خاتمه پيرامون دو مساءله
اول اينکه يکى از مستحبات مؤ کد تسليت دادن باهل مصيبت و تخفيف دادن به اندوه آنان است باينکه مطلبى بياد آنان بياورند که در تخفيف اندوه آنان مؤ ثر باشد از قبيل اينکه خاطرنشان سازند: دنيا خانه مصائب و ناملايمات است حياتى است که بسرعت زوال مى يابد و هرانسانى دير يا زود فانى مى شود و اجل ها نزديک بهمند يکى دوروز زودتر مى رود و ديگرى دو روز ديرتر و نيز براى اهل مصيبت رواياتى را نقل کنند که بيانگر اجر مصيبت است مخصوصا اجر مصيبت فرزند که مى فرمايد فرزند از دست رفته براى پدر و مادرش شفيعى استکه شفاعتش قبول مى شود حتى بچه سقط شده خشمگين جلو درب بهشت مى ايستد و مى گويد: داخل نمى شوم مگروقتيکه پدرو مادرم داخل شوند و خدايتعالى حاجت او را برمى آورد و پدرو مادر او نيز داخل بهشت مى کند و رواياتى ديگر از اين قبيل .
تسليت دادن بصاحب مصيبت هم قبل از دفن جائز است و هم بعد از آن و در هر حال اجرى عظيم دارد مخصوصا تسليت مادر جوان مرده و يتيم پدر از دست داده .
در روايت آمده که هرکس مصيبت ديده اى را تسليت بدهد نظير اجرى که او در برابر مصيبت دارد خواهد داشت بدون اينکه چيزى از اجر صاحب مصيبت کم شود.
و نيز آمده هيچ مؤ منى برادر دينى مصيبت ديده خود را تسليت نمى دهد مگر آن که خدايتعالى از خلعت هاى کرامت بر او مى پوشاند.
و نيز آمده از جمله گفتگوهاى موسى با خداى تعالى در مناجاتش يکى اين بوده که پرسيد پروردگارا کسى که مادر داغديده اى را تسليت دهد چه پاداشى خواهد داشت ؟ خدايتعالى پاسخ داد: من او را در روزى که جز سايه من سايه اى نيست در زير سايه خود جاى ميدهم .
و نيزآمده که هرکس يتيمى را از گريستن ساکت کند بهشت برايش واجب مى شود.
و نيز فرموده اند: (هيچ بنده اى از بندگان خدا نيست که دست خود بر سر يتيمى بکشد مگر آن که خدايتعالى در برابر هر موئى که از زير دستش عبور مى کند يک حسنه برايش مى نويسد) و رواياتى ديگر از اين قبيل .
و در تحقق تعزيه و تسليت کافى است که مکلف نزد داغديده حاضر شود بطوريکه داغديده متوجه حضور او بشود چون توجه او بحضور وى در تسليت و آرامش خاطر او اثر دارد و شدت اندوه او را تسکين مى دهد.
و جائز است جلوس اهل ميت براى آمدن مردم جهت تسليت و مکروه نبودن آن اقوى است بله بهتر آنست که از سه روز تجاوز نکند همچنان که مستحب است دوستان و آشنايان و هرکس ديگر درمدت عزادارى و بلکه در اين سه روز براى خانواده ميت طعام بفرستند هرچه که آن خانواده کمتراز سه روز جلوس داشته باشند.
مساءله دوم - اينکه مستحب است در شبى که ميت بخاک سپرده شده برايش نماز ليلة الدفن بخوانند و آنرا هديه بروح او نمايند و آن همان نماز معروف به نماز وحشت است و در خبرى که از رسولخدا صلى الله عليه وآله رسيده آمده که فرمود: هيچ ساعتى براى ميت پيش نمى آيد که سخت از ساعت اول شب دفن باشد پس به اموات خود ترحم کنيد و براى آنان صدقه دهيد و اگر نتوانستيد دو رکعت نماز برايش بخوانيد - و کيفيت آن بطورى که در خبر نامبرده آمده اين استکه - در رکعت اول سوره حمد را يکبار و سوره قل هو الله احد را دوبار بخوانيد و در رکعت دوم سوره حمد را يک بار و سوره و سوره الهياکم التکاثر را ده بار بخوانيد و بعد از سلام نماز بگوئيد: (اللهم صلى على محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الى قبر فلان بن فلان ) اگر چنين کند در همان ساعت خدايتعالى هزار فرشته بقبر او مى فرستد که با هر يک جامه اى و خلعتى باشد و نيز توسعه داده مى شود قبراو تا روزيکه صور دميده شود و بآن شخصى که اين نماز را خوانده بعدد موجوداتيکه خورشيد بر آنها مى تابد حسنه داده و چهل درجه او را بالا مى برد.
و بنا به روايتى ديگر در رکعت اول يک حمد و يک آية الکرسى ميخواند و در رکعت دوم يک حمد و ده بار سوره ( قدر) (يعنى انا انزلنا) و بعد از نماز ميگويد: ( اللهم صل على محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الى قبر فلان ) .
و اگر مکلف هر دو جور نماز را بخواند بهتر است و يک نماز تنها براى يک ميت کافى است و اين که متعارف شده براى يک ميت چهل و يا چهل و يک نماز وحشت مى خوانند از ناحيه شرع وارد نشده .
بله اگر بقصد ورود نخوانند صرف نماز متعدد خواندن براى ميت اشکالى ندارد و نزديکتر به احتياط آنست که آية الکرسى را تاجمله : ( هم فيها خالدون ) بخوانند و اقوى جواز گرفتن اجير براى خواندن اين نماز و نيز جواز گرفتن اجرت است و نزديک تر به احتياط آن است که پولى که به نمازگذار مى دهند بعنوان عطيه و احسان بدهند و نمازگذار هم به نيت تبرع و عملى مجانى نماز وحشت را بخواند و ظاهرا وقت نماز وحشت سر تا سر شب است هرچند بهتر اين است که در اول شب خوانده شود.