نماز جماعت (آیت الله حسین مظاهری)

نماز جماعت

مسأله :

مستحب است نمازهاى واجب خصوصاً نمازهاى يوميه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشا، خصوصاً براى همسايه مسجد و کسى که صداى اذان مسجد را مى‌شنود بيشتر سفارش شده است.

مسأله :

در روايتى وارد شده است که اگر يک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد، و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتى ثواب ششصد نماز دارد، و هر چه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مى‌شود تا به ده نفر برسند، و تعداد آنان که از ده نفر گذشت اگر تمام آسمانها کاغذ و درياها مرکب و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نويسنده شوند، نمى‌توانند ثواب يک رکعت آن را بنويسند.

مسأله :

حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى‌اعتنايى جايز نيست و سزاوار نيست انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

مسأله :

مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اوّل وقت که فرادى خوانده شود بهتر است، و نيز نماز جماعتى را که مختصربخوانند از نماز فرادى که آن را طول‌بدهندبهتر مى‌باشد.

مسأله :

مستحب است کسى که نمازش را فرادى خوانده دوباره به جماعت بخواند، خواه امام شود يا مأموم، و اگر بعد بفهمد که نماز اوّلش باطل بوده نماز دوّم او کافى است.

مسأله :

اگر امام يا مأموم بخواهد نمازى را که به جماعت خوانده دوباره به جماعت بخواند، در صورتى که جماعت دوّم غير از اوّل باشد اشکال ندارد، و لازم نيست همه اشخاص جماعت دوّم غير از جماعت اوّل باشند. بنابراين يک امام جماعت مى‌تواند در دو مسجد نماز جماعت بخواند.

مسأله :

کسى که در نماز وسواس دارد و فقط در صورتى که نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت مى‌شود، بايد نماز را با جماعت بخواند.

مسأله :

هيچ نماز مستحبّى را نمى‌شود با جماعت خواند مگر نماز استسقاء و نماز جمعه و نماز عيد فطر و قربان.

مسأله :

موقعى که امام جماعت نماز يوميّه مى‌خواند، هر کدام از نمازهاى يوميه را مى‌شود به او اقتدا کرد، و نيز اگر نماز يوميه‌اش را احتياطاً دوباره مى‌خواند - هر چند اين احتياط مستحبّى باشد - مأموم مى‌تواند به او اقتدا کند گرچه نماز او نيز احتياطى باشد.

مسأله :

اگر امام جماعت قضاى نماز يوميه خود يا کس ديگر را مى‌خواند گرچه براى آن پول گرفته باشد مى‌شود به او اقتدا کرد و لازم نيست بداند که از آن کس که براى او قضا مى‌خواند نماز فوت شده يا نه.

مسأله :

امام و مأمومين بايد متّصل به يکديگر باشند و لازم نيست اتّصال از جلو باشد بلکه اگر از طرف راست يا چپ به امام يا مأموم ديگر متّصل باشد نمازش صحيح است، پس کسى که پشت ستون ايستاده است اگر از طرفى به امام يا مأموم ديگر متّصل باشد نمازش صحيح است هرچند امام يا مأموم ديگر را نبيند و همچنين اگر صفهاى جماعت تا درب مسجد برسد نماز کسانى که دو طرف درب ايستاده‌اند و صف جلو را نمى‌بينند اشکال ندارد.

مسأله :

جاى ايستادن امام بايد از جاى مأموم بلندتر نباشد ولى اگر مکان امام مقدار کمى (تقريباً چهار انگشت بسته) بلندتر باشد اشکال ندارد و نيز اگر زمين سراشيب باشد و امام در طرفى که بلندتر است بايستد در صورتى که سراشيبى آن زياد نباشد مانعى ندارد.

مسأله :

اگر جاى مأموم بلندتر از جاى امام باشد در صورتى که بلندى به مقدار متعارف باشد مثل اينکه امام در صحن مسجد و مأموم در پشت بام بايستد اشکال‌ندارد.

مسأله :

به واسطه بچه‌اى که نماز او صحيح است مأمومين مى‌توانند به يکديگر متّصل شوند.

مسأله :

بعد از تکبير امام اگر صف جلو آماده نماز، و تکبير گفتن آنان نزديک باشد کسى که در صف بعد ايستاده، مى‌تواند تکبير بگويد ولى احتياط مستحب آن است که صبر کند تا تکبير صف جلو تمام شود.

مسأله :

اگر بداند نماز افرادى که او به واسطه آنها اتّصال دارد باطل است نمى‌تواند اقتدا کند، ولى اگر شک داشته باشد مى‌تواند اقتدا نمايد.

مسأله :

هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد، گرچه خود امام ملتفت نباشد، نمى‌تواند به او اقتدا کند ولى اگر اختلاف فتوا با يکديگر داشته باشند گرچه از نظر او نماز امام باطل باشد مى‌تواند اقتدا کند.

مسأله :

اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده يا به جهتى نمازش باطل بوده، مثلاً بى‌وضو نماز خوانده، نمازش صحيح است.

مسأله :

اگر در بين نماز شک کند که اقتدا کرده يا نه، اگر بنايش بر جماعت خواندن بوده و احتمال دهد که از روى فراموشى نيّت جماعت نکرده است نماز را به نيّت جماعت تمام کند.

مسأله :

انسان در بين نماز جماعت مى‌تواند نيّت فرادى کند، خواه از اوّل نيّت داشته باشد يا نه و يا عذرى برايش پيش بيايد يا نه.

مسأله :

اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نيّت فرادى کند لازم نيست حمد و سوره را بخواند، ولى اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيّت فرادى نمايد، بايد مقدارى را که امام نخوانده بخواند.

مسأله :

اگر در بين نماز جماعت نيّت فرادى نمايد نمى‌تواند دوباره نيّت جماعت کند ولى اگر مردّد شود که نيّت فرادى کند يا نه، و بعد تصميم بگيرد نماز را با جماعت تمام کند، اشکال ندارد.

مسأله :

اگر شک کند که نيّت فرادى کرده يا نه، بنا بگذارد که نيّت فرادى نکرده‌است.

مسأله :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، گرچه ذکر امام تمام شده باشد نمازش به طور جماعت صحيح است و يک رکعت حساب مى‌شود، امّا اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد يا شک کند که به رکوع امام رسيده يا نه، نمازش به طور فرادى صحيح مى‌باشد و يک رکعت حساب مى‌شود ولى مى‌تواند آن را بشکند و در رکعت بعد اقتدا کند.

مسأله :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و پيش از آنکه به رکوع رود امام سر از رکوع بردارد، بايد نماز را فرادى تمام کند ولى مى‌تواند نماز را بشکند و در رکعت بعد اقتدا کند.

مسأله :

اگر اوّل نماز يا بين حمد و سوره اقتدا کند و پيش از آنکه به رکوع رود، امام سر از رکوع بردارد نماز او به طور جماعت صحيح است و بايد رکوع کند و خود را به امام برساند.

مسأله :

اگر موقعى برسد که امام مشغول خواندن تشهّد آخر نماز است چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيّت و گفتن تکبيرة الاحرام بنشيند و تشهّد را با امام بخواند ولى سلام را نگويد و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد و بدون آنکه دوباره تکبير بگويد، حمد و سوره را بخواند و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند.

مسأله :

مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد بلکه بايد مساوى يا قدرى عقب‌تر از امام بايستد، و چنانچه قد او بلندتر از امام باشد به طورى که در رکوع و سجودش جلوتر از امام قرار مى‌گيرد اشکال ندارد.

مسأله :

در نماز جماعت بايد بين مأموم و امام پرده و شيشه و مانند آنها فاصله نباشد و همچنين است بين انسان و مأموم ديگرى که انسان به واسطه او به امام متّصل شده است، ولى اگر امام مرد و مأموم زن باشد چنانچه بين آن زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگرى که مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است پرده و مانند آن باشد اشکال ندارد.

مسأله :

اگر بعد از شروع به نماز، بين مأموم و امام يا بين مأموم و کسى که مأموم به واسطه او متّصل به امام است، پرده يا چيز ديگرى فاصله شود، نمازش فرادى مى‌شود و صحيح است.

مسأله :

اگر بين مأموم و امام و يا کسى که مأموم به واسطه او به امام متّصل است يک قدم بزرگ (تقريباً يک متر و نيم) فاصله باشد اشکال ندارد و اگر سهواً يا جهلاً فاصله بيشتر شود نمازش به طور فرادى صحيح است. (در اتّصال از جلو، فاصله را بايد از جاى سجده مأموم تا جاى ايستادن امام و يا کسى که مأموم به واسطه او به امام متّصل است حساب کرد).

مسأله :

اگر نماز همه کسانى که در صف جلو هستند تمام شود نماز صف بعد فرادى مى‌شود و صحيح است.

مسأله :

اگر در رکعت دوّم اقتدا کند در قنوت و تشهّد از امام متابعت مى‌کند و بهتر است موقعى که امام تشهّد را مى‌خواند نيم‌خيز بنشيند و تشهّد را نيز بخواند و بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند و اگر براى سوره وقت ندارد حمد را تمام کند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند.

مسأله :

اگر موقعى که امام در رکعت دوّم نماز چهار رکعتى است اقتدا کند، بايد در رکعت دوّم نمازش که رکعت سوّم امام است بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را بخواند و برخيزد، و چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يک مرتبه بگويد و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند.

مسأله :

اگر امام در رکعت سوّم يا چهارم باشد و مأموم بداند که اگر اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمى‌رسد مى‌تواند صبر کند تا امام به رکوع رود بعد اقتدا نمايد، و مى‌تواند هم اقتدا کند و حمد را بخواند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند.

مسأله :

اگر در رکعت سوّم يا چهارم امام اقتدا کند، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براى سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام کند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند.

مسأله :

کسى که مى‌داند اگر سوره را بخواند در رکوع به امام نمى‌رسد، سوره را نخواند ولى اگر خواند نمازش صحيح است.

مسأله :

اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند که در کدام رکعت است، نمى‌تواند اقتدا کند.

مسأله :

اگر به خيال اين که امام در رکعت اوّل يا دوّم است حمد و سوره نخواند و بعد از رکوع بفهمد که در رکعت سوّم يا چهارم بوده نمازش صحيح است، ولى اگر پيش از رکوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند، و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند.

مسأله :

اگر به خيال اين که امام در رکعت سوّم يا چهارم است حمد و سوره بخواند و پيش از رکوع يا بعد از آن بفهمد که در رکعت اوّل يا دوّم بوده، نمازش صحيح است.

مسأله :

اگر موقعى که مشغول نماز واجب يا مستحب است جماعت برپا شود، چنانچه اطمينان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحب است نماز را رها کند و مشغول نماز جماعت شود.

مسأله :

اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام باشد، لازم نيست نيّت فرادى کند.

مسأله :

کسى که يک رکعت از امام عقب مانده وقتى امام تشهّد رکعت آخر را مى‌خواند مى‌تواند برخيزد و نماز را تمام کند و مستحب است نيم‌خيز بنشيند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.

مسأله :

امام جماعت بايد بالغ و عاقل و شيعه دوازده امامى و عادل و حلال‌زاده باشد و نماز را به طور صحيح بخواند و امامت زن براى زنها و بچّه مميّز براى بچّه مميّز اشکال ندارد.

مسأله :

عادل کسى است که داراى ملکه عدالت و خداترسى باطنى است که او را از گناهان باز مى‌دارد و نشانه آن اين است که اگر از کسانى که با او معاشرت دارند حال او را بپرسند تقواى او را تصديق نمايند.

مسأله :

امامى را که عادل مى‌دانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقى است يا نه، مى‌تواند به او اقتدا نمايد.

مسأله :

کسى که ايستاده نماز مى‌خواند، نمى‌تواند به کسى که نشسته يا خوابيده نماز مى‌خواند اقتدا کند، و کسى که نشسته نماز مى‌خواند نمى‌تواند به کسى که خوابيده نماز مى‌خواند اقتدا نمايد، ولى کسى که نشسته نماز مى‌خواند مى‌تواند به کسى که نشسته نماز مى‌خواند اقتدا کند و نيز کسى که خوابيده است مى‌تواند به کسى که نشسته و يا خوابيده نماز مى‌خواند اقتدا نمايد.

مسأله :

به کسى که نقص عضو دارد و نمى‌تواند سجده يا رکوع يا تشهّد را خوب انجام دهد و همچنين کسى که عذر دارد مثلاً با لباس نجس يا تيمّم نماز مى‌خواند يا مرضى دارد که نمى‌تواند از بيرون آمدن بول يا غائط خوددارى کند مى‌شود اقتدا کرد و نيز زنى که‌مستحاضه‌نيست‌مى‌تواند به زن‌مستحاضه اقتدا کند.

مسأله :

بهتر است کسى که مرض خوره يا پيسى دارد و يا حدّ شرعى بر او جارى شده است و صحرانشين براى خانه‌نشين امام جماعت نشود.

مسأله :

امام لازم نيست نيّت جماعت کند ولى مأموم بايد نيّت جماعت کند امّا دانستن اسم امام جماعت لازم نيست، مثلاً اگر نيّت کند اقتدا مى‌کنم به امام حاضر کفايت مى‌کند.

مسأله :

مأموم بايد غير از حمد و سوره همه چيز نماز را خودش بخواند، ولى اگر رکعت اوّل يا دوّم او رکعت سوّم يا چهارم امام باشد، بايد حمد و سوره رابخواند.

مسأله :

اگر مأموم در رکعت اوّل و دوّم نماز صبح و مغرب و عشا صداى حمد و سوره امام را بشنود، گرچه کلمات را تشخيص ندهد، نبايد حمد و سوره را بخواند، و اگر صداى امام را نشنود مستحب است حمد و سوره را بخواند ولى بايد آهسته بخواند و چنانچه سهواً بلند بخواند اشکال ندارد.

مسأله :

اگر مأموم بعضى از کلمات حمد و سوره امام را بشنود، نبايد حمد و سوره را بخواند.

مسأله :

اگر مأموم سهواً حمد و سوره بخواند، يا خيال کند صدايى را که مى‌شنود صداى امام نيست و حمد و سوره بخواند و بعد بفهمد صداى امام بوده، نمازش صحيح است.

مسأله :

مأموم نبايد در رکعت اوّل و دوّم نماز ظهر و عصر حمد و سوره بخواند و مستحب است به جاى آن ذکر بگويد.

مسأله :

اگر مأموم غير از تکبيرة الاحرام چيزهاى ديگر نماز حتّى سلام را پيش از امام‌بگويد اشکال‌ندارد، ولى اگر آنها را بشنودمستحب است‌پيش از امام‌نگويد.

مسأله :

مأموم بايد غير از آنچه در نماز خوانده مى‌شود کارهاى ديگر آن مانند رکوع و سجود را با امام يا کمى بعد از امام بجا آورد و اگر عمداً پيش از امام يا مدّتى بعد از امام انجام دهد معصيت کرده ولى نمازش صحيح است.

مسأله :

اگر سهواً پيش از امام سر از رکوع يا سجده بردارد، چنانچه امام در رکوع يا سجده باشد بايد به رکوع يا سجده برگردد و با امام سر بردارد و در اين صورت زياد شدن رکن نماز را باطل نمى‌کند، و نيز اگر به رکوع يا سجده برگردد و پيش از آنکه به رکوع يا سجده برسد امام سر بردارد نمازش صحيح است.

مسأله :

اگر سر از رکوع يا سجده بردارد و عمداً به رکوع يا سجده برنگردد نمازش صحيح است گرچه معصيت کرده است.

مسأله :

اگر سهواً پيش از امام به رکوع يا سجده رود بايد برگردد و با امام به رکوع يا سجده رود و اگر برنگردد و صبر کند تا امام به او برسد نمازش صحيح است گرچه معصيت کرده است.

مسأله :

اگر امام در رکعتى که قنوت ندارد اشتباهاً قنوت بخواند، يا در رکعتى که تشهّد ندارد اشتباهاً مشغول خواندن تشهّد شود مأموم نبايد قنوت و تشهّد را بخواند ولى پيش از امام نمى‌تواند به رکوع رود يا بايستد، بلکه بايد صبر کند تا قنوت و تشهّد امام تمام شود و بقيه نماز را با او بخواند.

مسأله :

اگر مأموم يک مرد باشد مستحب است طرف راست امام بايستد، و اگر زن باشد مستحب است در طرف راست امام طورى بايستد که جاى سجده‌اش مساوى زانو يا قدم امام باشد، و اگر يک مرد و يک زن يا يک مرد و چند زن باشند مستحب است مرد طرف راست امام و باقى پشت سر امام بايستند، و اگر چند مرد و چند زن باشند مستحب است مردها عقب امام و زنها پشت مردها بايستند.

مسأله :

مستحب است امام در وسط صف بايستد و اهل علم و کمال و تقوى در صف اوّل بايستند.

مسأله :

مستحب است صفهاى جماعت منظّم باشد و بين کسانى که در يک صف ايستاده‌اند فاصله نباشد و شانه آنان در رديف يکديگر باشد.

مسأله :

مستحب است بعد از گفتن قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ مأمومين برخيزند.

مسأله :

مستحب است امام جماعت حال مأمومى را که از ديگران ضعيف‌تر است رعايت کند و عجله نکند تا افراد ضعيف به او برسند و نيز مستحب است قنوت و رکوع و سجود را طول ندهد، مگر بداند همه کسانى که به او اقتدا کرده‌اندمايلند.

مسأله :

مستحب است امام جماعت در حمد و سوره و ذکرهايى که بلند مى‌خواند صداى خود را به قدرى بلند کند که ديگران بشنوند، ولى بايد بيش از اندازه صدا را بلند نکند.

مسأله :

اگر امام در رکوع بفهمد کسى تازه رسيده و مى‌خواهد اقتدا کند مستحب است رکوع را دو برابر هميشه طول بدهد و بعد برخيزد، گرچه بفهمد کس ديگرى هم براى اقتدا وارد شده است.

مسأله :

اگر در صفهاى جماعت جا باشد مکروه است انسان تنها بايستد.

مسأله :

مکروه‌است‌مأموم ذکرهاى‌نماز را طورى‌بگويد که امام يا ديگران‌بشنوند.