گفتار در حکم ارتداد
مساءله 1 - در کتاب ارث اقسام مرتد و پاره اى از احکام ارتداد را بيان کرديم ، اما در اينجا مى گوئيم مرتد فطرى اسلامش بحسب ظاهر قبول نمى شود (يعنى حد از او بر طرف نمى شود و اموالش که بعد از ارتدادش بين ورثه تقسيم شده بر نمى گردد هر چند که در باطن مسلمان باشد) و حد ارتداد او اين است که اگر مرد باشد کشته شود، و اگر زن باشد حبس ابد شود، و در اوقات نمازهاى پنجگانه تازيانه اش بزنند، و در معيشت و آب و غذا و لباس بر او تنگ بگيرند تا توبه کند که توبه زن مرتده فطرى پذيرفته مى شود، پس اگر توبه کرد از حبس رها مى گردد، و اما مرتد ملى نخست توبه داده مى شود اگر حاضر به توبه نشد کشته مى شود، و احتياط آنست که سه روز پيشنهاد توبه باو داده شود و در روز چهارم کشته شود.
مساءله 2 - در حکم به ارتداد مرتد چند شرط معتبر است :
اول - اينکه بحد بلوغ رسيده باشد بنابراين کودک نابالغ هر چند نزديک به بلوغش مرتد شود حکمى ندارد.
دوم - اينکه عاقل باشد پس ارتداد ديوانگان هر چند ادوارى و در دور جنونش باشد اعتبار ندارد.
سوم - اينکه آزادانه مرتد شده باشد نه با اکراه و تهديد کسى .
چهارم - با قصد معناى ارتداد مرتد شود، پس ارتداد بدون قصد نظير شوخى و سهو و غفلت و بيهوشى و خواب بى اعتبار است ، و اگر بحدى غصب کرده باشد که عنان اختيار از دست داده باشد و نفهمد چه مى کند و چه مى گويد و در اين حال رده اى بگويد حکم به ارتدادش نمى شود.
مساءله 3 - اگر از کسى رده اش شنيده شود کارى کند يا سخنى به زبان آورد که باعث ارتدادش باشد و سپس ادعا کند سبق لسان بوده (يعنى بگويد اين سخن بى اختيار از زبانم پريد) و احتمال آن نيز داده شود ادعايش قبول مى شود، و نيز اگر بينه اقامه شود بر اينکه وى رده اى گفته و او ادعاى اکراه يا سبق لسان کند از او پذيرفته نمى شود.
مساءله 4 - فرزند نابالغ مرتد ملى قبل از آنکه خودش مرتد شود بحکم مسلمان است ، و اگر بعد از رسيدن بحد بلوغ کفر را اختيار کند او را توبه مى دهند، اگر توبه کرد هيچ وگر نه کشته مى شود، و همچنين فرزند نابالغ مسلمان اگر بعد رسيدن ببلوغ و قبل از اظهار اسلام کفر را انتخاب کند نخست او را توبه مى دهند اگر نپذيرفت کشته مى شود، پس اين دو صورت يعنى ارتداد فرزند مرتد فطرى و فرزند مسلمان حکم مرتد فطرى را ندارند که در مساءله اول گفتيم توبه او پذيرفته نيست ، بلکه اين دو قسم فرزند را اول توبه مى دهند اگر توبه کردند قبول مى شود و اگر نکردند آن وقت کشته مى شوند.
مساءله 5 - اگر کسى که کافرزاده بوده و سپس مسلمان شده بطور مکرر مرتد شود بعضى گفته اند در نوبت سوم کشته مى شود، و بعضى ديگر گفته اند در نوبت چهارم کشته مى شود که اين نزديکتر به احتياط است .
مساءله 6 - اگر مرتد ملى همينکه مرتد شد و رده اى گفت قبل از آنکه توبه را به او پيشنهاد کنند ديوانه شود کشته نمى شود، و اما اگر بعد از اين پيشنهاد و نپذيرفتن توبه ديوانه شود کشته مى شود، چون همان نپذيرفتن توبه خودش را مباح کرد، لکن مرتد فطرى که توبه ندارد همينکه رده اى از او سر زد کشته مى شود هر چند که توبه بعد از رده ديوانه شده باشد.
مساءله 7 - کسى که کافرزاده بوده و مسلمان شده گفتيم بايد حاکم او را توبه دهد و بعد از امنتاع بقتل برسد، حال اگر توبه کرد و شخصى بى خبر از توبه او و بخيال اينکه هنور ارتدادش باقى است او را بقتل برساند بعضى از فقهاء گفته اند قصاص مى شود يعنى صاحبان خون او مى توانند آن شخص را قصاص کنند، ولى اقوى آنست که نمى توانند قصاص کنند و تنها مى توانند از مال او خون بها طلب کنند.
مساءله 8 - اگر مرتدى مسلمانى را عمدا بقتل برساند ولى آن مسلمان مى تواند قاتل را بعنوان قصاص بکشد و حق ولى در کشتن او بعنوان قصاص مقدم است بر حق حاکم در کشتن او بعنوان ارتداد، بله اگر ولى او قاتل را عفو کند و يا با گرفتن مالى از وى مصالحه نمايد آن وقت بعلت ارتداد کشته مى شود.
مساءله 9 - ارتداد به دو طريق ثابت مى شود، يکى شهادت دو نفر شاهد عادل ، دوم به اقرار خود مرتد، و احتياط آنست که آثار ارتداد را بعد از دوبار اقرار مترتب کنند، و ارتداد کسى با شهادت زنان چه به تنهائى و چه بانضمام مرد ثابت نمى شود.