نذر، قسم، صدقه، هبه

«یوفون بالنذر و یخافون یوما کان شره، مستطیرا»

«نیکان، به نذر وفا می‌کنند و از روزی که گزند آن فراگیر است می‌ترسند».

نَذر

1ـ نذر آن است که انسان متعهد شود کار خیری را برای خدا بجا آورد یا کاری که انجام ندادن آ» بهتر است برای خدا ترک کند. [1]

2ـ در نذر باید جملاتی که به عنوان صیغه نذر، معروف است خوانده شود و لازم نیست انسان آن را به عربی بخواند، پس اگر بگوید: «چنانچه مریض من خوب شود برای خدا بر من است که هزار ریال به فقیر بدهم»، نذر او صحیح است. [2]

3ـ انسان کاری را می‌تواند نذر کند که انجام آن برایش ممکن باشد، بنابر این کسی که مثلاً نمی‌تواند پیاده به کربلا برود، اگر نذر کند که پیاده برود، نذر او صحیح نیست. [3]

4ـ اگر انسان نذر کند کاری را انجام دهد، باید همانطور که نذر کرده عمل کند، پس اگر نذر کند روز اول ماه روزه بگیرد، چنانچه روز قبل یا بعد از آن به جا آورد، کفایت نمی‌کند. [4]

5ـ اگر نذر کند که به فقیر معینی صدقه بدهد، نمی‌تواند آن را به فقیر دیگری بدهد. [5]

6ـ اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان 7 برود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود، کافی نیست و چنانچه به واسطة عذر نتواند آن امام را زیارت کند، چیزی بر او واجب نیست. [6]

7ـ اگر برای حرم یکی از امامان 7 یا امامزادگان چیزی نذر کند، باید آن را به مصارف حرم برساند، از قبیل فرش، پرده و روشنایی. [7]

8ـ اگر برای خود امام 7 یا امامزاده چیزی نذر کند، چنانچه مصرف معینی را قصد کرده، باید به همان مصرف برساند و اگر مصرف معینی را قصد نکرده باشد، باید به فقیران و زائران بدهد و یا مسجد و مانند آن بسازد و ثواب آن را به امام 7 هدیه کند. [8]

استفتاء

س ـ کسی که نذر کرده که مبلغی در موردی نظیر اطعام و غیره صرف نماید، آیا می تواند، این مبلغ را به یکی از حسابهای ضروری‌تر، نظیر جبهه یا جنگ زدگان واریز نماید؟

ج ـ اگر نذر با صیغة معتبر شرعی بوده، باید بر طبق نذر عمل شود و اگر صیغه نداشته، اختیار با خود شماست. [9]

کفاره تخلف نذر

اگر انسان بدون عذر به نذر خود عمل نکند کفارة واجب می‌شود؛ یعنی باید:

*‌یک پرده آزاد کند.

*‌ یا به شصت فقیر طعام دهد.

*‌ یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد. [10]

قسم خوردن

1ـ اگر کسی به یکی از اسامی خداوند عالم؛ مانند «خدا» و «الله» قسم بخورد که کاری را انجام دهد یا کاری را ترک کند؛ مثلاً سوگند بخورد که روزه بگیرد یا سیگار نکشد، واجب است به آن عمل کند. [11]

2ـ اگر عمداً به سوگندی که خورده است عمل نکند، باید کفاره بدهد و کفاره آن یکی از این سه چیز است:

*‌ آزاد کردن یک برده.

*‌طعام دادن به ده فقیر؛ یعنی به هر  کدام یک وعده غذا بدهد.

*‌پوشاندن ده فقیر؛ یعنی به هر کدام یک دست لباس بدهد.

و اگر هیچکدام از اینها را نتواند انجام دهد، باید سه روز روزه بگیرد. [12]

3ـ کسی که قسم می‌خورد، اگر حرف او راست باشد، قسم خوردن او مکروه است و اگر دروغ باشد، حرام و از گناهان بزرگ است. [13]

صدقه

صدقه عملی است مستحب که در آیات قرآن و روایات معصومین 7 تأکید بسیاری نسبت به آن شده و ثواب بی شماری برای آن بیان گشته است تا آنجا که فرموده‌اند: «صدقه؛ در دنیا مانع پیشامدهای ناگوار و مرگهای ناگهانی است و در آخرت گناهان بزرگ را می‌زداید و حسابرسی قیامت را آسان می‌کند». [14]

احکام صدقه

1ـ انسان باید در پرداخت صدقه، قصد قربت داشته باشد؛ یعنی تنها برای رضای خدا بپردازد و از هر گونه ریا و خود نمایی بدور باشد. [15]

2ـ پس گرفتن صدقه جایز نیست. [16]

3ـ صدقه بر سیّد هم حلال است، گر چه زکات غیر سیّد بر آنها حرام است. [17]

4ـ صدقه دادن به غیر مسلمانی که در حال جنگ با مسلمانان نباشد و به پیامبر 9 یا امام 7 دشنام نمی‌دهد، اشکال ندارد. [18]

5ـ صدقه را بهتر است پنهانی بدهد، مگر آن که بخواهد دیگران هم تشویق شوند، ولی زکات بهتر است آشکار داده شود. [19]

6ـ گدایی کردن و رد کردن گدا (چیزی به او ندادن) هر دو مکروه است. [20]

هِبِه (بخشش)

اگر انسان، چیزی را به دیگری ببخشد، در برخی موارد نمی‌تواند آن را پس بگیرد و در برخی موارد پس گرفتن آن اشکال ندارد.

مواردی که نمی توان هبه را پس گرفت:

هبة به ارحام؛ پدر، مادر، فرزند در صورتی که تحویل آنان داده باشد.

هبة به غیر ارحام: در صورتی که آن مال باقی نباشد و مصرف کرده باشد، امّا اگر هنوز آن مال باقی است پس گرفتن آن اشکال ندارد.

هبة معوضه؛ بخششی که مشروط باشد به پرداخت چیزی یا انجام کاری در مقابل آن؛ مثلاً چیزی را به کسی می‌بخشد به شرط آن که او هم چیزی به او بدهد. [21]

وفات یکی از طرفین؛ پس از تحویل دادن چیزی که بخشیده، یکی از طرفین از دنیا بروند، بخشنده یا ورثة وی نمی‌توانند آن را پس بگیرند. [22]

پرسش؟

1ـ فرق نذر برای امامزاده و نذر حرم امامزاده چیست؟

2ـ روزه گرفتنف کفارة تخلف نذر است یا قسم؟

3ـ اگر انسان به قرآن قسم بخورد و به آن عمل نکندف کفاره‌اش چیست؟

4ـ پس گرفتن صدقه و هبة به فقیر رهگذر چه حکمی دارد؟

5ـ اگر زنی از شوهرش طلاق بگیرد، آیا شوهرش می‌تواند زیورهایی که برایش خریده و به او داده، پس بگیرد؟