مجهول المالک
سوال 972 :
ـ آيا تصرف زمينهايى که مالک اصلى آنها معلوم نيست جايز است؟
جواب :
امر اين زمينها با حاکم شرع است. لذا در جمهورى اسلامى ايران به مراکز مربوطه مراجعه کنيد و طبق برنامه آنها عمل کنيد.
سوال 973 :
ـ لطفاً فرق بين لقطه و مجهول المالک را بيان کنيد:
جواب :
لقطه مالى است که گم شده و صاحب آن معلوم نيست و مجهول المالک مالى است که صاحبش معلوم نيست ولى گم نشده است.(1)
سوال 974 :
ـ فرق مجهول المالک با لقطه از جهت حکم شرعى چيست؟
جواب :
حکم لقطه و مسائل آن در توضيح المسائل ص 497 بيان شده است،
----------
1 ـ اللقطة هى المال الضائع عن مالک غير معلوم و مجهول المالک هو المال الذى ضاع مالکه. مهذب الاحکام، ج 23، ص 312.
بنابر اين لقطه و مجهول المالک در اين جهت که صاحب آن معلوم نيست مثل هم و مشترک هستند. اما فرق آن دو از اين جهت است که لقطه مالى است که صاحب آن آن را گم کرده است. ولى مجهول المالک مالى است که گم نشده است، بلکه صاحب آن معلوم نيست، مثل اين که صاحب آن، آن را گذاشته و رفته است و فعلاً ناشناس است. بنا بر اين آنچه در کوچه و خيابان و امثال آن پيدا مى شود که صاحب آن، آن را گم کرده است. لقطه است و آنچه در مغازه تعميرکار يا در مسافرخانه يا در ماشين عمومى يا در مسجد و ا مثال آن جا مانده و معلوم نيست از چه کسى است مجهول المالک است. همچنين آنچه در اداره آگاهى از دزدها گرفته شده، يا در گمرک از متخلفين و فراريها گرفته شد و صاحب آنها شناخته نمى شود، مجهول المالک است.
----------
(صفحه370)
اما حکم مجهول المالک اين است که برداشتن و تصرف در آن جايز نيست و اگر کسى آن را بردارد غاصب و ضامن است و واجب است درصدد شناسايى صاحب آن برآيد و پس از تجسس و فحص چنانچه از شناسايى صاحب آن مأيوس شد آن را از طرف صاحبش به فقير غير سيد صدقه دهد و احتياط اين است که صدقه دادن به اذن مجتهد جامع الشرايط يا نماينده او باشد و در عين حال اگر پس از صدقه دادن صاحب آن پيدا شد و به صدقه دادن آن راضى نشد بايد عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه مال خودش مى شود.
سوال 975 :
ـ فرق مجهول المالک با مال مخلوط به حرام که فرموده اند با خمس دادن حلال مى شود، چيست؟
جواب :
فرق آنها اين است که مجهول المالک مال معين و مشخص است و مقدار آن معلوم است ولى مال مخلوط به حرام مال حرامى است که با مال حلال مخلوط شده بطورى که انسان نمى تواند آنها را از يکديگر تشخيص دهد و جدا کند و مقدار مال حرام و صاحب آن معلوم نيست و در اين صورت گفته مى شود مال مخلوط به حرام است و براى جواز تصرف و حلال شدن آن بايد به تفصيلى که در توضيح المسائل ص 349 بيان شده خمس آن را بدهند تا بقيه حلال شود.
سوال 976 :
ـ اگر مجهول المالک در معرض تلف باشد، آيا برداشتن آن جايز است؟
جواب :
در فرض سوال برداشتن آن به قصد حفظ و نگهدارى و يافتن صاحب آن مانعى ندارد که در اين صورت حکم امانت را دارد يعنى اگر در نگهدارى آن کوتاهى نکند و اتفاقاً از بين برود، موجب ضمان نمى شود ولى حکم آن همان است که قبلا ذکر شد.
(صفحه371)
سوال 977 :
ـ گاهى مجهول المالک از چيزهايى است که معلوم است صاحب آن از آن اعراض کرده است. حکم آن را بيان کنيد:
جواب :
اگر بدانيد که صاحب آن اعراض کرده است، تصرف و استفاده از آنها مانعى ندارد و در اين صورت نيازى به اجازه حاکم شرع نيست.
سوال 978 :
ـ شخصى مجهول المالک را با اذن و اجازه مجتهد جامع الشرايط به فقير صدقه داده و بعد صاحب آن پيدا شده و صدقه را قبول نمى کند، آيا صدقه دهنده ضامن است يا مجتهد؟
جواب :
خود شخص ضامن است نه ديگرى.
سوال 979 :
ـ گاهى نزد کارمند بانک پول اضافى مى آيد و مى داند که مراجعين اشتباهاً اضافه داده اند، وظيفه چيست؟
جواب :
در فرض سوال که از شناسايى صاحب آن مأيوس هستند بايد به فقير غير سيد صدقه بدهند.
----------
(صفحه372)