خرید وفروش (1

خرید و فروش (1)

«یا ایها الذین امنوا لا تأکلوا اموالک بینکم بالباطل الا ان تکون تجارة عن تراض منکم ...»

(سورة نساء، آیة 29)

«ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید در اموال یکدیگر تصرف ناروا نکنید، مگر آن که دارد و ستدی از روی رضایت باشد ...».

خرید و فروش واجب

در اسلام تلاش برای تحصیل مخارج زندگی واجب می‌باشد و کسانی که به جز از راه خرید و فروش نتوانند مخارج خود را تأمین کنند؛ واجب است با خرید و فروش خرج زندگی خود را به دست آورند و محتاج دیگران نشوند.[1]

خرید و فروش مستحب

خرید و فروش برای توسعه در مخارج اهل و عیال و نفع رساندن به مسلمانان مستحب است؛ مثلاً کشاورزی که با کاشتن محصول خرج خود را به دست می‌آورد، چنانچه در اوقات فراغت به خرید و فروش بپردازد تا از این راه بتواند به مستمندان کمک کند، ثواب دارد.[2]

خرید و فروش حرام

در برخی موارد، خرید و فروش، کاری حرام است؛ مانند:

1ـ خرید و فروش چیزهایی که منافع معمولی آنها حرام است؛ مانند ابزار قمار.

2ـ خرید و فروش چیزی که از راه قمار یا دزدی به دست آمده باشد.

3ـ خرید و فروش کتابها و مجلات و فیلمهای گمراه کننده.

4ـ خرید و فروش با سکه‌های تقلّبی.

5ـ فروش سلاح یا چیز دیگری به دشمنان اسلام که موجب تقویت آنان بر ضد مسلمانان باشد.[3]

6ـ خرید و فروش نجاسات ـ بنابر احتیاط واجب ـ مگر در مواردی که استثنا شده است.

خرید و فروش حرام، موارد دیگری هم دارد که اکنون مورد ابتلا نیست.

برخی از مستحبات خرید و فروش

*‌ بین مشتریها در قیمت فرق نگذارد

*‌ در قیمت جنس، سختگیری نکند.

*‌ در صورتی که طرف مقابل از معامله پشیمان شد و تقاضای بر هم زدن معامله را کرد، از او بپذیرد و این، در اصطلاح، «اقاله» نام دارد.[4]

برخی از مکروهات خرید و فروش

*‌تعریف کردن از کالا.

* بدگویی کردن مشتری از کالائی که می‌خواهد بخرد.

*‌ قسم راست خوردن در معامله (قسم دروغ حرام است).

*‌قبل از همه برای معامله وارد بازار شدن و دیرتر از همه خارج شدن.

* تقاضای کم کردن قیمت پس از انجام معامله.[5]

احکام معاملة نسیه

1ـ در معاملة نسیه باید مدت کاملاً معلوم باشد. پس اگر جنسی را بفروشد که هر وقت خواست قیمت آن را بگیرد، چون مدت آن کاملاً مشخص نشده است معامله باطل است.[6]

2ـ جنسی را نسیه بفروشد، بعد از تمام شدن مدتی که قرار گذاشته‌اند می‌تواند پول آن را مطالبه نماید ولی اگر خریدار نتواند بپردازد باید او را مهلت دهد.[7]

3ـ اگر به کسی که قیمت جنسی را نمی‌داند، مقداری نسیه دهد و قیمت آن را به او نگوید معامله باطل است، ولی اگر به کسی که قیمت نقدی جنس را می‌داند نسیه بدهد و گرانتر حساب کند؛ مثلاً بگوید جنسی را که به تو نسیه می‌دهم تومانی یک ریال از قیمتی که نقد می‌فروشم گرانتر حساب می‌کنم و او قبول کند اشکال ندارد.[8]

معاملة ربوی

انواع ربا

1 معاملی

2 قرضی[9]

شرایط ربای معاملی

1ـ عرفاً اجناس مورد معامله از یک جنس شناخته شود.

2ـ اجناس مورد معامله از چیزهایی باشد که با وزن کردن یا پیمانه کردن خرید و فروش می‌شود.[10]

احکام معاملة ربوی

1ـ اگر مقداری از جنسی ار که با وزن با پیمانه می‌فروشند، زیادتر از همان جنس بفروشد، مثلاً 100 کیلوگرم برنج را به 120 کیلو گرم برنج دیگر بفروشد ربا و حرام است. بلکه اگر یکی از دو جنس، سالم و دیگری معیوب، یا جنس یکی خوب و جنس دیگر بد باشد، یا با یکدیگر تفاوت قیمت داشته باشند چنانچه بیشتر از مقداری که می‌دهد بگیرد باز هم ربا و حرام است.[11]

2ـ اگر چیزی را که اضافه می‌گیرد غیر از جنسی باشد که می‌فروشد؛ مثلاً یک تن گندم را به یک تن و هزار تومان پول بفروشد باز هم ربا و حرام است، بلکه اگر چیزی زیادتر نگیرد ولی شرط کند که خریدار کاری برای او انجام دهد ربا و حرام می‌باشد.[12]

3ـ در مثل اسکناس و دینار کاغذی و سایر پولهای کاغذی؛ مثل دلار و لیرة ترکی، ربای غیر قرضی تحقق پیدا نمی‌کند و می‌توان بعضی از آنها را با بعضی دیگر به قیمت کمتر یا زیادتر به صورت نقدی معاوضه کرد، امّا ربای قرضی در تمام آنها تحقق پیدا می‌کند و جایز نیست قرض دادن ده دینار به دوازده دینار.[13]

خرید و فروش چک و سفته

فروش چک و سفته به کمتر از مبلغ مندرج در آن تنها به صاحب آن (بده کار) جایز است ولی فروش آن به شخص دیگری غیر از بده‌کار به قیمت کمتر یا زیادتر ربا و حرام است.

به چند نمونه استفتاء توجه کنید:

س ـ در رسالة احکام از قول حضرتعالی نوشته شده است که خرید و فروش سفته و چک تضمینی به کم یا زیاد اشکال ندارد، چند سؤال برای من مطرح است.

1ـ آیا این مسأله شامل جکهای بانکی کنونی که هم اکنون در دست مردم است می‌باشد یا نه؟

 ج ـ فروش چک یا سفته به شخص ثالث به کمتر، ربا و حرام است.

2ـ آیا می‌شود چکهای بانکی برای مدت دو ماه آینده یا بیشتر را به قیمت کمتر، نقداً خرید یا نه؟

ج ـ حکم آن معلوم شد.

3ـ آیا می‌شود به طرفی که می‌خواهد چک حقوقی آینده را بفروشد، بگوییم: مثلاً فلان مقدار بنویس تا من آن را به این مقدار پول حاضر بخرم؟

ج ـ در حکم دو مسأله قبل است.[14]

پرسش ؟

1ـ آیا ممکن است، خرید و فروش واجب باشد؟

2ـ اقاله را توضیح دهید.

3ـ فروش چک آقای «الف» به آقای «ب» با رضایت صاحب چک به کمتر از مبلغ مندرج در آن چه حکمی دارد؟

4ـ فروش کالا به قیمت نسیه، گران‌تر از نقد چه حکمی دارد؟