ارث
سوال 1090 :
ـ آيا معاون در قتل که از طريق تحريک يا ترغيب يا تهديد يا تطميع و يا به وسيله دسيسه و فريب و نيرنگ موجب وقوع قتل شود ممنوع از ارث مى شود؟
جواب :
بطور کلى چنانچه قتل عمدى و ظلماً واقع شود و منسوب و مستند به شخص باشد مانع ارث مى شود. و در غير اين صورت مانع نمى شود و ظاهراً امور مذکوره از اين قبيل نباشند. لذا مانع از ارث نمى شوند.
سوال 1091 :
ـ شخصى کارمند دولت بوده و از دنيا رفته است، دولت مبلغ پولى را بعنوان حق سابقه به خانواده او مى دهد، آيا ثلث متوفى به مبلغ مذکور تعلق مى گيرد؟
جواب :
آنچه دولت مى دهد اگر قانون خاصى جهت مصرف آن دارد طبق همان قانون مصرف شود والاّ حکم ساير اموال ميت را دارد و ثلث آن مرحوم به آن تعلق مى گيرد.
سوال 1092 :
ـ زنى از دنيا رفته است آيا جهيزيه و هدايايى که بستگان شوهر و ديگران بعنوان هديه براى زوجين آورده اند جزء ترکه آن زن است؟
----------
(صفحه416)
جواب :
در مفروض سوال، جهيزيه که از طرف پدر به دختر داده شده، ظاهر اين است که پدر تمليک به دختر مى کند و مال دختر است و ترکه او محسوب مى شود و هدايايى که معلوم است به حساب زوجه و براى او آورده اند مثل طلاجات و لباسهاى زنانه و ساعت زنانه و امثال اينها، تعلق به زوجه دارد و بعضى چيزها است که معلوم است براى هر دو و جهت استفاده مشترک اهدا کرده اند، تنصيف شود و بعضى چيزها است که معلوم است براى شوهر آورده اند، مثل ساعت مردانه، کت و شلوار و امثال آن، مال شوهر است و بعضى از چيزها است که معلوم نيست، اگر اهدا کننده هست از خودش سوال شود والاّ با مصالحه مسأله را حل کنند.
سوال 1093 :
ـ زنى فوت کرده و پدر او خواستار استرداد جهيزيه شده و ادعا مى کند چون ازدواج دوّم دخترش بوده و احتمال بروز اختلاف مى داده هنگام انتقال جهيزيه به منزل داماد قصد هبه و تمليک نداشته بلکه قصد عاريه کرده است و با فوت دختر عاريه فسخ شده و جهيزيه بايد به عاريه دهنده برگردد و از طرفى شوهر دختر ادّعا مى کند که جهيزيه به عنوان تمليک دختر بوده و جزء ترکه او محسوب مى شود. لطفاً بيان فرماييد حق با کدام است. لازم به ذکر است که در جلسه اى که بعنوان سازش بين طرفين برقرار شده، پدر دختر اقرار کتبى کرده که جهيزيه جزء ترکه دختر بوده و شوهر دختر بعنوان يکى از ورثه او مى باشد آيا اين اقرار کتبى در فصل خصومت کفايت مى کند؟
جواب :
همانگونه که نوشته ايد متعارف و ظاهر اين است که جهيزيه به عروس تمليک مى شود و ظاهر مقدم بر اصل است، لذا ادعاى پدر مرحومه که برخلاف ظاهر است قبول نيست، مگر اين که ادعاى خود را از طريق شرعى ثابت کند و احتمال بروز اختلاف دخلى در قصد عاريه کردن جهيزيه و عدم
----------
(صفحه417)
قصد تمليک ندارد. چون بر فرض بروز اختلاف در نهايت طلاق واقع مى شده و جهيزيه در صورت طلاق و تمليک مربوط به عروس بوده نه زوج. لذا ادعاى پدر بر اين که به خاطر احتمال بروز اختلاف قصد عاريه کرده است، قرينه و دليل قابل قبولى براى مدعاى او نمى شود. و اقرار کتبى چنانچه مورد قبول پدر باشد يا وقوع آن محرز و شرعاً ثابت شود در فصل خصومت عليه مقر کفايت مى کند.
سوال 1094 :
ـ ورثه مردى عبارتند از يک زن و چند فرزند صغير و کبير و ترکه ميت يک منزل مسکونى است و چون زوجه حقى نسبت به عين ساختمان منزل نداشته و فقط در قيمت آن سهم دارد، آيا قبل و بعد از پرداخت حق زوجه نامبرده مى تواند به سکونت در آن منزل ادامه دهد يا موقوف به اذن ساير ورثه است؟
جواب :
بطور کلى زوجه از خود ساختمان ارث نمى برد. بلکه از قيمت آن ارث مى برد. لذا سکونت او در واحد مسکونى منوط به اجازه قيم شرعى صغار و ساير ورثه است. همانگونه که تصرف آنها پيش از دادن سهم الارث زوجه چنانچهورثه از پرداخت حق زوجه استنکاف کنند و عذر شرعى نداشته باشند منوط به اجازه او است در اين صورت با اجازه حاکم شرع مى تواند به عنوان تقاص به مقدار حق خود در خانه سکونت کند.
سوال 1095 :
ـ اگر همسر متوفى که فرزند نداشته، بعد از مدتى اقدام به گرفتن سهم الارث خود کند، آيا مى تواند اجاره سهم الارث خود از ابنيه و اشجارى که در اموال متوفى بوده بگيرد؟
جواب :
خير، در فرض سوال، زن فقط 41 قيمت هوايى را ارث مى برد و نسبت به اجاره اين مدت هيچ حقى ندارد.
----------
(صفحه418)
سوال 1096 :
ـ آيا زوجه از آب زراعى چاههاى عميق و چشمه و قنات ارث مى برد؟ از موتور و لوله و ساختمان آنها چطور؟
جواب :
زوجه از اصل چاه و قنات و چشمه و آبى که به تدريج از آن خارج مى شود ارث نمى برد، ولى از قيمت موتور آب و لوله هاى نصب شده و قيمت ساختمانها ارث مى برد.
سوال 1097 :
ـ در مواردى که گرفتن سرقفلى مشروع است، آيا زن از آن ارث مى برد؟
جواب :
بلى، زن در مواردى که گرفتن سرقفلى مشروع باشد از آن ارث مى برد. چون در اين موارد يا سرقفلى در مقابل اعيانى مغازه است يا به عنوان قرض در دست مالک مغازه است و در هر دو صورت جزء اموال منقول محسوب مى شود ولى اگر بر فرض سرقفلى در مقابل زمين و اعيانى مغازه گرفته شود زن از آنچه در مقابل زمين است، ارث نمى برد.
سوال 1098 :
ـ مردى در حال بيمارى زنى را به عقد خود در آورده است و قبل از دخول، با همان بيمارى مرده است، آيا اين زن از مرد ارث مى برد؟
جواب :
در فرض سوال ارث نمى برد.
سوال 1099 :
ـ شخصى به علت بچه دار نشدن از محلى که بچه هاى بى سرپرست را نگهدارى مى کنند بچه اى را به خانه مى آورد و بزرگ مى کند، آيا بعد از فوت اين شخص اين بچه از او ارث مى برد؟
جواب :
در فرض سوال که اين پسر فرزند متوفى نيست از او ارث نمى برد، اگر چه در شناسنامه فرزند وى ثبت باشد. بلى اگر متوفى وصيتى نسبت به او کرده است تا ثلث اموال او در هنگام فوت نافذ است که بايد عمل شود، و بقيه اموال بين ورثه او طبق احکام ارث تقسيم مى شود.
----------
(صفحه419)
سوال 1100 :
ـ شخصى در سال 61 به جبهه رفته و هنوز هيچ خبرى از او نيست بعد از گذشت چه مدتى مى توان مال او را تقسيم کرد؟
جواب :
اگر اطمينان به شهادت آن فرد پيدا کنيد مى توانيد اموال او را طبق مسائل ارث بعد از پرداخت ديون و وصيت او تقسيم کنيد.
سوال 1101 :
ـ چهارده سال است که پدرم در جنگ تحميلى مفقود شده و ده سال پيش پدربزرگم از دنيا رفته آيا از اموال پدربزرگم چيزى به عنوان ارث به پدرم تعلق مى گيرد يا اموال به باقى ورثه مى رسد؟ و آيا اگر پدرم سهمى دارد به ما مى رسد؟
جواب :
در فرض سوال سهم الارث مفقود الاثر را کنار مى گذارند تا اگر زنده بود خودش سهمش را تصرف کند و اگر معلوم شد بعد از فوت پدرش شهيد يا مرحوم شده سهم الارث پدرى او بين ورثه او تقسيم مى شود، و اگر معلوم شد قبل از پدر شهيد يا فوت شده سهم کنار گذاشته شده بين ورثه پدر تقسيم مى شود و به ورثه مفقودالاثر چيزى نمى رسد.
سوال 1102 :
ـ در فرض سابق اگر بالأخره معلوم شد که شخص مفقود، شهيد شده است اما تاريخ شهادت او معلوم نباشد، حکم مسأله چيست؟
جواب :
در اين فرض که تاريخ فوت پدر معلوم است ولى تاريخ فوت پسر معلوم نيست پسر از پدر ارث مى برد و بنابر اين سهم الارث پسر بين ورثه پسر تقسيم مى شود.
سوال 1103 :
ـ زن و شوهرى در حين مسافرت با ماشين تصادف کردند که منجر به فوت هر دو گرديد، ولى فوت زن تقريباً دو ساعت بعد از فوت شوهر رخ داده است و همچنين شوهر از اين همسر متوفّى فرزندى ندارد بلکه از زن ديگر فرزند دارد. آيا شرعاً اين همسر متوفّى از شوهر مرحوم خود ارث مى برد؟
----------
(صفحه420)
جواب :
در فرض سوال همسر از شوهر ارث مى برد، ولى اگر ورثه ادعاى راننده را قبول کنند يا ادعاى او شرعاً ثابت شود در اين صورت زن طبق احکام ارث زن و شوهر که در توضيح المسائل بيان شده از ترکه شوهر ارث مى برد. و از او به ورثه اش منتقل مى شود، و در اين فرض شوهر از زن ارث نمى برد و اگر تقدم يا تأخر فوت زن و شوهر ثابت و معلوم نباشد، هر دو از اموالى که سابق داشته اند (نه آنچه را که فعلاً از هم ارث مى برند) از يکديگر ارث مى برند. به اين صورت که بايد فرض شود که شوهر قبل از زن فوت شده است و زن سهم الارث خود را از ترکه شوهرش مى برد و باز بايد فرض شود که زن قبل از شوهرش فوت شده و شوهر سهم الارث خود را از ترکه زنش مى برد و آنچه از يکديگر ارث برده اند به وارث آنها منتقل مى شود. ضمناً کيفيت و مقدار ارث در توضيح المسائل بيان شده است.
سوال 1104 :
ـ مرسوم است که شخص در زمان حيات اموال خود را به صورت سهم الارث بين ورثه خود تقسيم مى کند و بعد از فوت بين ورثه اختلاف حاصل مى شود، آيا اين مسأله وجاهت شرعى دارد؟ همچنين آيا مى تواند در زمان حيات مقدار زيادى از دارايى خود را به يکى از ورثه مصالحه يا هبه کند به نحوى که ضرر به حقوق ساير ورثه داشته باشد؟
جواب :
اگر اموال خود را به صورت هبه يا صلح بين فرزندان خود تقسيم کرده است مانع شرعى ندارد و هر يک سهم واگذار شده را مالک هستند و اختلاف ورثه وجاهت شرعى ندارد. اما اگر وصيت کرده که بعد از فوتش هر کدام قسمتى معين را ببرند. در اين صورت اگر وصيت مازاد بر ثلث نباشد نافذ است و اگر زايد بر ثلث باشد، مازاد بر ثلث منوط به اجازه ورثه است و اختلاف آنها بى مورد است و انسان مى تواند هر مقدار از دارايى خود را به
----------
(صفحه421)
يکى از ورثه مصالحه کند اگر چه به ساير ورثه ضرر وارد شود ولى بدون جهت تفاوت گذاشتن بين فرزندان مکروه است، خصوصاً اگر موجب اختلاف آنها شود.
سوال 1105 :
ـ بچه اى دو ساله در سانحه رانندگى کشته مى شود و بازماندگان او عبارتند از جد و جده پدرى و جد و جده مادرى و يک برادر تنى، تقسيم ارث او چگونه است؟
جواب :
در فرض سوال که طبقه اول ارث وجود ندارد کل اموال ميت و ديه او به سه قسم تقسيم مى شود، يک قسم آن بين جد و جده مادرى بالسويه تقسيم مى شود و دو قسم ديگر بين جد و جده پدرى و برادر تنى تقسيم مى شود به اين گونه که جد و برادر تنى دو برابر جدّه ارث مى برند.
سوال 1106 :
ـ خانمى از دنيا رفته است و ورثه او عبارتند از پدر، مادر، شوهر و چند فرزند، لطفاً طريقه تقسيم اموال و سهم الأرث هر يک از ورثه او را بيان فرماييد:
جواب :
در فرض سوال 61 اموال ميت به پدر و 61 اموال او به مادرش و 41 اموال او به شوهرش مى رسد و بقيه اموال طورى تقسيم مى شود که هر پسر او دو برابر دختر ارث ببرد. مثلاً اگر کل اموال ميت 000/200/1 تومان باشد، پدر و مادر هر يک 000/200 تومان و شوهر ميت 000/300 تومان ارث مى برد و 000/500 تومان باقيمانده بين فرزندان ميّت به طورى تقسيم مى شود که هر پسر دو برابر هر دختر ارث ببرد.
----------
(صفحه422)