراموش کند هر وقت که يادش بيايد بيايد فورا انجامش دهد و اگر تاءخير بيندازد گناه کرده است .
مساءله 5 - در سجده نامبرده نيت واجب است و واجب است که مقارن با آغاز آن نيت کند و اقوى آن است که رعايت ترتيب بحسب اسباب آن واجب نيست يعنى اگر دو سجده سهو بعده اش آمده واجب نيست اولى را به نيت اشتباه اول و دومى را به نيت اشتباه دوم انجام دهد و در سجده سهو گفتن تکبير واجب نيست هرچند که به احتياط نزديکتر است و احتياط آن است که همه احکامى که در سجده نماز هست در سجده سهو نيز مراعات شود مخصوصا نهادن هفت موضع را بر زمين هر چند که عدم وجوب هيچ يک از آن ها خالى از قوت نيست و تنها چيزى که در آن معتبر است صدق مسماى سجده است .
بله اين احتياط که سجده را بر پوشيدنى ها و خوردنى ها نکند ترک نشود احتياط آن است که در سجده ذکر مخصوص آن را بگويديعنى بگويد:
( بسم و بالله و صلى الله على محمد و آل محمد)
و يا بگويد:
( بسم الله و بالله اللهم صل على محمد و آل محمد)
و يا بگويد:
( بسم الله و بالله السلام عليک ايها النبى و رحمة الله و برکاته )
و نزديک تر به احتياط آن است که از ميانه اين سه ذکر آخرى را انتخاب کند لکن واجب نبودن هيچ ذکرى و مخصوصا ذکرى مخصوص خالى از قوت نيست وواجب است بعد از آن که دو بار سجده کرد بنشيند و تشهد و سلام را بگويد و واجب از تشهد همان مقدار متعارف از آن است که در نمازها مى خواند و مى تواند از سلام بگفتن جمله ( السلام عليک ) اکتفاء کند.
مساءله 6 - اگر شک کند در اينکه آيا عملى و اشتباهى که سجده سهو را واجب مى کند از من سرزده يا نه بنا را بر اين مى گذارد که سرنزده و اگر بعد از يقين به اينکه سرزده شک کند دراينکه آيا سجده سهود را آورده ام يا نه بنا را بر اين مى گذارد که نياورده و آن را مى آورد و اگر در عدد آن شک کند که يکى بر من واجب شده و يا دو بار بنا را بر کمتر مى گذارد و اگر در فعلى از افعال سجده سهو شک کن اگر در محل است مى آورد و اگر سلام داده به شک خود اعتناء نمى کند و اگر شک کند که من يکبار سر بر زمين نهادم و يا دو بار بنا را بر کمتر مى گذارد مگر آن که شک او بعد از داخل شدن در تشهد پيدا شده باشد که در اينصورت بشک خود اعتناء نمى کند و اگر يقين کند که يک سجده زيادى و يا کمتر آورده سجده را اعاده ميکند.