معاملات حرام
مسأله 2063 :
معاملات حرام شش است : اول خـريـد و فروش عين نجس مثل مشروبات مسکر و سگ غير شکارى و مردار و خوک , و در غـيـر اينها در صورتى که بشود از آن استفاده حلال نمود مثلا غائط را کود نمايند و خون انسان که آن را به ديگرى تزريق مى کنند خريد و فروش جايز است .
دوم خريد و فروش مال غصبى .
سوم خريد و فروش چيزى که نزد مردم مال نيست مثل بعض حشرات .
چهارم معامله چيزى که منافع معمولى آن فقط کار حرام باشد, مانند اسباب قمار.
پنجم معامله اى که در آن ربا باشد.
شـشـم فـروش جـنـسـى کـه با چيز ديگر مخلوط است , در صورتى که آن چيز معلوم نباشد و فروشنده هم به خريدار نگويد, مثل فروختن روغنى که آن را با پيه مخلوط کرده است , و اين عمل را غش مى گويند.
پيغمبر اکرم (ص ) فرمود: از ما نيست کسى که در معامله با مسلمانان غش کند يـا بـه آنـان ضرربزند يا تقلب و حيله نمايد, و هرکه با برادر مسلمان خود غش کند, خداوند برکت روزى او را مى برد و راه معاش او رامى بندد و او را به خودش واگذار مى کند.
مسأله 2064 :
فروختن چيز پاکى که نجس شده وآب کشيدن آن ممکن است اشکال ندارد, ولى اگر مشترى آن چيز را براى کارى بخواهد که شرط آن پاک بودن است مثلا از قسم خوراکى است کـه مى خواهد اورا بخورد, بايد فروشنده نجس بودن آن را به او بگويد, ولى اگر لباس است گفتن لازم نيست اگرچه مشترى با آن نماز بخواند, زيرا که در نماز طهارت ظاهرى بدن و لباس کافى است .
مسأله 2065 :
اگـر چيز پاکى مانند روغن و نفت که آب کشيدن آن ممکن نيست نجس شود, چنانچه آن را براى کارى بخواهند که شرطش پاک بودن است مثلا روغن را براى خوردن بخواهند, لازم اسـت فروشنده نجاست او را به مشترى بگويد, و همچنين است اگر براى کارى بخواهند که شـرط آن پـاک بـودن نـيـست مثلا بخواهند نفت نجس را بسوزانند, ولى در معرض اين باشد که خـوراک يـا بـدن مـشترى نجس شود که در اين صورت نيز گفتن لازم است , زيرا که سبب شدن بـراى خـوردن نـجـاست و همچنين سبب شدن براى نجاست بدن که موجب بطلان وضو ياغسل گردد جايز نيست .
مسأله 2066 :
خريد و فروش دواهاى نجس خوردنى اگرچه جايز است ولى بايد نجاستش را به مـشـترى بگويند, و همچنين است اگرخوردنى نباشد ولى در معرض اين باشد که خوراک يا بدن مشترى آلوده به نجاست شود.
مسأله 2067 :
خريد و فروش روغن هائى که از ممالک غير اسلامى مى آورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد اشکال ندارد.
و روغنى را که از حيوان بعد از جان دادن آن مى گيرند, در صورتى که احـتمال آن برود که از حيوانى است که به دستور شرع کشته شده , چنانچه از دست کافربگيرند يا از ممالک غير اسلامى بياورند اگرچه پاک و خريد و فروش آن جايز است ولى خوردنش حرام و بر فروشنده لازم است کيفيت را به مشترى بفهماند.
مسأله 2068 :
اگـر روباه و مانند آن را به غير دستورى که در شرع معين شده کشته باشند, يا خودش مرده باشد, خريد و فروش پوست آن حرام و معامله آن باطل است .
مسأله 2069 :
چرمى که از ممالک غير اسلامى مى آورند, يا از دست کافر گرفته مى شود اگرچه احتمال داده شود که از حيوان ماکول اللحم بوده و تذکيه شده است خريد و فروش آن اشکال دارد و بنابر احتياط نجس است و نماز در آن جايز نيست .
مسأله 2070 :
روغنى که از حيوان بعد از جان دادنش گرفته شده يا چرمى که از دست مسلمان گرفته شود و انسان بداند که آن مسلمان آن رااز دست کافر گرفته و تحقيق نکرده که از حيوانى اسـت که به دستور شرع کشته شده يا نه خريد و فروشش , اشکال دارد و نماز در آن چرم وخوردن آن روغن جايز نيست .
مسأله 2071 :
مشروبات مسکر معامله آنها حرام و باطل است .
مسأله 2072 :
فروختن مال غصبى باطل است , و فروشنده بايد پولى را که از خريدار گرفته به او برگرداند.
مسأله 2073 :
اگـر خريدار جدا قاصد معامله است ولى قصدش اين باشد که پول جنسى را که مى خرد ندهد, اين قصد به صحت معامله ضرر ندارد و لازم است پول آن را به فروشنده بدهد.
مسأله 2074 :
اگـر خريدار بخواهد پول جنسى را که به ذمه خريده بعدا از حرام بدهد, معامله صحيح است , ولى بايد مقدارى را که بدهکاراست از مال حلال بدهد.
مسأله 2075 :
خريد و فروش آلات لهو مثل تار و ساز حرام است , و بنابر احتياط سازهاى کوچک که بازيچه بچه ها است نيز اين حکم رادارد.
و اما خريد و فروش آلات مشترکه مانند راديو تلويزيون و ضبط صوت در صورتى که به قصد استعمال در حرام نباشد مانعى ندارد.
مسأله 2076 :
اگر چيزى را که مى شود استفاده حلال از آن ببرند به قصد اين بفروشد که آن را در حـرام مـصـرف کنند, مثلا انگور را به اين قصد بفروشد که از آن شراب تهيه نمايند, معامله آن حـرام است , ولى اگر به اين قصد نفروشد و فقط بداند که مشترى از انگور شراب تهيه خواهد کرد ظاهر اين است که معامله اشکال ندارد.
مسأله 2077 :
ساختن مجسمه جان دار و نقاشى آن جايز است و خريد و فروش آن مانعى ندارد اگرچه احوط ترک است .
مسأله 2078 :
خريدن چيزى که از قمار يا دزدى يا از معامله باطل تهيه شده حرام است , و اگر کسى آن را بخرد, بايد به صاحب اصليش برگرداند.
مسأله 2079 :
اگر روغنى را که با پيه مخلوط است بفروشد, چنانچه آن را معين کند مثلا بگويد ايـن يـک مـن روغن را مى فروشم , معامله به مقدار پيهى که در آن است باطل مى باشد و پولى که فـروشـنـده بـراى پيه آن گرفته مال مشترى و پيه مال فروشنده است , و مشترى مى تواندمعامله روغـن خـالـصى را هم که در آن است بهم بزند, ولى اگر آن را معين نکند بلکه يک من روغن در ذمـه بـفروشد, بعد روغنى که پيه دار بدهد,مشترى مى تواند آن روغن را پس بدهد و روغن خالص مطالبه نمايد.
مسأله 2080 :
اگر مقدارى از جنسى را که با وزن يا پيمانه مى فروشند, به زيادتر از همان جنس بفروشد, مثلا يک من گندم را به يک من و نيم گندم بفروشد, ربا و حرام است , بلکه اگر يکى از دو جـنس , سالم و ديگرى معيوب , يا جنس يکى خوب و جنس ديگرى بد باشد, يا با يکديگرتفاوت قيمت داشته باشند, چنانچه بيشتر از مقدارى که مى دهد بگيرد, باز هم ربا و حرام است , پس اگر مـس درست را بدهد و بيشتر از آن مس شکسته بگيرد, يا برنج صدرى را بدهد و بيشتر از آن برنج خورده بگيرد يا طلاى ساخته را بدهد و بيشتر از آن طلاى نساخته بگيرد, رباو حرام مى باشد.
مسأله 2081 :
اگر چيزى را که اضافه مى گيرد غير از جنسى باشد که مى فروشد, مثلا يک من گندم به يک من گندم و يک تومان پول بفروشد, باز هم ربا و حرام است , بلکه اگر چيزى زيادتر نگيرد ولى شرط کند که خريدار عملى براى او انجام دهد ربا و حرام مى باشد.
مسأله 2082 :
اگر کسى که مقدار کمتر را مى دهد چيزى علاوه کند, مثلا يک من گندم و يک دستمال را به يک من و نيم بفروشد, اشکال ندارد.
و همچنين است اگر از هر دو طرف چيزى زياد کنند مثلا يک من گندم و يک دستمال را به يک من و نيم گندم و يک دستمال بفروشد.
مسأله 2083 :
اگر چيزى را که مثل پارچه با متر و ذرع مى فروشند, يا چيزى را که مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله مى کنند, بفروشد وزيادتر بگيرد, مثلا ده تا تخم مرغ بدهد و يازده تا بگيرد اشکال ندارد, ولى چنانچه مثلا ده عدد تخم مرغ را به يازده عدد در ذمه بفروشد لازم است که بين آنـهـا امـتياز باشد, مثلا ده عدد تخم مرغ بزرگ را به يازده عدد متوسط در ذمه بفروشد, زيرا که اگـر بـيـن آنـهـا هـيچ امتياز نباشد خريدو فروش محقق نمى شود بلکه واقع معامله قرض است اگـرچـه به لفظ خريد و فروش باشد و بدين جهت معامله حرام و شرط باطل است , و ازاين قبيل است فروختن اسکناس نقدا به زيادتر از آن به مدت , ولى اگر بين آنها امتيازى باشد مثل اسکناس و ريال با دولار يا پوند اشکالى ندارد.
مسأله 2084 :
جنسى را که در غالب شهرها با وزن يا پيمانه مى فروشند و در بعضى از شهرها با شـمـاره مـعـامـله مى کنند, احتياط واجب آن است که آن جنس را به زيادتر از آن نفروشند, و در صـورتـى کـه شهرها مختلف باشند و چنين غلبه اى در بين نباشد, حکم آن در هر شهرى برطبق معمول آن شهر است .
مسأله 2085 :
اگر چيزى را که مى فروشد و عوضى را که مى گيرد, از يک جنس نباشد, زيادى گرفتن اشکال ندارد, پس اگر يک من برنج بفروشد و دو من گندم بگيرد معامله صحيح است .
مسأله 2086 :
جنسى را که مى فروشد و عوضى را که مى گيرد, اگر از يک چيز عمل آمده باشد, بـايـد در مـعامله زيادى نگيرد, مثلا اگر يک من روغن گاو بفروشد و در عوض آن يک من و نيم پنير گاو بگيرد, ربا وحرام است .
و همچنين است اگر ميوه رسيده را با ميوه نارس آن معامله کند زيادى نگيرد.
مسأله 2087 :
جو و گندم در ربا يک جنس حساب مى شود, پس اگر مثلا يک من گندم بدهد و يک من و پنج سير جو بگيرد, ربا و حرام است .
و نيز اگر مثلا ده من جو بخرد که سر خرمن ده من گـنـدم بـدهـد, چون جو را نقد گرفته و بعد از مدتى گندم را مى دهد, مثل آن است که زيادى گرفته و حرام مى باشد.
مسأله 2088 :
معامله ربا چه با مسلمان چه با کافر حرام است , بلى اگر مسلمان از کافرى که در پـنـاه اسـلام نـيـسـت چـيزى را به صورت ربا به قصد استنقاذ بگيرد اشکال ندارد, و بنابر احتياط مستحب پدر و فرزند و زن و شوهر نيز نمى توانند از يکديگر ربا بگيرند.