معاملات حرام
مسأله 2063 :
معاملات حرام وباطل بر شش قسم است : اول - خـريـد و فروش عين نجس مثل مشروبات مسکر و خوک و مردار و بول وغايط, ولى در غير مشروبات مسکر و خوک و مردار, اگر قابل استفاده حلال از آنهاباشد خريد و فروش آن جايز است , اگـرچـه احـتـياط در ترک آن است .
دوم - خريد وفروش مال غصبى , که اگر مالکش امضا نکند باطل است وتصرف در آن حرام مى باشد.
سوم - خريد و فروش چيزى که مال نيست مثل حيوانات درنده .
چهارم -معامله چيزى که منافع معمولى آن فقط کار حرام باشد, مانند آلات قمار مثل نرد وشـطـرنج يا آلات لهو.
پنجم - معامله اى که در آن ربا باشد.
ششم - فروش جنسى که با چيز ديگر مـخـلـوط اسـت , در صورتى که آن چيز معلوم نباشد فروشنده هم به خريدار نگويد, مثل فروختن روغـنـى که آن را با پيه مخلوط کرده است واين عمل راغش مى گويند و مشترى هر وقت فهميد مـى تـوانـد معامله را فسخ کند و در بعض صور آن اصل معامله باطل است مثل اين که چيزى را بر خلاف جنسش ارائه دهد,مثلا مس را به طلا روکش کند و به اسم طلا بفروشد.
پـيـغمبر اکرم (ص ) فرمود: ازما نيست کسى که در معامله با مسلمانان غش کند يا به آنان ضرر بزند ياتقلب وحيله نمايد وهرکس با برادرمسلمان خود غش کند, خداوندبرکت روزى او را مى برد و راه معاش او را مى بندد و او را به خودش واگذار مى کند.
مسأله 2064 :
فروختن چيز پاکى که نجس شده وآب کشيدن آن ممکن است اشکال ندارد, ولى اگر مشترى آن چيز را براى کارى بخواهد که شرط آن پاک بودن است مثلا از قسم خوراکى باشد کـه مـى خواهد آن را بخورد و قابل تطهير است بايدفروشنده , نجس بودن آن را بگويد و اگر قابل تـطهير نيست مثل سکنجبين نجس که مورد استفاده ديگر نيست , خريد و فروش آن جايز نيست .
ولـى اگـر از قـسم خوراکى نباشد و مثل لباس باشد, اگرچه مشترى در آن نماز بخواند چون در نماز طهارت ظاهر بدن و لباس کافى است , لازم نيست نجس بودن آن را بگويد.
مسأله 2065 :
اگـر چـيز پاکى مانند روغن و نفت که آب کشيدن آن ممکن نيست نجس شود, چـنـانچه آن را براى کارى بخواهند که شرطش پاک بودن است مثلاروغن نجس را براى خوردن بـخـواهند, بايد به خريدار بگويد و اگر غير از خوردن استفاده ديگر نيست فروش آن حرام است .
و اگـر بـراى کـارى بـخواهند که شرط آن پاک بودن نيست , مثلا بخواهند نفت نجس را بسوزانند, فروش آن اشکال ندارد .
مسأله 2066 :
خريد وفروش دواهايى که متنجس است واز اعيان نجسه مثل شراب ومردار نيست بـراى فـايده اى که حرام نباشد جايز است .
و اگر از مثل مردار وشراب باشد, در صورتى که در دوا مـسـتـهـلک نباشد, خريد و فروش آن حرام است ,ولى اگر پول را در مقابل ظرف آن يا در مقابل زحمت دوا فروش بدهند اشکال ندارد.
مسأله 2067 :
خريد و فروش روغن و دواهاى روان و عطرهايى که از ممالک غيراسلامى مى آورند, اگـر نـجـس بودن آنها معلوم نباشد اشکال ندارد.
ولى روغنى را که از حيوان بعد از جان دادن آن مـى گـيرند, چنانچه در شهر کفار از دست کافر بگيرند واز حيوانى باشد که اگر رگ آن را ببرند خون از آن جستن مى کند, نجس است ومعامله آن باطل مى باشد.
مسأله 2068 :
اگر روباه را به غير دستورى که در شرع معين شده کشته باشند, ياخودش مرده باشد, خريد و فروش پوست آن حرام و معامله آن باطل است .
مسأله 2069 :
خريد وفروش گوشت وپيه وچرمى که از ممالک غير اسلامى مى آورند باطل است , و اگـر از دسـت کـافر در بازار اسلامى گرفته شود بنابر احتياطلازم معامله آن باطل است , ولى اگـر انـسـان بـداند که آنها از حيوانى است که بدستورشرع کشته شده خريد وفروش آنها اشکال ندارد.
مسأله 2070 :
خريد و فروش گوشت و پيه و چرمى که از دست مسلمان در بازاراسلام گرفته شود اشکال ندارد.
ولى اگر انسان بداند که آن مسلمان آن را از دست کافر گرفته وتحقيق نکرده کـه از حـيـوانـى اسـت کـه به دستور شرع کشته شده يا نه ,معامله آن باطل است .
و اگر از دست مـسلمان در بازار کفار گرفته شود بنابر احتياطلازم معامله آن باطل است .
مگر آن که مسلمان با آن معامله پاک بودن کند واحتمال داده شود که پاک بودن آن را بدست آورده .
مسأله 2071 :
خريد وفروش مسکرات حرام ومعامله آنها باطل است .
مسأله 2072 :
فروختن مال غصبى اگر مالک آن , معامله را رد کرد باطل است وفروشنده بايد پولى را که از خريدار گرفته به او برگرداند.
مسأله 2073 :
اگر خريدار قصدش اين باشد که پول جنس را ندهد بنحوى که قصد معامله نداشته باشد معامله اشکال دارد و اگر جدا قصد معامله داشته باشداشکال ندارد.
مسأله 2074 :
اگر خريدار معامله را به ذمه انجام دهد و بخواهد پول جنس را بعدااز حرام بدهد, مـعـامله صحيح است , ولى بايد مقدارى را که بدهکار است از مال حلال بدهد و اگر از حرام بدهد دينش ادا نمى شود.
مسأله 2075 :
خريد و فروش و ساختن آلات قمار و آلات لهو ولعب مثل تار وساز و سنتور و غير اينها, حتى سازهاى کوچک حرام است , بلکه شکستن آنها وتغيير هيئت آنها واجب است .
مسأله 2076 :
اگر چيزى را که مى شود استفاده حلال از آن ببرند به قصد اين بفروشد که آن را در حرام مصرف کنند مثلا انگور را به اين قصد بفروشد که از آن شراب درست کنند, معامله آن حرام و باطل است .
مسأله 2077 :
ساختن مجسمه حرام است و احتياط واجب ترک خريد و فروش آن است .
مسأله 2078 :
خريدن چيزى که از قمار يا دزدى , يا از معامله باطل تهيه شده باطل و تصرف در آن معصيت و حرام است , و اگر کسى آن را بخرد, بايد به صاحب اصليش برگرداند.
مسأله 2079 :
اگر روغنى را که با پيه مخلوط است بفروشد, چنانچه آن را معين کند مثلا بگويد: ايـن يـک مـن روغـن را مـى فروشم , معامله بمقدار پيهى که در آن است باطل مى شود و پولى که فـروشـنـده بـراى پيه آن گرفته مال مشترى وپيه مال فروشنده است .
و مشترى مى تواند معامله روغـن خـالـصـى را هـم کـه در آن اسـت بهم بزند ولى اگر آن را معين نکند بلکه يک من روغن بـفـروشـد, بـعـد روغنى که پيه دارد بدهدمشترى مى تواند آن روغن را پس بدهد وروغن خالص مطالبه نمايد.
مسأله 2080 :
اگر مقدارى از جنسى را که با وزن يا پيمانه مى فروشند, به زيادتر ازهمان جنس بفروشد, مثلا يک من گندم را به يک من ونيم گندم بفروشد, ربا و حرام است , بلکه اگر يک نوع از آن جنس , سالم و ديگرى معيوب , يا جنس يکى خوب وجنس ديگرى بد باشد, يا با يکديگر تفاوت قـيمت داشته باشند, چنانچه بيشتر ازمقدارى که مى دهد بگيرد, باز هم ربا وحرام است , پس اگر مـس درسـت را بـدهد وبيشتراز آن مس شکسته بگيرد, يا برنج صدرى را بدهد وبيشتر از آن برنج گرده بگيرديا طلاى ساخته را بدهد وبيشتر از آن طلاى نساخته بگيرد, ربا و حرام مى باشد.
مسأله 2081 :
اگر چيزى را که اضافه مى گيرد غيراز جنسى باشد که مى فروشد ,مثلا يک من گـنـدم به يک من گندم و يک قران پول بفروشد باز هم ربا و حرام است .
بلکه اگر چيزى زيادتر نگيرد ولى شرط کند که خريدار عملى براى او انجام دهد,بازهم ربا وحرام مى باشد.
مسأله 2082 :
اگر کسى که مقدار کمتر را مى دهد چيزى علاوه کند, مثلا يک من گندم ويک دسـتـمـال را بـه يک من ونيم گندم بفروشد, اشکال ندارد و همچنين است اگر از هر دو طرف چـيـزى زيـاد کـنـنـد مثلا يک من گندم ويک دستمال را به يک من ونيم گندم ويک دستمال بفروشد.
مسأله 2083 :
اگر چيزى را که در مثل پارچه با متر وذرع مى فروشند, يا چيزى راکه مثل گردو و تـخـم مـرغ با شماره معامله مى کنند, بفروشد و زيادتر بگيرد مثلا ده تاتخم مرغ بدهد ويازده تا بگيرد اشکال ندارد.
مسأله 2084 :
جنسى را که بعضى از شهرها با وزن , يا پيمانه مى فروشند و دربعضى از شهرها با شـمـاره مـعـامـله مى کنند, در شهرى که با وزن , يا پيمانه مى فروشندجايز نيست به زيادتر از آن بفروشد و در شهرى که با شماره مى فروشند جايز است به زيادتر از آن بفروشند.
مسأله 2085 :
اگر چيزى را که مى فروشد و عوضى را که مى گيرد از يک جنس نباشد, زيادى گرفتن اشکال ندارد, پس اگر يک من برنج بفروشد و دو من گندم بگيرد معامله صحيح است .
مسأله 2086 :
اگر جنسى را که مى فروشد, وعوضى را که مى گيرد, از يک چيزعمل آمده باشد, بـايـد در مـعـامله زيادى نگيرد, پس اگر يک من روغن بفروشد و درعوض آن يک من ونيم پنير بـگـيرد, ربا وحرام است , و احتياط واجب آن است که که اگر ميوه رسيده را با ميوه نارس معامله کند زيادى نگيرد.
مسأله 2087 :
جو وگندم در ربا يک جنس حساب مى شود.
پس اگر يک من گندم بدهد ويک مـن وپـنـج سـيـر جو بگيرد, ربا وحرام است و نيز اگر مثلا ده من جو بخردکه سر خرمن ده من گـنـدم بـدهـد, چون جو را نقد گرفته وبعد از مدتى گندم رامى دهد, مثل آن است که زيادى گرفته وحرام مى باشد.
مسأله 2088 :
اگر مسلمان از کافرى که در پناه اسلام نيست , ربا بگيرد اشکال ندارد, و نيز پدر وفرزند وزن وشوهر مى توانند از يکديگر ربا بگيرند.