شرط پنجم

شرط پنجم

شرط پنجم در شکسته شدن نماز مسافر اين است که سفر مباح و جائز باشد پس اگر گناه و حرام باشد نماز در آن سفر شکسته نمى شود حال چه اينکه خود سفر معصيت باشد مثلا فرار از جنگ و امثال آن باشد و يا هدف از مسافرت عملى حرام باشد مثل اينکه سفر کند براى راهزنى و يا رسيدن به مظلمه (1) و گرفتن آن از سلطان جائز و امثال اين که خود سفر حرام نيست بلکه براى عملى و هدفى حرام انجام مى شود.

بله مسافرتى که نه خودش حرام است و نه بخاطر هدفى حرام انجام مى شود ولى در اثناء آن مرتکب حرامى مى شود از اين باب نيست و نماز در آنها شکسته است بلکه آن سفرى هم که يا مرکب غصبى انجام مى شود بنابراقوى از سفر حرام نيست و همچنين آن مسافتى که با انجام واجبى از واجبات منافات داشته باشد و مکلف واجب را ترک کند و بمسافرت برود مثلا بدهکار است و يا اينکه طلبکار مطالبه مى کند و او ميتواند در وطن و آنجائى که هست طلب او را بدهد و اگر سفر کند ديگر نمى تواند اين واجب را انجام دهد سفر او حرام نيست و حکم سفر حرام را ندارد و نمازش ‍ شکسته است .

بلکه در جائى که مسافرت باين منظور انجام شود که واجب را ترک کند احتياط آن است که بين شکسته و اتمام جمع کند هرچند حکم به وجوب اتمام خالى از قوت نيست .

مساءله 16 - کسى که تابع ستمکار و ظالم است و يا آنکه مجبور نيست ولکن قصد او از مسافرت و متابعت از ظلم برطرف کردن ظلمى و يا کار صحيح ديگرى باشد نماز را شکسته مى خواند.

و اما اگر انگيزه اش يارى او در ظلم باشد و يا آن که بخدمت او در آمدنش ‍ باين انگيزه نباشد ولکن خود بخود او را در جهت ظلمش تقويت نموده بر شوکت او مى افزايد و او کسى باشد که تقويش حرام است در چنين سفرى نماز تمام خوانده مى شود.

مساءله 17 - اگر هدف اصلى از سفر اطاعت خداى تعالى باشد ولى هدف طفيلى و تبعى ديگرى ضميمه آن هدف شود که معصيت و نافرمانى خداى تعالى باشد بطورى که اگر آن اطاعت در بين نبود اين مسافرت را نمى رفت چنين سفرى حرام نيست و نماز در آن شکسته مى شود.

و اما عکس اين مسئله که هدف اصلى معصيت باشد و هدفى طفيلى نيز ضميمه شود که آن اطاعت خداى تعالى باشد آن سفر حرام است و نماز در آن تمام خوانده مى شود وهمچنين در صورتى که پنجاه درصد انگيزه مسافرت رسيدن به هدفى حرام و پنجاه درصد آن رسيدن بهدفى حلال باشد بطورى که اگر هر دو هدف تاءمين شود مسافرت مى کند و گرنه نه و همچنين اگر هر دو هدف مستقل و صد در صد بوده ولى فعلا هر دو باعث حرکت مکلف بسوى مسافرت شده باشند که در سه صورت اخير سفر حرام است و نماز در آن تمام خوانده مى شود لکن در غير صورت اول احتياط در اين است که مکلف بين قصر و اتمام جمع کند و اما در صورت اول يعنى آن جائى که اطاعت خدا داعلى طفيلى است و اصلا محرکيت ندارد بدون اشکال بايد تمام بخواند.

مساءله 18 - اگر آغاز سفر طاعت بوده باشد و در اثناء راه قصد او برگردد و هدف خود را رسيدن به معصيت قرار دهد اگر با داشتن چنين قصدى قدمى هم بسوى آن هدف نامشروع بردارد حکم سفرش قطع مى شود هرچند که چند برابر هشت فرسخ را طى کرده باشد و اما آن چه تا کنون شکسته خوانده اعاده ندارد و اگر با چنين قصدى چيزى از راه را طى نکرده باشد حکم سفر قطع نمى شود ولى نزديک تر به احتياط آن است که مادام که راه نيفتاده نماز را جمع بخواند سپس اگر بقصد اوليش که طاعت خدا بود برگشت و راه افتاد در صورتى که راه باقيمانده هرچند با ضميمه بمقدار برگشت هشت فرسخ باشد يا زيادتر باشد نيز واجب است نماز را شکسته بخواند و همچنين اگر باقيمانده به بيانى که گذشت مسافت نباشد ولى رو بر هم راهى که از منزل طى کرده بعد از حذف آن مقدار راهى که با قصد معصيت طى کرده هشت فرسخ باشد بايد شکسته بخواند لکن در اين صورت جمع کردن بين شکسته و تمام بهتر و به احتياط نزديک تر است .

و اگر رو بر هم اين دو قطعه راه هشت فرسخ نباشد بلکه بضميمه قطعه وسط که در آن قصد معصيت داشت هشت فرسخ باشد وجوب تمام خالى از قوت نيست الا اينکه نزديک تر به احتياط جمع بين قصرو اتمام است و اگر در آغاز سفر هدفش رسيدن به معصيت بوده نيت خود را به اطاعت برگردانيده نماز را بشرطى شکسته مى خواند که بقيه راه هرچند بضميمه بر گشتن بمقدار يا هشت فرسخ باشد و يا اگر نباشد احتياط آن است که جمع کند هرچند که بقاء بر حکم تمام خالى از قوت نيست .

مساءله 19 - اگر ابتداء سفرش معصيت بوده و به همين جهت که سفرش حکم سفر را ندارد نيت روزه کرده و سپس نيتش را از معصيت به اطاعت برگرداند اگر اين عدول قبل از ظهر بوده باشد و بقيه راه هم هشت و يا چهار فرسخ ملفق باشد واجب است افطار کند چون سفرش سفر شرعى است و روزه در سفر حرام است و اگر بقيه راه هشت فرسخ و يا چهار فرسخ ملفق نباشد روزه اش صحيح است و اگر عدول از معصيت بعد از ظهر اتفاق افتاده بعيد نيست که روزه اش صحيح باشد لکن نزديک تر به احتياط جمع کردن بين شکسته و تمام در نماز و گرفتن روزه و قضاء آن است و اگر هدفش در آغاز سفر اطاعت بوده و سپس نيت خود را در بين راه به معصيت برگردانيده اگر اين عدول بعد از خوردن و يا تناول هر مفطر ديگر بوده و يا قبل از تناول مفطر و بعد از ظهر بوده روزه اش صحيح نيست و اگر قبل از تناول مفطر و قبل از ظهر بوده صحت روزه اش محل تاءمل است بهمين جهت احتياط ترک نشود يعنى هم روزه را بگيرد و هم قضاء آن را بجاى آورد.

مساءله 20 - کسى که از سفر معصيت بر مى گردد اگر چنانچه از معصيت توبه کرده وبر مى گردد بايد نماز را شکسته بخواند و همچنين است در صورتى که توبه نکرده ولى برگشتن او جزء سفر معصيت او نباشد بلکه محرک او در برگشتن يک هدف ديگرى باشد غير از برگشت به وطن و در غير اين دو صورت بايد نماز را تمام بخواند و احتياط جمع است .

مساءله 21 - سفر کردن براى شکار در صورتى که جنبه لهو و سرگرمى داشته باشد حکم سفر معصيت را دارد که در آن بايد نماز تمام خوانده شود و اما در صورتى که براى تحصيل قوت باشد نماز را شکسته مى خواند و اگر منظورش از صيد تجارت باشد در اين صورت سفر او نسبت به روزه سفرى است شرعى و بايد روزه را افطار کند.

و اما نسبت به نماز مسئله محل اشکال است و احتياط اين است که هم دو رکعتى بخواند و هم چهار رکعتى البته مسئله مخصوص مسافرت است براى شکار است اما سفر مقصد تفريح و رفع خستگى اين حکم را ندارد يعنى موجب تمام خواندن و روزه گرفتن نمى شود.