5 - ازدواج، سنّتى الهى
قرآن کريم:
1 - )وَأَنکِحُوا الْأَيَامَى مِنکُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِن يَکُونُوافُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ(44)).
"بايد مردان بى زن وزنان بى شوهر وبندگان وکنيزان صالح وشايسته‌خود را همسر دهيد، اگر بينوا باشند خدا به کرم ولطف خود توانگرشان‌خواهد ساخت که خدا رحمتش وسيع )ونامتناهى، وبه احوال بندگان(آگاه است."
2 - )وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجاً لِّتَسْکُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ‌بَيْنَکُم مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذلِکَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَکَّرُونَ (45)).
"و از نشانه‌هاى او اينکه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفريد تادر کنار آنان آرامش بيابيد، و در ميانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در اين،نشانه‌هايى است براى گروهى که تفکّر مى‌کنند."
3 - )يَاأَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِي خَلَقَکُم مِن نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَازَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً کَثِيراً وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَ‌اللَّهَ کَانَ عَلَيْکُمْ رَقِيبَاً(46))
"اى مردم بترسيد از پروردگارتان، آن که شما را از يک تن بيافريدوهم از آن جفت او را خلق کرد واز آن دو تن مردان وزنان بسيار پديدآورد وبترسيد از آن خدايى که با سوگند به نام او از يکديگر چيزى‌مى‌خواهيد وزنهار از خويشاوندان نبريد، که همانا خدا مراقب اعمال‌شماست."
حديث شريف:
از پيامبرصلى الله عليه وآله آمده است که فرمود:
1 - "ازدواج سنت من است، پس هر که از اين سنت روى برتابد ازمن نيست."(47)
2 - "هيچ بنيانى در اسلام بنا نهاده نشد که نزد خدا از ازدواج‌محبوبتر باشد."(48)
3 - "کسى که ازدواج کند نصف دينش را بدست آورده پس بايدخدا را در نيمه ديگر بپرهيزد."(49)
تفصيل احکام:
اسلام از آن جهت مردم را به ازدواج فراخوانده که آن را رکنى‌حياتى مى‌شمرد ولذا آن را مستحب مؤکد مى‌داند که گاهى به وجوب‌نيز مى‌رسد، وخداوند تبارک وتعالى در آيات عديده قرآن کريم بر آن‌تشويق کرده واز حکمت وپاره‌اى احکام آن سخن به ميان آورده است‌چنانکه پيامبر گرامى‌صلى الله عليه وآله وامامان معصوم‌عليهم السلام نيز در روايات بسيارى‌بر آن تشويق کرده‌اند که ما در آغاز بخشى از آنها را آورديم وبه‌خواست خدا در هر فصل از اين موجز به اندازه لازم باز هم ديگراحاديث وروايات را خواهيم آورد.
قرآن کريم اشاره کرده است که ازدواج از سنتهاى الهى زندگانى به‌شمار مى رود وانسان بايد با اين سنت همسويى داشته باشد ونيز اين‌سنت پاسخى است به مقتضيات فطرت آدمى که با آن سرشته‌شده‌است. خداوند در بيان چيرگى سنت "دوئيت" و "زوجيت" برهر چيز مى فرمايد: )وَمِن کُلِّ شَيْ‌ءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ(50))؛"واز هر چيزى دو نوع )نر وماده( بيافريديم، تا مگر متذکر حکمت خداشويد."
پروردگار در جارى شدن اين حکم بر انسان به اعتبار آن که او نيزبخشى از آفرينش است مى‌فرمايد: )وَاللَّهُ خَلَقَکُم مِن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍثُمَّ جَعَلَکُمْ أَزْوَاجاً (51))؛ "خدا شما را از خاک خلق کرد وسپس از نطفه‌بيافريد، وبعد از آن شما را جفت..جفت )مرد وزن( قرار داد."
آثار ازدواج
ازدواج موجب جلب خير وبرکت در روزى‌است، چنانکه خداوندمى‌فرمايد: )إِن يَکُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ(52)).
"اگر بينوا باشند خدا به کرم ولطف خود توانگرشان خواهد ساخت که‌خدا رحمتش وسيع )ونامتناهى وبه احوال بندگان( آگاه است."
ونيز اسحاق بن عمار از امام صادق‌عليه السلام در حديثى نقل مى‌کند که‌به حضرت عرض کردم آيا درست است که مردم مى‌گويند فردى نزدپيامبر آمد ونزد ايشان از تنگدستى وفقر شکايت کرد، وحضرت سه‌بار به او دستور ازدواج داد؟
حضرت امام صادق‌عليه السلام فرمود: "آرى.. درست است" سپس‌امام فرمود: "روزى به همراه زن وخانواده است."(53)
آرى! آيا روزى از نزد خدا نيست، وآيا زن وفرزندان نزد خدايى که‌براى هر چيز روزى قرار داده روزى ندارند؟ مرد با يافتن احساس‌مسؤوليت نسبت به خانواده فعاليتش را فزونى مى‌دهد، وبدين‌ترتيب انرژى ونيروى کار او صد چندان مى شود ودر پرتو آن امکانات‌اقتصادى را در محيط زندگى خود متحول مى‌کند.
بدينسان متون اسلامى ازدواج را مورد تشويق قرار مى‌دهندومردم را از عاقبت روى برتافتن از ازدواج بر اساس ترس از تهيدستى‌باز مى‌دارند. آيا خداوند در صورتى که آدميان اين گام را بردارندگشودن در رزق وروزى را براى ايشان تضمين نکرده است؛ گامى که‌خير را نصيب ايشان وجامعه مى‌سازد؟
ازدواج در خدمت امت
از آثار اجتماعى ازدواج افزايش جمعيت يکتا پرست مسلمان درجاى جاى زمين است بدين ترتيب انسان متأهل در فزونى باريکتاپرستى در زمين سهيم است.
امام باقرعليه السلام به نقل از پيامبر اکرم‌صلى الله عليه وآله مى‌فرمايد: "چه چيز مانع ازآن مى‌شود مؤمن خانواده بر گزيند شايد که خداوند نسلى نصيب اوسازد که با کلمه )لا اله الا اللَّه( زمين را سنگينى وثبات بخشد."(54)
از پيامبرصلى الله عليه وآله نقل است که فرمود: ".. در طلب فرزند باشيد که من‌مايلم شما را در روز قيامت - در مقايسه با امتهاى ديگر - فزونتريابم."(55)
از ابو عبد اللَّه‌عليه السلام نقل است که فرمود: "اگر مى‌توانى نسلى تحويل‌جامعه دهى که بار تسبيح وتنزيه خداوند را در زمين افزايش دهندچنين کن."(56)
ازدواج، يارى دين
متون اسلامى تأکيد دارند که ازدواج ابزارى است براى بالا بردن‌سطح ايمان انسان مسلمان.
يک جوان داراى حجم قابل توجهى از انگيزه‌هاى جنسى است که‌پيوسته بر او فشار مى آورند تا آنها را اشباع کند، اين انگيزه‌هاى فعال- اگر بر آورده نشوند - در زندگى انسان نقش ويرانگر ايفا مى‌کنندونيروها وتوانائيهاى بشر را مى‌فرسايند واو را به تباهى وعقده‌هاى‌جنسى مهلک مى‌کشاند، ولى ازدواج مانع از آن مى‌شود که جوان درپليدى فرو رود، واو را وا مى دارد که انرژى خود را در زمينه‌هاى‌مطلوب به کار بندد.
علاوه بر آن که ازدواج نياز جنسى فرد را فرو مى نشاند، نياز روانى‌او را نيز که قرآن بدان اشاره دارد بر مى آورد:
)وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجاً لِّتَسْکُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَکُم مَوَدَّةًوَرَحْمَةً(57)).
"واز آيات الهى آن است که از جنس خودتان جفتى آفريد تا در کناراو آرامش يابيد وميانتان دوستى ومحبت قرار داد."
انسان در پرتو ازدواج نياز عاطفى وروانى خود را از راه محبت‌ودوستى والفت به همسر خود تأمين مى‌کند.
واين بيان قرآنى داراى عمق بلاغت وزيبائى است که همسربخشى جدا از "خود" است که اين "خود" جز بدو کمال نمى‌يابدوپيوستگى با آن در پرتو دوستى‌صورت‌مى‌پذيرد؛ عاطفه‌اى برخاسته‌از نياز مادى ودر پرتو رحمت ومهربانى عاطفه‌اى جان گرفته از نيازمعنوى وروانى. در پرتو اين دوستى ومهربانى است که ساختار بنيان‌خانواده که جايگاه آرامش والفت است فراهم مى‌آيد، بويژه اگرحاصل اين ازدواج فرزندان صالح وبابرکتى باشد که خانه را از گرمى‌وشادى بپا کند وموجب شود که هر يک از زن ومرد در برابرموجوديت خانواده، که در ساختار آن وبالا بردن بناى آن شريک‌بوده‌اند، احساس مسؤوليت مشترک کنند.
اينک بيائيد تا در کنار هم بر سر خوان روايات شريفه بنشينيم‌ومعارف مهمى را پيرامون حکمت ازدواج از آن بر گيريم:
1 - از پيامبر اکرم‌صلى الله عليه وآله نقل شده است که فرمود: "هيچ چيز نزدخدا محبوبتر از آن نيست که در عرصه اسلام خانه‌اى به ازدواج آبادگردد."(58)
2 - ونيز از پيامبر اسلام روايت شده است که: "کسى که مى‌خواهددر حالى خدا را ديدار کند که پاک وپاکيزه است همسر برگزيند."(59)
3 - وايضاً از رسول خداصلى الله عليه وآله آمده است: "دو رکعت نماز يک‌متأهل برتر است از مجردى که شب را به عبادت گذرانده وروز را به‌روزه."(60)
نکوهش پديده بى همسرى
روايات انسان عزبى را که مى‌تواند ازدواج کند واز آن سر برمى‌تابد سرزنش کرده است وآن را از عوامل مساعد ناقص بودن دين‌انسان وسستى ايمان او شمرده‌اند، به سبب اينکه در همه سطوح‌خطرات وآثارى منفى در پى دارد.
از پيامبر اکرم‌صلى الله عليه وآله نقل است که فرمود:
"بيشتر اهل دوزخ عزبها هستند."(61)
"پست‌ترين مردگان شما عزبها هستند."(62)
آرى، اقتضاى بى زنى وعزب بودن گسستن ومحو نسل انسان وياداوست وتوشه او را از دنيا بر مى‌چيند. آيا هر انسانى نيازمند فرزندان‌صالحى نيست که پس از مرگ او ونوميديش از زندگى، با انجام‌کارهاى نيکو وطلب رحمت ومغفرت به آن توشه رسانند؟