خاتمه
اگر روزى بشر موفق شود بمسافرت به بعضى از سيارات و کرات ، در آنروزگار مسائل شرعيه بسيارى پيش خواهد آمد که فقهاء آينده (اعلى الله کلمتهم ) بکشف معضلات آنها مى پردازند، مانعى نيست اشاره اى اجمالى به بعضى از آنها بشود.
مساءله 1 - در آن سيارات طهارت از حدث و خبث با آب آن جا و يا خاکش اگر کلمه (آب ) بر آبش و کلمه (خاک ) بر خاکش صادق باشد صحيح است ، و همچنين طهارت خاکش و سنگش و ساير چيزهايش ، و سجده کردن بر زمينش و بر آنچه از زمين آن سياره مى رويد.
مساءله 2 - در کرات بالا وزنها اختلاف بسيار زيادى دارند چون وزن هر چيزى در هر کره مطابق جاذبه آنجاست هر قدر جاذبه قوى باشد وزن اشياء بيشتر و هر چه ضعيف تر باشد وزن اشياء سبک تر است ، و مثلا در کرده ماه از آنجا که جاذبه اش کمتر از جاذبه زمين است اجسام با اينکه از نظر حجم در زمين و ماه يکى است وزن آنها مختلف است ، پس يک حوض کر که حجم آن در زمين برابر وزن مقدر آن است تقريبا (که حجم آن برابر است با سه وجب و نيم در سه وجب و نيم در سه وجب و نيم که تقريبا 80 سانت در طول و عرض و عمق مى شود و وزن آن تقريبا يکصد و بيست و هشت من تبريز است ) در کره ماه يک دهم آن وزن را دارد، بنابر اين اگر ما معيار در کر را وزن آب بدانيم حوض آنجا چند برابر حوض زمين مساحت خواهد داشت ، بناچار بايد گفت معيار در کره ماه بمساحت است نه به وزن ، و اگر مقايسه بين وزن و حجم را در کره اى انجام دهيم که بر خلاف کره ماه جاذبه اش چند برابر جاذبه زمين باشد چه بسا يک ظرفيکه حجم آن دو وجب باشد و آنرا پر از آب کنيم وزن آنمقدار آب به يکصد و بيست و هشت من تبريز برسد بناچار در چنان کره اى ممکن است معيار را مساحت و حجم بگيريم نه وزن ، در نيتجه آبيکه وزن آن به مقدار وزن آب کر در زمين باشد با برخورد به نجاست منفعل شود، ممکن است معيار را وزن بگيريم اما نه با کيلوى زمنى و جاذبه آن بلکه با کيلوى زمين بر حسب جاذبه آن کره ، که اگر چنين کنيم مساحتها با آن وزن تقريبا موافق مى شود. و نسبت چيزهائيکه تنها با وزن سنجيده مى شود مانند وزن نصاب در غلات چهارگانه زکات احتمال دارد که حکم آن تغيير نکند هر چند که مساحتها مختلف شود، مثلا بگوئيم گندم هر زمان که به نصاب مقدر خود رسيد زکاتش واجب است چه اينکه اين مقدار در کره زمين دو گونى گندم شود و چه در کره ماه ده گونى شود و در کره مشترى مثلا يکدهم حجم دو گونى وزن داشته باشد، و اگر روزگارى در کره زمين بيايد که جاذبه زمين کم شود حکم زکاه تغيير نکند، احتمال هم دارد معيار را کيلو و يا من زمينى بدانيم لکن با جاذبه آن کرات و يا با جاذبه زمين لکن بعد از آنکه جاذبه اش همان جاذبه قديم بحساب آوريم (مثلا اگر يک کيلو در امروز جمعا بيست سانت مکعب حجم دارد و در آينده بخاطر ضعف جاذبه چنين حجمى پانصد گرم وزن پيدا کند آن وزن را دو برابر بحساب آوريم ).
مساءله 3 - اگر در آن کرات چيزى يافت شود که زکات به آن تعلق مى گيرد نظير غلات چهارگانه و حيوانات سه گانه و طلا و نقره و نيز مانند معادن و گنجينه ها و نظاير آن احکام شرع بر آنها جريان مى يابد، و اگر معادن و گنجينه ها و نظاير آن احکام شرع بر آنها جريان مى يابد، و اگر معادن و گنجينه هايى از غير آنچه در زمين هست يافت شود خمس به آن تعلق مى گيرد، و اما اگر دانه هايى غير گندم و جو و يا حيواناتى غير گاو و گوسفند و شتر در آنجا پيدا شود زکات نخواهد داشت ، و اگر چيزهايى يافت شود که در زمين يا در همانجا زکات دارد اما نه بطريق عادى بلکه بطريق مصنوعى مثلا گاو، گوسفند و شتر مصنوعى در آنجا درست شود و يا گندم و جو و مويز و خرماى مصنوعى يا طلا و نقره مصنوعى ساخته شود اگر اين عناوين بر آنها صادق باشد زکات دارد.
مساءله 4 - اگر در کرات بالا انسانى يافت شود با آن معامله انسان زمينى مى شود، و اگر موجودات زنده اى بغير شکل انسان و يا شکلهاى ديگرى يافت شود اما داراى عقل و ادارک باشند باز هم با آنها معامله انسان مى شود، حتى ازدواج با آنجا جايز است و همه تکاليف شرعيه و احکام الهيه بر آنها جارى است ، و اگر وجب آنها بر خلاف وجب هاى ما باشد معيارشان در بدست آوردن حجم کر با ما اختلاف داشتند احکامشان در باب وضو و ديات و قصاص و ساير ابواب مختلف مى شود.
مساءله 5 - در آن کرات نيز واجب است نماز بسمت قبله خوانده شود، و قبله اهل آنجا کره زمين است ، همينکه رو به زمين نماز بخوانند رو به کعبه نيز خوانده اند، و از آنجا که حرکات آن کرات دورى است زمانى روبروى زمين و زمانى ديگر رو بطرف ديگر است نمازهايشان مختلف مى شود و چه بسا که نماز ظهر و عصرشان بمست مشرق خودشان و نماز مغرب و عشايشان بمست مغرب و يا بعکس باشد، و اما کيفيت دفن امواتشان که بکدام طرف بخوابانند ممکن است گفته شود معيار زمان دفن است اگر در آن زمان زمين در مشرق کره باشد امواتشان را بطرف مشرق دفن مى کنند، هر چند که بعد از چند ساعت قبله يعنى کره زمين در مغرب آنجا واقع شود. اما تکليف روزه در کره ماه و ساير کرات مشکل است (چون در آنجا دوازده ماه قمرى زمين نيست ) و بعيد نيست بگوئيم سالى يکماه واجب است ، و اگر ممکن باشد که آن ماه را با ماه رمضان زمين تطبيق دهند بنابر احتياط واجب است چنين کنند، و اگر در آن کرات بخاطر حائل شدن زمين و يا کره اى ديگر خورشيد بگيرد نماز آيات واجب مى شود، و آيا در بخسوف رفتن زمين هم نماز آيات بر اهل کرات ديگر واجب مى شود يا نه ؟ محل اشکال است ، و اما وجوب نماز آيات بخاطر غير خسوف از قبل زلزله و ساير آيات ظاهر اين استکه واجب است ، و نمازهاى يوميه در آن کرات بستگى بداشتن زوال ظهر و غروب خورشيد در آنجا دارد، و روزه آنجا حتى الامکان بايد از طلوع فجر تا غروب خورشيد ادامه يابد.
مساءله 6 - اگر در آنکرات اطفال يک ساله مثلا به حد بلوغ و حد مردان برسند اگر بلوغشان به احتلام و يا روييدن موى درشت بر عانه آنها باشد اشکالى ندارد در اينکه مکلف به احکام شرع مى شوند و همه آثار بلوغ بر آنها مترتب مى شود، و اما سقوط اعتبار گذشتن از پانزده سال از روز تولد مشکل است ، هر چند که اگر مى دانيم بحد رجال رسيده اند بعيد نيست حکم به بلوغ بکنيم ، و اگر بعکس فرض بالا مردم آن کرات بحد بلوغ نرسند مگر بعد از گذشتن سى سال از عمر بطوريکه يقين داشته باشيم که قبل از سى سال طفل غير بالغند ظاهر اين است که حکم به دو طرف کمى مدت و زيادى آن مانند دو فرض بالا باشند، و همچنين اگر روزگارى بر همين زمين ما بيايد که بخاطر ضعف تابش خورشيد و حرارت آن و ساير جهات طبيعى رشد بشر کند و يا به جهاتى طبيعى و يا صناعتى و يا غير اينها رشد بشر سريع شود احکام بسيارى پيدا خواهد شد که امروز محل ابتلاء نيست و اگر زمانى فرا رسد که کره ماه قبل از کره زمين منهدم شود در اين فرض نيز احکام و مسائل ديگر پيش مى آيد و همچنين اگر حرکت وضعى زمين دگرگون شود و در نتيجه وضع شب و روز تغيير پيدا کند و يا حرکت انتقاليش طور ديگرى شود و در نتيجه فصول چهارگانه وضع ديگرى بخود بگيرد باز مسائل بسيارى از ابواب فقه پيش خواهد آمد، و اگر آنچه که بعضى ها گفته اند ممکن است در آينده اجسام مخابره شوند درست باشد باز بخاطر آن حادثه احکام ديگرى حادث خواهد شد.
و الحمدلله رب العالمين و الصلوه و السلام على محمد نبيه و اله سيما على خاتم اوصيائه .
(دوشنبه بيست و سوم شعبان هزار و چهارصد و يازده مطابق بيست و يکم اسفند ماه هزار و سيصد شصت و نه سيد محمد باقر موسوى همدانى فرزند مرحوم حجه الاسلام و المسلمين سيد هادى گروسى ).