گفتار در احکام جماعت

گفتار در احکام جماعت

اقوى اين است که ماءموم بايد قرائت دو رکعت اول از نمازهاى اخفائى و همچنين نمازهاى جهرى را در صورتى که صداى امام و حتى همهمه او را مى شنود ترک کند و اما اگر نمى شنود حتى همهمه را جائز و بلکه مستحب است خودش حمد و سوره را بخواند و احتياط آن است که در دو رکعت اخير از نمازهاى جهرى اگر امام حمد مى خواند و او قرائت را مى شنود خودش قرائت نکند بلکه تسبيح بگويد.

و اما در نمازهاى اخفاتى ماءموم مانند کسى است که فرادى نماز مى خواند واجب است بر او که يا حمد بخواند بدون سوره و يا تسبيحات اربعه را بگويد چه اينکه قرائت امام را بشنود و چه نشنود.

فرقى نيست بين اينکه نشنيدن صدا و همهمه امام بخاطر دورى از امام باشد و يا بخاطر زيادى سر و صدا و يا بخاطر سنگينى گوش او و يا بهر علتى ديگر.

مساءله 2 - اگر قسمتى از قرائت امام را بشنود و قسمتى ديگر را نشنود و احتياط آن است که قرائت را ترک کند هم در نمازهاى جهريه و هم نمازهاى اخفاتى .

مساءله 3 - اگر شک کن در اينکه صداى امام بگوشش مى رسد يا نه و يا شک کند اين صدائى که بگوشش مى رسد صداى امام است يا نه احتياطآن است که قرائت را ترک کند هرچند که اقوى جواز آن است .

مساءله 4 - بر ماءموم واجب نيست که در حال قرائت امام طماءنينه را حفظ کند هرچند که رعايت کردنش به احتياط و نزديک تر است و همچنين بر او واجب نيست که براى رسيدن به اول قرائت امام در برخاستن براى رکعت دوم شتاب کند بلکه مى تواند سجده خود را طول بدهد تا اينکه امام قسمتى از قرائت رکعت دوم را خوانده باشد البته اين در صورتى است که اين عقب افتادگى زياد نباشد.

مساءله 5 - امام در دو رکعت اول بغير از قرائت چيزى از نماز ماموم را تحمل نمى کند و اما در دو رکعت اخير ماموم مانند منفرد است هرچند که امام در اين دو رکعت سوره حمد را انتخاب کرده باشد و ماموم هم صداى او را بشنود البته با رعايت احتياطى که در اول اين باب گذشت و گفتيم اگر صداى قرائت امام را مى شنود خودش قرائت نکند بلکه تسبيحات اربعه را بگويد.

و اگر ماموم دو رکعت اول امام را درک نکند در دو رکعت آخر امام بايد حمد و سوره بخواند چون دو رکعت اول نماز او است و اگر امام مهلت نداد که او حمد و سوره را بخواند و اگر مهلت تمام کردن حمد را نيز به او نداد اقوى آن است که مى تواند حمد و سوره را بخواند و در سجده به امام ملحق شود و شايد نزديک تر به احتياط هم همين باشد هرچند که قصد فرادى کردن ينز جائز است .

مساءله 6 - اگر امام را در رکعت دوم درک کند امام قرائت را از او تحمل مى کند و او با اينکه در رکعت اول نماز خودش مى باشد و رکعت اول نه قنوت دارد و نه تشهد مع ذلک امام را در انجام اين دو عمل متابعت نموده بنابراحتياط در تشهد تجافى مى کند ( يعنى دستها را به زمين گذاشته زانوها را از زمين بلند مى کند و به طور موقف باين شکل صبر مى کند تا با امام برخيزد، و وقتى برخاست حمد و سوره خود را مى خواند چون رکعت دوم او است و چه اينکه امام که در رکعت سوم است حمد مى خواند و يا تسبيحات .

مساءله 7 - در جائى که بر ماءموم واجب است حمد و سوره خود را بخواند مثل کسى که يک و يا دو رکعت از امام عقب افتاده و همچنين در جائى که مستحب است حمد و سوره خود را بخواند مثل آن جائى که در نماز جهريه در دو رکعت اول صداى امام را نمى شنود بر ماءموم آهسته خواندن حمد و سوره واجب است هرچند که نماز مغرب و يا عشاء باشد که جهرى خواندن حمد وسوره اش واجب است .

مساءله 8 - اگر امام را در دو رکعت آخر نماز درک کند و قبل از رکوع امام داخل در نماز شود بر او واجب است حمد و سوره را بخواند و اگر امام اين مقدار به او مهلت نداد سوره را رها کند و اگر از اول بداند که اگر داخل نماز شود بخواندن حمد هم نمى رسد احتياط آن است که داخل نشود تا امام برکوع برود آن وقت تکبيرة الاحرام بگويد و رکوع کند و در اين صورت ديگر حمد و سوره بر او واجب نيست .

مساءله 9 - بر ماءموم واجب است که امام را در همه افعال نماز متابعت کند باين معنا که جلوتر از امام هيچ عملى را انجام ندهد و از امام خيلى عقب هم نيفتد اين درباره افعال نماز بود.

و اما درباره اقوال نماز يعنى ذکر سجده و رکوع و تشهد و قرائت و غيره اقوى اين است که متابعت امام بجز در تکبيرة الاحرام واجب نيست تنها در تکبيرة الاحرام است که واجب است جلوتر از امام و حتى مقارن با امام انجام ندهد بلکه بعد از امام تکبيرة الاحرام را بگويد نزديک تر به احتياط آن است که قبل از تمام شدن تکبيرة الاحرام امام بگفتن تکبيرة الاحرام شروع نکند حال چه اينکه صداى امام را در اقوال بشنود و يا نشنود هرچند که عقب تر گفتن اقوالى که از امام مى شنود و مخصوصا سلام نماز به احتياط نزديکتر است و اگر در مواردى که گفتيم متابعت واجب است متابعت نکند معصيت کرده ولى نمازش و همچنين جماعتش صحيح است مگر در يک صورت و آن اين است که امام هنوز مشغول قرائت باشد و برکوع خم نشده او برکوع برود که اگر چنين کند صحت نمازش تا چه رسد به صحت جماعتش مشکل مى شود بلکه ممنوع است همچنانکه اگر در جاهاى ديگر بطور فاحش جلو و يا عقب بيفتد بطورى که هيئت جماعت را بر هم بزند در جائى هم که نمازش صحيح باشد جماعتش باطل مى شود.

مساءله 10 - اگر سهوا قبل از امام تکبيرة الاحرام بگويد و يا خيال مى کرده که امام تکبير گفته نمازش فرادى صحيح است و اگر بخواهد به ثواب جماعت برسد بايد نيت نماز مستحبى بکند و در دو رکعتى سلام بدهد و به جماعت ملحق شود.

مساءله 11 - اگر سهوا قبل از امام سر از رکوع و يا سجده بردارد و يا خيال مى کرده که امام سر برداشته بر او واجب است دوباره برکوع و يا سجده برگردد و اين زيادى رکن نماز را باطل مى کند و اگر برنگردد گناه کرده ولى نمازش صحيح است البته اين در وقتى است که واجبات رکوع و سجود را انجام داده باشد.

و اما اگر انجام نداده مثلا هنوز ذکر رکوع نگفته سر بردارد و بر نگردد احتياط آن است که بگوئيم نمازش باطل است و نزديک تر به احتياط آن است که بگوئيم آن نماز را بجماعت تمام کند و دوباره از نو بخواند و اگر قبل از امام عمدا سر بردارد گناه کرده و نمازش صحيح است و اين نيز در صورتى است که ذکر رکوع يا سجده را گفته باشد و ساير واجبات را انجام داده باشد و گرنه اگر واجبات را ترک کرده باشد نمازش باطل است و در اين فرض که عمدا سربرداشته ديگر جائز نيست بعنوان متابعت امام برگردد و اگر عمدا برگردد نمازش بخاطر زيادت عمدى رکن باطل مى شود و همچنين اگر سهوا برگردد ( باعث زيادى رکن شود مثل برگشتنش برکوع ) .

مساءله 12 - اگر قبل از امام سهوا سر از رکوع بردارد و دوباره بخاطر متابعت به رکوع برود و قبل از رسيدن او به رکوع امام سر از رکوع بردارد بعيد نيست نمازش باطل شود و احتياط آن است که هم آن نماز را تمام کند و هم اعاده نمايد.

مساءله 13 - اگر سر از سجده بردارد و ببيند که امام هنوز در سجده است و خيال کند که امام هنوز سجده اول را انجام مى دهد بعنوان متابعت به سجده برگردد و بعد معلوم شود که امام سجده دوم را انجام مى داده در اينکه برگشتن او به سجده ، سجده دوم او حساب شود مشکل است و احتياط واجب آن است که آن نماز را تمام نموده مجددا اعاده کند و اگر خيال کند که سجده امام سجده دوم است و بقصد سجده دوم سجده کند بعد معلوم شود که سجده امام همان سجده اول بوده سجده ماءموم دومى او حساب مى شود و مى تواند قصد فرادى نموده نمازش را تمام کند و بعيد نيست که متابعت در سجده دوم امام نيز جائز باشد و همچنين جائز باشد همچنان در سجده دوم خود بماند تا امام از سجده اولش سر بردارد و بسجده دوم بيايد لکن قصد انفراد به احتياط نزديکتر است همچنانکه با متابعت نيز اعاده نماز به احتياط نزديکتر است .

مساءله 14 - اگر عمدا قبل از امام رکوع و يا سجده کند ديگر جائز نيست امام را متابعت نمايد و اما اگر سهوا چنين کرده باشد وجوب متابعت خالى از وجه نيست بنابراين بايد از رکوع بقيام و از سجده به جلوس برگردد و با امام برکوع و سجود برود هرچند که خالى از اشکال هم نيست و لذا احتياط در اعاده نماز است .

مساءله 15 - اگر در حالى که مشغول خواندن نافله است نماز جماعت برقرار شود و ترس آن را داشته باشد که بجماعت نرسد مستحب است نافله را قطع کند و اگر مشغول خواندن نماز واجب فرادى است مستحب است عدول به نافله کند و سپس نماز را در دو رکعتى سلام بدهد و معلوم است که اين در جائى است که از نماز واجب بيش از دو رکعت نخوانده باشد و اما اگر به رکعت سوم يا چهارم رسيده باشد ديگر جاى عدول نيست .