احكام عملى اسلام، برنامه چگونه زيستن است كه در قالب
واجبات، محرمات، و آداب عرضه مى‌شود.
در درس‌هاى پيشين با برخى از واجبات و محرّمات آشنا
شديد.
آداب در اصطلاح «فقه» به مجموعه مستحبات ومكروهات گفته
مى‌شود، كه بسيارى از آنها در خلال درس‌هاى گذشته وآينده، آمده يا خواهد آمد، وبرخى
از آنها را كه بيشتر در كتابهاى «اخلاق» به آن پرداخته‌اند وداراى اهميت ويژه‌اى است،
در دو بخش «آداب شخصى» و «آداب اجتماعى» مى‌آوريم.
آداب شخصى
آداب لباس
1 ـ مستحب است لباس انسان هميشه پاك و تميز باشد.
2 ـ مستحب است از سفيد و جنس پنبه باشد.
3 ـ مستحب‌است هنگام پوشيدن‌لباس ابتدا سمت‌راست‌آن
رابپوشد.
4 ـ برسر گذاشتن عمامه با تحتُ الحَنَك ، به ويژه در نماز، مستحب
است.
5 ـ پوشيدن لباس سياه مكروه است، مگر عمامه، عبا و
چادر
6 ـ پوشيدن لباس بلند، كه از برآمدگى روى پا بگذرد،
مكروه است
7 ـ باز بودن تكمه‌هاى لباس مكروه است.
آداب انگشترى
1 ـ انگشترى را به دست راست كردن مستحب و به دست چپ
مكروه است.
2 ـ مستحب است انگشترى را به انگشت كوچك دست كند، واگر
در انگشت ديگر انگشترى دارد اين انگشت را نيز از انگشترى خالى نگذارد.
3 - بهتر است انگشترى را به انگشت ميانه و سبّابه نكنند.
4 ـ بهتر است انگشترى سر انگشت دست نباشد.
5 ـ به دست كردن انگشترى عقيق مستحب است و نماز با
آن ثواب بيشترى دارد و فرقى بين عقيق سرخ و زرد و سفيد نيست.
آداب كفش
1 ـ پوشيدن كفش سفيد يا زرد رنگ مستحب است.
2 ـ پوشيدن كفش سياه مكروه است، مگر چكمه سياه.
3 ـ پوشيدن كفشى كه كف آن صاف است و پاشنه ندارد مكروه
است.
4 ـ هنگام پوشيدن كفش يا لباس و بيرون آوردن لباس،
خواندن دعاهايى مستحب است كه در كتابهاى آداب و ادعيه آمده است.
آداب مسكن
1 ـ در ساخت و خريد منزل مسكونى، امور زير مستحب است
:
* زود به زود خانه را عوض نكنند، مگر آن كه در منزل
اوّل راحت نباشند.
* وسيع باشد نه تنگ.
* به قدر نياز باشد، نه زيادتر از آن.
* پشت بام آن حفاظى داشته باشد.
* آن را به تصوير انسان يا حيوان نقاشى نكنند.
* وقتى خانه‌اى ساختند يا خريدند، گوسفند چاقى ذبح
كنند، غذا بپزند و يا گوشت آن را به فقرا بدهند.
2 ـ برخى از مستحبات خانه دارى بدين شرح است :
* داخل منزل وجلوى در آن را جارو و نظافت كنند.
* خاكروبه و زباله را در خانه وپشت در انباشته نكنند.
* خاكروبه و زباله را پيش از فرا رسيدن شب بيرون ببرند.
* اتاق‌ها را از تار عنكبوت پاك كنند.
* بيشتر از نياز چراغ روشن نكنند.
* چراغ خانه را پيش از غروب و تاريك شدن هوا روشن كنند.
* هنگام وارد شدن به اتاق، اگر كسى داخل اتاق است بگويند
«السَّلامُ عَلَيكُم» و اگر كسى داخل اتاق نيست بگويند «السَّلامُ عَلَينا مِن رَبّنا»
يا بگويند «السَّلامُ عَلى مُحَمّدِ بنِ عَبدِالله خاتَمِ النَّبيّينَ، السَّلامُ عَلى
الأئمّةِ
الهادينَ الْمَهدييّن، السَّلامُ عَلَينا وَعَلى عِباداللهِ
الصالِحينَ»
* براى وارد شدن به منزل و بيرون رفتن از آن و روشن
كردن چراغ منزل دعاهايى نيز وارده شده است.
آداب خوابيدن
برخى از مستحبات خوابيدن بدين شرح است :
1 ـ وضو گرفتن پيش از خواب.
2 ـ خواندن دعاهايى كه از معصومين : رسيده است و نيز
خواندن تسبيحات حضرت زهرا 3 و آية الكرسى و سوره‌هاى توحيد و فلق و كافرون مستحب است.
3 ـ مسواك كردن دندانها پيش از خواب.
4 ـ پيش از خواب، خود را محاسبه كند و خواب را مرگ
انگارد.
آداب دعا
برخى از آداب دعا و حاجت خواستن از خداوند عبارت است
از :
1 ـ هنگام دعا با طهارت باشد.
2 ـ پيش از دعا، حمد و ثناى الهى را به جا آورد و نعمت‌هاى
خداوندى را ياد كند و شكر آن را بجا آورد.
3 ـ دعا را با نام خدا شروع كند.
4 ـ در ابتدا و انتهاى دعا صلوات بفرستد.
5 ـ ابتدا براى ديگران دعا كند، سپس براى خودش.
6 - با حضور قلب و خضوع و خشوع و اطمينان به استجابت،
دعا كند.
7 ـ براى دعا، مؤمنان جمع شوند، كه اگر چهل نفر با
هم جمع شوند و چيزى از خداوند بخواهند زودتر مستجاب مى‌شود.
8 ـ در اوقات و اماكنى كه دعا زودتر مستجاب مى‌شود
دعا كند؛ مانند وقت اذان، پس از نماز، در سجده، هنگام ظاهر شدن يكى از نشانه‌هاى قدرت
الهى، مثل خورشيد گرفتگى، يا ماه گرفتگى و هنگام بارش باران هنگام درگير شدن لشكر حق
و باطل، در حال بيمارى و درد، در وقت سحر و طلوع و غروب آفتاب. و در مسجد، به ويژه
مسجدالحرام، در عرفات، در كنار قبور اولياى الهى.
آداب نظافت
دين اسلام براى نظافت انسان و محيط زندگى او اهميّت
بسيار زيادى قائل است، تا جايى كه نظافت و پاكيزگى را جزو ايمان مى‌داند و براى حفظ
آن، احكام و آداب خاصى دارد، كه در اينجا به برخى از آنها كه جزو مستحبات شمرده شده
اشاره مى‌كنيم :
1 ـ عطر زدن و خوشبو بودن.
2 ـ مسواك كردن دندانها كه در اسلام تأكيد زيادى بر
آن شده است.
3 ـ شانه زدن موهاى سر و صورت.
4 ـ كوتاه كردن ناخن‌ها.
5 ـ زدودن موهاى زايد بدن.
6 ـ نگاه كردن به آيينه و مرتب كردن سر و وضع خود.
7 ـ يك روز در ميان حمام رفتن، ولى هر روز حمام رفتن
مكروه است.
پـرسـش
؟
1 ـ آداب لباس از جهت رنگ كدام است؟
2 ـ آداب مشترك كفش و لباس را نام ببريد؟
3 ـ آداب معمارى منزل مسكونى كدام است؟
4 ـ خواندن كداميك از سوره‌هاى قرآن، پيش از خواب مستحب
است؟
5 ـ آداب محتوايى دعا را برشماريد.